N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
ZAP In Amsterdam werden in 1998 de Gay Games gehouden. Een aflevering van Andere Tijden laat zien dat er in 25 jaar niet zo heel veel veranderd is. Plots voelde het precies 2023.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103388092-ea2775.jpg)
Beeld Andere Tijden
Friendship through culture and sport. Het motto van de Amsterdamse bid voor de Gay Games in 1998 was dan misschien niet heel flitsend, maar zeker wel effectief want het bezorgde de hoofdstad het grootste sportevenement dat het tot vandaag de dag georganiseerd heeft. Amsterdam als the gay way to Europe was daarmee het decor van een prachtig veelzijdige special van Andere Tijden, waarin zowel het tolerante Amsterdam gevierd werd als dat het de kijker in 2023 een paar beschamende déjà vu’s bezorgde.
Het begon met feestelijke beelden van de eerste Canal Pride die ooit door de grachten voer. Organisator Siep de Haan: „Elke bloot vinden wij functioneel” maar „niet show your private parts.” Ook met die beperking toonden de taferelen Amsterdam als walhalla van tolerantie en vrijheid. Voor velen was het even knipperen toen de politie kaartjes uitdeelde met de tekst Proud to be your friend erop.
Maar de uitzending was geen rondje Nederlandse zelffelicitatie: al snel verschenen de eerste barsten in het tolerante nationale zelfbeeld. Zo vertelde Humberto Tan, die als sportpresentator de Games becommentarieerde, dat men minimaal een stuk of vier van zijn collega’s had gevraagd voor ze bij hem waren uitgekomen. „Dus die hebben allemaal nee gezegd.”
Nog grimmiger werd de sfeer bij de beelden van actievoerende christelijke jongeren. ‘De jeugd met een opdracht’, zoals ze zichzelf noemden. Met een suikerzoete glimlach vertelde een meisje dat ze het als hun taak zagen om mensen te vertellen over de ‘heerlijkheid van God’. Desgevraagd gaven ze ook toe te gruwen van het exhibitionisme van de gays. „Ik vind dat het de stad vervuilt.”
Een andere jongen vulde aan: „Er is heel veel afwijzing in de maatschappij, dan denk ik dat dat een van de redenen is. Het brengt wel een beetje afkeer bij mij, dat ze dat op zo’n manier doen.” En plots voelde het precies 2023. Het gebrek aan vooruitgang schuurde.
Dat gevoel werd tot het eind van de uitzending toe alleen maar sterker. Olympisch zwemmer Johan Kenkhuis herinnerde de kijker eraan dat het nog maar zo’n tien jaar geleden is dat Frank de Boer doodleuk poneerde dat homo’s een andere motoriek hebben en a-sportief zijn. Kenkhuis: „Ik had toen al twee olympische medailles om m’n nek hangen.” Hij deed zelf destijds niet mee aan de Gay Games, want praktiserend homoseksueel zijn – „om het zo maar even te noemen” – was voor hem „een groot afbreukrisico op olympisch succes”. Maar toen hij zijn eerste olympische medaille daadwerkelijk won, borrelde vrijwel direct de bittere vraag op. „Is dit waarvoor ik in de kast zit?”
Vanaf dat moment werden de scènes rap indringender. De organisatoren van de Gay Games hadden er op gestaan om met officiële sportbonden samen te werken. Die hadden allen toegezegd, behalve één. De schaatsbond. Want bij het kunstrijden had je geen homo’s. Dit leidde tot hartverscheurende beelden waarbij de kunstrijders van over de hele wereld te horen kregen dat hun competitie niet zou doorgaan.
Er werd een vervangende show georganiseerd waarin de deelnemers in elk geval konden laten zien wat ze in de competitie hadden willen doen, en daar werd duidelijk waar de schaatsbond bang voor was. Twee mannen die samen schaatsten. Want die „zouden kunnen wedijveren met het beste van het paardansen”.
Wie daarvan niet boos genoeg was, kreeg nog het verhaal van de Zimbabwaanse deelneemster Ska Ngwenya om de oren. Die was thuis gearresteerd, gemarteld, en voor dood achtergelaten aan de rand van de weg. Het gruwelijke slotakkoord van de uitzending die toch zo vrolijk begon.
