Gekrakeel in Washington bedreigt nu ook OekraÃ¯ne

Posted on September 29, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Begrotingsimpasse VS Door Republikeinse onenigheid dreigt de Amerikaanse overheid dit weekeinde weer op slot te gaan. Het zet de steun aan Oekraïne op het spel, die in Washington een jaar voor de verkiezingen toch al tanende is.

Emilie van Outeren

29 september 2023 om 20:25

Leestijd 5 minuten

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky werd eerder deze maand ontvangen door het echtpaar Biden. Amerikaanse steun voor Oekraïne is met de verkiezingen in aantocht niet meer vanzelfsprekend. — **De Oekraïense president Volodymyr Zelensky** werd eerder deze maand ontvangen door het echtpaar Biden. Amerikaanse steun voor Oekraïne is met de verkiezingen in aantocht niet meer vanzelfsprekend. Foto Jim Watson/AFP

Behalve als deze zaterdag een wonder geschiedt binnen de Republikeinse fractie in het Huis van Afgevaardigden, gaat om middernacht de Amerikaanse overheid op slot. Een zogeheten shutdown waarbij honderdduizenden federale ambtenaren voor onbepaalde tijd naar huis worden gestuurd, legt Washington plat en beschadigt de nationale economie. Ook essentiële krachten die doorwerken – postbodes, luchtverkeersleiders, grenswachten, twee miljoen militairen – krijgen hun salaris pas als de ellende voorbij is.

Zolang het Congres het niet eens wordt over twaalf nieuwe begrotingen zijn overheidsdiensten slechter bereikbaar en sluiten musea en nationale parken. Sinds 1980 ging de overheid tien keer op slot. De laatste impasse, onder president Donald Trump, duurde 35 dagen.

Buiten de beltway, de ringweg om hoofdstad Washington en delen van Maryland en Virginia, lijdt de gemiddelde Amerikaan daar weinig onder. Toch is een shutdown a big deal. Het verzuurde vertrouwen in de politiek krijgt er weer een scheut azijn bij. En de effecten van de politieke onenigheid en onkunde kunnen dit keer ver van het Huis repercussies hebben: aan het front in Oekraïne. De steen in de vijver in Washington veroorzaakt wereldwijd rimpelingen.

Het gesteggel de afgelopen weken toont aan dat zelfs het financieren van het Pentagon geen unanieme prioriteit heeft in dit pre-verkiezingsjaar. En dat de Amerikaanse steun voor het Oekraïense verzet tegen de Russische invasie tanende is.

Contramine

De Defensiebegroting is maar één van de wetten die worden gegijzeld door een dozijn Republikeinen in de contramine, maar wel de opvallendste. De partij heeft, onder de gemankeerde leiding van voorzitter Kevin McCarthy, een krappe meerderheid in het Huis. Maar die ligt met zichzelf overhoop. Aan Trump getrouwe afgevaardigden verwierpen in meerdere stemmingen het anders zo heilige militaire budget van inmiddels 826 miljard dollar (782 miljard euro). Onder andere omdat er „geen cent meer naar Joe Bidens proxyoorlog in Oekraïne” mag, aldus afgevaardigde Marjorie Taylor Greene en consorten.

Donderdag capituleerden McCarthy en andere gematigde leden en stemden de Republikeinen voor een eigen begroting waaruit 300 miljoen dollar militaire steun aan Oekraïne is losgeknipt en waarin oerconservatieve verboden zijn bijgeschreven. Zo zou Defensie geen geld meer mogen besteden aan het helpen reizen van vrouwelijke militairen die in staten gestationeerd zijn waar abortus verboden is, aan gezondheidszorg voor transgender medewerkers, diversiteitsprogramma’s en initiatieven tegen klimaatverandering.

Het Oekraïnegeld werd als los voorstel tegelijkertijd goedgekeurd. Met Democratische stemmen. Maar de andere voorwaarden zijn onacceptabel voor het Witte Huis en de Senaat, waar Democraten de dienst uitmaken.

De cultuuroorlog om de begroting dient meerdere politieke doelen. Het geeft het „sloopkogel-smaldeel”, zoals The New York Times de radicale Republikeinen doopte, gelegenheid op sociale media de overwinning op McCarthy te claimen. ïEn het poogt de Democraten (mede) probleemeigenaar te maken van de shutdown.

Afzettingsonderzoek naar Biden kan zich ook tegen de Republikeinen zelf keren

Het Pentagon heeft gestoken gereageerd op de dreigende sluiting. Die zal „enorme, diepgaande gevolgen over de hele wereld” hebben, zei een woordvoerder deze week tegen CNN. Zij waarschuwde voor militaire gezinnen die hun huur niet meer kunnen betalen, maar vooral voor de internationale veiligheid. „Als de Amerikaanse regering dicht gaat, gaan China, Rusland, Noord-Korea en Iran door met hun operaties.”

Hoe zwaar een shutdown militairen valt en welke taken onuitvoerbaar worden, hangt erg af van de duur ervan, zegt Mark Cancian van het Center for Strategic and International Studies (CSIS). Bij deze onpartijdige denktank houdt de gepensioneerde kolonel zich veel bezig met Oekraïne. Eerder maakte hij in het Pentagon drie shutdowns mee, als laatste als leidinggevende op de begrotingsafdeling. „Alleen de voorbereiding is al tijdrovend. Ik heb meegemaakt dat een overleg over China niet doorging omdat we moesten praten over de dreigende sluiting.” Elk ministerie moet uitzoeken welk (civiel) personeel essentieel verklaard mag worden en wie er thuis komt te zitten. „Dat personeelsbeleid leidt de Defensietop af van belangrijke zaken als China, Rusland en Oekraïne.”

Is de shutdown eenmaal een feit, dan lopen praktische zaken vast. Cancian denkt niet dat de nationale veiligheid op het spel staat, zoals het Pentagon suggereert. „Militairen blijven doen wat militairen doen.”

Maar „na twee weken gaat het echt pijn doen”. De planning vertraagt, reparaties en bestellingen worden vooruitgeschoven en trainingen waar burgers bij betrokken zijn, kunnen worden uitgekleed. Dat geldt ook voor trainingen die Oekraïense militairen op verschillende plekken in Europa krijgen. De behendigheid met de Abrams-tanks en F-16-straaljagers kan zo stagneren. Net als wapenleveranties die door civiele handen gaan. Cancian: „Mogelijk dat het toezicht, erg belangrijk bij Oekraïne, dan tekortschiet.”

De shutdown zal uiteindelijk worden opgelost. En ook los daarvan kan de Oekraïense verdediging op voldoende steun rekenen in het Huis en de Senaat. Nog wel. Maar daarmee zijn de problemen voor Defensie in het algemeen en de Oekraïne-steun in het bijzonder niet opgelost.

Eenmansactie

In de Senaat wordt het functioneren van het Pentagon ernstig gehinderd door één Republikeinse senator: Tommy Tuberville. Deze voormalige footballcoach uit Alabama blokkeert alle militaire bevorderingen zolang het ministerie van Defensie vrouwelijke werknemers helpt naar staten te reizen waar zij hun zwangerschap wel kunnen afbreken. Jaarlijks zouden zeker vijfduizend vrouwen in actieve dienst een abortus ondergaan.

Normaal worden militaire promoties in de Senaat als hamerstuk afgedaan, maar inmiddels wachten ruim driehonderd militairen op hun overplaatsing of promotie door deze eenmansactie. De belangrijkste benoemingen, zoals de promotie van een generaal tot Commandant der Strijdkrachten vorige week, worden individueel behandeld. Maar dat doen voor alle bevorderingen zou naar schatting zevenhonderd uur kosten. „Ook dit maakt het leger onderdeel van de politieke strijd in Washington en dat is problematisch”, zegt Cancian.

Eeuwige oorlog

Afnemende steun voor Oekraïne ziet hij als een fundamenteler probleem. Sinds de invasie van 2022 is 111 miljard dollar Amerikaans belastinggeld besteed aan hulp aan Oekraïne, in vier tranches, die telkens ruime instemming kregen van het Congres. Op dit moment vraagt de regering Biden goedkeuring voor een nieuw pakket van 24 miljard dollar.

In de zomer haalde een motie van radicale Republikeinen om Oekraïne hulp te ontnemen zeventig stemmen in het Huis van Afgevaardigden met 435 leden. Donderdag stemden 117 tegen verdere militaire steun. Met verkiezingen in zicht kan dat verder oplopen. Kiezers vragen hun afgevaardigden waarom er zoveel geld naar Oekraïne gaat, in plaats van naar bijvoorbeeld de bewaking van de grens met Mexico.

„Als het Oekraïense tegenoffensief blijft haperen, zal de vraag opdoemen: hoelang blijven we dit spekken”, zegt Cancian. „Dan hoor je rechts én links: waar doen we het voor? Is dit een ‘eeuwige oorlog’ die veel geld en mensenlevens kost zonder oplossing? Als Oekraïne niet voor het eind van het jaar betekenisvol resultaat boekt, zal een volgend steunpakket politiek ingewikkeld worden.” En zonder Amerikaanse steun is de Oekraïense verdediging zoek.

Wat betreft de Defensiebegroting ziet Cancian nog een trendbreuk. De afgelopen jaren, tijdens de regeringen van Trump en Biden, dwong het Congres telkens af dat de begroting nog tientallen miljarden hoger werd dan het Witte Huis voorstelde. Dit keer is dat niet gebeurd. „Het toont een terughoudendheid van zowel Democraten als Republikeinen”, zegt Cancian. Dat de jaarlijkse Defensiebegroting de duizend miljard dollar nadert, vindt de oud-militair eigenlijk niet genoeg. „Het is een heleboel geld, maar onze militaire pretenties zijn groter dan wat je hiermee kunt bekostigen.”

Gegijzelde Huisvoorzitter Kevin McCarthy zit in de tang bij een uiterst rechtse minderheid in zijn fractie

De man in het midden van de schijnbaar onafwendbare shutdown is Huisvoorzitter Kevin McCarthy. De Republikein wordt al sinds zijn moeizame benoeming in januari gepiepeld door een minderheid in zijn eigen meerderheidsfractie.

Een aantal uiterst rechtse Republikeinen stuurt zonder enige bereidheid tot een compromis aan op een verlamming van Washington. Zonder namen te noemen omschreef McCarthy ze als „individuen die de hele tent willen afbranden”. Sluit hij een deal met de Democraten, zoals in de zomer over het schuldenplafond, dan dreigen hem zijn positie te ontnemen.

McCarthy hoopte ze af te kopen met een impeachment-onderzoek naar Biden. Maar dat heeft ze niet milder gestemd. De voorzitter vreest niet alleen zijn partijgenoten, maar ook de kiezer. De sluiting van de overheid wordt bijna overal toegeschreven aan de openlijk uitgevochte Republikeinse twisten.

Oud-president Trump en zijn getrouwen in het Huis willen daar niets van weten. „Wie er ook president is, die krijgt de schuld”, schreef hij – ervaringsdeskundige – op zijn eigen sociale medium Truth Social.

De shutdown heeft op de politici die deze veroorzaken weinig effect. Hun gym wordt niet meer schoongemaakt en ze moeten hun vuilnis zelf opruimen.

„Geen begroting, geen salaris”, opperde oud-gouverneur Nikki Haley woensdag in het Republikeinse debat tussen presidentskandidaten. Als ze er niet uitkomen, zouden Congresleden zelf gekort moeten worden.

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 30 september 2023.

Uitstoot hier, effecten elders – zijn landen verplicht rekening te houden met de rest van de wereld?

admin
November 24, 2024
0

In Den Haag kan het mondiale klimaatbeleid de komende tijd een impuls krijgen die het sinds het Klimaatakkoord van Parijs (2015) niet meer heeft gehad. Twee weken lang luisteren de rechters van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) naar tientallen vertegenwoordigers van landen en internationale organisaties, met als doel een oordeel te vellen over de verplichtingen van staten om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen.

1. Wat staat er in deze zaak op het spel?

Op initiatief van Vanuatu, een kleine eilandengroep in de Stille Oceaan ten oosten van Australië, buigen de rechters zich over twee fundamentele vragen. De belangrijkste luidt, simpel gezegd: welke verplichtingen hebben staten volgens het internationaal recht om het klimaatsysteem en het milieu te beschermen, ten behoeve van (andere) staten en toekomstige generaties?

De tweede vraag gaat over de juridische consequenties van eventuele verplichtingen voor landen die ernstige schade hebben veroorzaakt, door de uitstoot van broeikasgassen en door het nalaten die uitstoot te reduceren. Daarbij gaat het speciaal over de gevolgen van de opwarming voor kwetsbare landen, zoals kleine eilandstaatjes. Er is ook expliciet gevraagd naar verplichtingen van landen jegens bevolkingsgroepen en individuen, nu en in de toekomst.

Het antwoord van het ICJ is een advies, het heeft geen bindende werking. Maar volgens de meeste rechtsgeleerden zal een uitspraak van het hoogste juridische orgaan van de Verenigde Naties doorwerken in landen, in onderhandelingen over mondiaal klimaatbeleid, en in de vele rechtszaken van individuen en organisaties die schade lijden door de opwarming van de planeet.

Voor Vanuatu, dat nauwelijks een meter boven de zeespiegel uitkomt en zich heel moeilijk kan beschermen tegen de stijging ervan, is dit van existentieel belang. Het eilandstaatje heeft nauwelijks bijgedragen aan de opwarming, maar voelt wel als een van de eerste landen de verregaande gevolgen.

2. Waarom buigt het Internationaal Gerechtshof zich nu over deze kwestie?

In 2019 begon een groep rechtenstudenten van de University of the South Pacific een campagne om „het grootste mondiale probleem, klimaatverandering, voor het hoogste rechtsorgaan van de wereld te brengen”. De regering van Vanuatu sloot zich aan bij dit initiatief en diende in 2021 een resolutie in bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarin om een antwoord van het ICJ op de twee bovengenoemde kwesties werd gevraagd.

Vanuatu wist steun voor de resolutie te krijgen van uiteindelijk 132 landen. Daarnaast spraken wereldwijd zo’n 1.500 organisaties zich uit voor de rechtszaak. Volgens internationaal jurist Margaretha Wewerinke-Singh, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Fiji, toont de enorme steun voor de zaak „de collectieve wens om [klimaatverandering] aan te pakken in overeenstemming met de vastgestelde juridische normen en principes van rechtvaardigheid”. Daarnaast laat het zien dat er grote behoefte is aan meer juridische onderbouwing van internationaal klimaatbeleid.

Op 29 maart vorig jaar werd de resolutie unaniem aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN en is het hof begonnen met de voorbereiding. De belangstelling voor de hoorzittingen, die maandag beginnen, blijkt heel groot. Maar liefst 98 landen en twaalf internationale organisaties kunnen hun verhaal doen gedurende tien zittingsdagen. Op de laatste twee dagen is tijd gereserveerd voor organisaties uiteenlopend van het Pacific Islands Forum Fisheries Agency tot de organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) en de Wereldgezondheidsorganisatie.

Vanuatu hoopt dat de rechters van het ICJ in de loop van volgend jaar met hun oordeel komen.

3. Wat kan de uitspraak betekenen voor de verantwoordelijkheid voor klimaatschade?

Volgens Wewerinke-Singh, die deel uitmaakt van het adviesteam van Vanuatu, kan de uitspraak „een keerpunt in de mondiale strijd voor klimaatrechtvaardigheid” zijn.

Joie Chowdhury, advocaat bij het Amerikaanse Center for International Environmental Law (CIEL), zegt dat de uitspraak, „een steviger basis” kan leggen „onder multilaterale oplossingen” (lees: de druk opvoeren bij klimaatonderhandelingen). In een webinar zei zij deze zomer dat hiermee „landen in het mondiale Zuiden, kleine eilandstaten en kwetsbare ontwikkelingslanden extra juridische instrumenten krijgen om hun onderhandelingspositie te versterken”.

Hoogleraar internationaal recht André Nollkaemper noemde vorige week in NRC een oordeel „heel belangrijk”. Landen hebben weliswaar allerlei beloftes gedaan om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren, en ze geven vaak ook financiële steun aan kwetsbare landen, maar in feite ontbreekt een internationaal rechterlijke onderbouwing.

4. Welke politieke gevolgen kan de uitspraak hebben?

Volgens Nollkaemper kan het bijna niet anders dan dat de rechters zullen concluderen dat landen alles in het werk moeten stellen om schade in andere landen te voorkomen. En dat landen die in het verleden veel broeikasgassen hebben uitgestoten en dat nog steeds doen – dat wil zeggen: rijke, geïndustrialiseerde landen – „verplicht zijn bij te dragen aan rechtsherstel” en aan het herstellen van de schade die andere landen lijden – in de praktijk: vooral ontwikkelingslanden.

Voor kleine eilandstaten gaat het bij de vragen die in Den Haag voorliggen uiteindelijk om hun voortbestaan. Vanuatu’s minister van Klimaatverandering, Ralph Regenvanu, hoopt dat het vonnis de stemmen van de meest kwetsbare groepen zal versterken. Op de speciale website van Vanuatu over de zaak staat: „Zonder snelle en verstrekkende maatregelen zullen laaggelegen atolstaten zoals Vanuatu naar verwachting halverwege de eeuw onbewoonbaar worden, waardoor het voortbestaan van hun cultuur, hun staat en hun soevereiniteit in gevaar komt.”

‘Ik dacht dat ze seks wilde’, is geen excuus meer in Zuid-Afrika, dat een ‘pandemie’ van seksueel geweld kent

admin
November 24, 2024
0

Een jonge vrouw gehuld in een sober roze shirt en met een kort kapsel, steekt haar stevig gespalkte onderarm uit. S. zit op haar kamer in een opvang voor mishandelde vrouwen van de Nationale Opvang Beweging (NSMSA) in de Zuid-Afrikaanse provincie Gauteng. „Doet het nog pijn?”, vraagt Lisha Stevens, het hoofd van NSMSA aan de 27-jarige vrouw uit Soweto. „Bij sommige bewegingen wel, bijvoorbeeld als ik mijn baby optil”, vertrouwt S. haar toe.

Twee maanden geleden is ze door haar vriend met een ijzeren staaf geslagen, waardoor haar ellepijp is gebroken. Haar vriend misbruikte S. stelselmatig. Maar de laatste keer was de afranseling door haar partner, een evenementenopbouwer die met een alcoholverslaving kampt, wreder dan ooit tevoren, vertelt ze. „Hij heeft me ontzettend hard geslagen, eerst met een stoel en daarna met die ijzeren staaf. Toen heeft hij me zo lang gewurgd dat ik bijna bewusteloos raakte. Ik dacht dat hij me zou vermoorden,” zegt S. Haar naam wordt hier uit veiligheidsoverwegingen niet genoemd.

Sinds ze uit het ziekenhuis is ontslagen, zit ze samen met haar acht maanden oude zoontje ondergedoken in deze opvang in een buitenwijk van Soweto, met zo’n 1,3 miljoen inwoners de grootste township van Zuid-Afrika. Alleen haar zus, die haar hier naartoe gebracht heeft, weet dat ze hier woont.

Straffeloosheid

Deze maandag is het Internationale dag voor de beëindiging van geweld tegen vrouwen, de aftrap van een campagne, die belangrijk is voor zowel de regering als maatschappelijke organisaties om de acceptatie van seksueel geweld te doorbreken.

Zuid-Afrika kent een van de hoogste cijfers van seksueel geweld tegen vrouwen ter wereld. Verkrachting, huiselijk geweld en femicide zijn een plaag voor de samenleving, waar ook president Cyril Ramaphosa aan refereerde in zijn laatste State of the Union, zijn belangrijkste jaarlijkse toespraak. Het staatshoofd noemde daarin seksueel geweld in Zuid-Afrika een „pandemie” en beloofde 20 miljard rand (omgerekend zo’n 1 miljard euro) voor de bestrijding ervan.

Eerdere pogingen om via overheidsbeleid iets aan het seksueel geweld te doen – zoals een nationaal plan in 2020 – zijn nog niet succesvol gebleken.

S. met haar zoontje in de gemeenschappelijke ruimte van een opvang voor mishandelde vrouwen in Gauteng.

Eén op de zestien vrouwen heeft in 2022 fysiek en seksueel geweld ondervonden, zo blijkt uit een vorige week verschenen studie van onderzoeksinstituut Human Sciences Research Council (HSRC). 36 procent van de volwassen vrouwen in Zuid-Afrika is op enig moment in hun leven slachtoffer geweest van fysiek en seksueel geweld. Bijna een kwart van de vrouwen is in hun leven fysiek mishandeld door hun partner.

Bovendien ontkomen daders van seksuele misdrijven in verreweg de meeste gevallen aan een veroordeling. De politie registreerde tussen 2022 en 2023 meer dan 43.000 verkrachtingszaken. In diezelfde twaalf maanden werden slechts 519 verdachten voor verkrachting veroordeeld.

Baanbrekende uitspraak

Maar er gloort een sprankje hoop. ‘The Embrace Project’, een maatschappelijke organisatie die seksueel geweld bestrijdt, heeft samen met een slachtoffer van seksueel geweld een belangrijke rechtszaak gewonnen. Eind september van dit jaar oordeelde het hooggerechtshof van Johannesburg dat verdachten „subjectieve instemming” niet meer als geldige verdediging kunnen gebruiken, omdat dit in strijd is met de grondwet. Volgens het hof schendt dit het recht van het slachtoffer op onder andere gelijkheid, menselijke waardigheid, privacy en lichamelijke integriteit.

„Dit betekent dat de verdachte in een verkrachtingszaak moet bewijzen dat de vrouw instemde met seks om zich vrij te pleiten en niet langer simpelweg kan zeggen: ‘ik dacht dat ze seks wilde’,” verduidelijkt Lee-Anne Germanos Manuel, jurist en mede-oprichter van The Embrace Project.

Voordat het zover is, moet het Constitutionele Hof, de hoogste rechtbank in Zuid-Afrika, er nog over beslissen. Indien dat hof de uitspraak van het hooggerechtshof in stand houdt, zal dat enorme impact hebben, verwacht Germanos Manuel. „De verdediging van ‘subjectieve instemming’ door verdachten is één van de belangrijkste redenen waarom het ons justitieapparaat nauwelijks lukt om daders te veroordelen.”

„Kijk naar de zaak van het slachtoffer dat samen met ons deze zaak heeft aangespannen. De rechter heeft vastgesteld dat er geen instemming was voor seks en geloofde niet dat de verdachte daadwerkelijk dacht dat het slachtoffer instemming had gegeven. Toch heeft de rechter hem vrijgesproken, omdat er onvoldoende bewijs was om de claim van de verdachte te weerleggen.”

Genormaliseerd

Vlak na de uitspraak snijdt de populaire televisiesoap Skeem Saam het onderwerp van seksuele instemming aan. Een rechtbank veroordeelt een van de hoofdpersonages, Toby, voor de verkrachting van een vrouw, met wie hij eerst innig gezoend heeft. Hij zegt dat hij instemming had voor de seks, zij ontkent.

Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort

Lisha Stevens
Opvang Beweging

De uitzending veroorzaakte een storm van reacties op sociale media. Sommige berichten juichen de keuze van de Skeem Saam-makers toe, maar de meerderheid – nagenoeg allemaal mannen – reageert als door een wesp gestoken. Opmerkingen als „ze wilde juist dat hij haar verkrachtte”, „als een vrouw een valse verkrachtingsbeschuldiging doet, is de man nu de klos” en „vrouwen zullen mannen massaal afpersen” gonsden rond op X.

Lisha Stevens, provinciaal hoofd van de Nationale Opvangbeweging in Gauteng, inspecteert de spalk aan de onderarm van S.

Een groot probleem volgens onderzoeksinstituut HSRC is de houding van mannen. Zo zou 85 procent vinden dat vrouwen te gemakkelijk een aanklacht van mishandeling door een man kunnen indienen. Bijna 10 procent van de mannen schuift de schuld op de vrouw af wanneer een man haar verkracht.

Doordat seksueel geweld volledig genormaliseerd is in de Zuid-Afrikaanse samenleving is het moeilijk te bestrijden, legt Lisha Stevens van NSMSA uit. „In deze cultuur wordt het van mannen verwacht dat ze dominant zijn. Veel Zuid-Afrikanen groeien op in een gezin waar de vader zijn vrouw mishandelt en denken dus dat het zo hoort.”

Kennisplatform Safer Spaces plaatst dit macho-gedrag in de sociale context. Hoge werkloosheid en inkomensongelijkheid zouden toxische mannelijkheid versterken. Daarnaast liet de gewelddadige geschiedenis van kolonialisme en het apartheidsverleden veel huishoudens achter zonder vaderfiguren, waardoor het risico op agressie en emotionele instabiliteit groter werd. Ook onderwijs, media en sociale druk versterken traditionele rolpatronen, aldus het platform.

Volgens Stevens praten familieleden vaak op het slachtoffer in om geen aangifte te doen en bij haar gewelddadige partner te blijven. „Daarnaast zijn veel slachtoffers van huiselijk geweld financieel afhankelijk van de dader, wat deze enorme macht geeft.”

Laksheid politie

Stevens zie hoe de aanpak van daders en bescherming van slachtoffers ook bij de politie ondermaats is. Onderzoek van het Civiele Secretariaat voor de Politiedienst (CSPS) onderschrijft dit probleem. Het overheidsorgaan, dat toezicht houdt op de politie, rapporteerde vorige maand aan het parlement dat in 2023 geen enkel politiebureau in het land voldoet aan de standaarden die in de Wet op huiselijk geweld zijn beschreven. Agenten weigeren onder andere aanklachten te registreren, zijn laks in de uitvoering van gebiedsverboden en lopen hopeloos achter met de afhandeling van zaken. Bovendien stelt CSPS vast dat agenten vaak zelf overtreders zijn. In de onderzoeksperiode van vijf maanden werden 232 agenten beschuldigd van huiselijk geweld.

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”

Luister naar