‘De president is gek.” Het zijn ongeveer de eerste woorden die Sophie Binet (42) uitspreekt tijdens het interview in haar kantoor in het enorme bakstenen pand van de uiterst linkse vakbond Confédération Générale du Travail (CGT) in Montreuil, net buiten Parijs. Binet staat sinds maart 2023 als secretaris-generaal aan het hoofd van de CGT. „Ondanks alle woede die al ik tegen Emmanuel Macron voelde, had ik nooit verwacht dat hij zo’n erg besluit zou nemen. Hij is de president van de chaos.”
Binet doelt op het besluit van president Macron om parlementsverkiezingen uit te schrijven na de winst van het radicaal-rechtse Rassemblement National (RN) bij de Europese verkiezingen. De stembusgang zal 30 juni en 7 juli plaatsvinden. „Dat extreem-rechts heeft gewonnen is heel erg”, zegt Binet – in Frankrijk wordt de term ‘extreem-rechts’, anders dan in Nederland, ook gebruikt voor partijen die niet expliciet oproepen tot geweld. „Maar daarop waren we voorbereid door de peilingen. Wat Macron heeft gedaan, is onbegrijpelijk. Hij speelt met de toekomst van Frankrijk.”
Lees ook
Macron schrijft nieuwe verkiezingen uit. De Fransen willen vooral weten: pourquoi?
Macron zei na zijn herverkiezing in 2022 dat hij de opkomst van radicaal-rechts zou stoppen. Wat zegt deze uitslag over de manier waarop Fransen hem zien?
„Hij is al zijn geloofwaardigheid verloren. Zijn beslissingen zijn gebaseerd op één ding: electoraal gewin. Voor Macron president werd, was hij bankier en in mijn ogen is hij dat nog steeds. Hij heeft geen enkele notie van wat ‘maatschappelijk belang’ betekent. Hij neemt beslissingen gebaseerd op zijn eigen belangen. En zijn belang is verdeeldheid zaaien, zodat hij zelf kan blijven regeren.
„In dit geval probeert hij rechts op te blazen, en dat lukt” – de conservatief-rechtse partij Les Républicains staat op imploderen sinds partijleider Éric Ciotti zonder overleg met de partijtop een samenwerking met RN aankondigde. „Zo hoopt hij bij de verkiezingen een meerderheid in het parlement te krijgen. Maar ik denk niet dat het zal werken en als er geen democratische opleving plaatsvindt, zal extreem-rechts zijn intrede doen in [premierswoning] Matignon.”
Winst van RN bij de parlementsverkiezingen zou juist tegen Macrons electorale belang indruisen. Waarom zou hij dit dan toch doen?
„Emmanuel Macron beschouwt zichzelf als Jupiter, de koning der goden. Hij heeft een overgroot ego en een overschot aan zelfvertrouwen en maakt berekeningen die niet kloppen. Hij dacht ook dat hij van de oorlog in Oekraïne een campagnethema kon maken. Met zijn pensioenhervorming dacht hij dat er niemand de straat op zou gaan omdat het duur is om te staken. Hij luistert niet naar tegenargumenten en bepaalt alles alleen.”
De CGT bepleit een front populaire van linkse partijen die een blok moeten vormen tegen Macron en radicaal-rechts. De naam verwijst naar de gelijknamige linkse coalitie die in 1936 voorkwam dat reactionaire partijen aan de macht kwamen. Zo’n front populaire lijkt er te komen nadat de belangrijkste linkse partijen donderdag een akkoord sloten om als blok de verkiezingen in te gaan – al vertoonde dit gedurende het weekeinde ook al de eerste scheurtjes.
Eerdere linkse samenwerkingen, zoals het verband NUPES, flopten. Waarom zou het nu wel lukken?
„Het bewijs dat het mogelijk is, is dat de CGT deze oproep maandag om 11.00 uur heeft gedaan en er om 22.00 uur een gezamenlijke verklaring kwam van de linkse politieke partijen dat ze willen samenwerken. En NUPES werkte in het begin wel. De oprichting [voor de parlementsverkiezingen van 2022] heeft ertoe geleid dat links groter kon worden in het parlement dan aanvankelijk gedacht. Het is alleen daarna uiteengevallen door onverantwoord gedrag van sommigen.”
Er moet een programma komen dat draait om sociale vooruitgang, dat breekt met de fascisten én met de neoliberalen
Van wie?
„Jean-Luc Mélenchon [het gezicht van het radicaal-linkse LFI] en François Hollande [oud-president van de Socialistische Partij]. Die mannen denken dat ze tot hun dood een rol moeten spelen. Hollande wil geen eenheid op links [hij verzette zich eerder tegen samenwerking met LFI] en Mélenchon stelt zich te agressief op. Elke week komt er wel een zinnetje in de pers dat tot ophef leidt.”
Wat is de rol van de CGT bij dit front populaire?
„Wij zijn geen onderdeel van het front, want we zijn geen politieke partij. Onze rol is via demonstraties de zorgen van arbeiders te laten horen. We organiseerden zaterdag een groot protest, we drukken pamfletten, we gaan in debat met onze leden. We leggen uit wat de ernst van de situatie is. Dat is nodig, want niet iedereen ziet dat in en er zijn zelfs leden die extreem-rechts hebben gestemd.”
Lees ook
Economen Cagé en Piketty: ‘Links kan weer aan de macht komen in Frankrijk’
Hoe verklaart u dat deze arbeiders, van oudsher linkse kiezers, nu voor het RN gaan?
„Het idee bestaat dat extreem-rechts de laatste optie is, dat we verder alles hebben geprobeerd. We hebben natuurlijk rechtse presidenten gehad. En vervolgens met Hollande een linkse president die zijn belofte niet nakwam om de financiële sector aan te pakken. Onder Macron heeft men geprobeerd zich uit te spreken via demonstraties, maar daarnaar werd niet geluisterd.” Daarmee doelt ze op de maandenlange protesten tegen Macrons pensioenwet, die uiteindelijk werd doorgedrukt zonder het parlement te raadplegen.
„Verder zijn de ideeën van extreem-rechts genormaliseerd, onder meer door Macrons immigratiewet, waar maatregelen in staan die direct van het RN komen.” (De meest repressieve maatregelen werden overigens geschrapt door de Constitutionele Raad.) „Ideeën overnemen van radicaal-rechts om hun kiezers te verleiden, werkt niet: kiezers zullen altijd het origineel verkiezen boven de kopie. Een les die ook op Europees niveau getrokken moet worden.
„En de belangrijkste reden is de déclassement, de sociale achteruitgang in Frankrijk. Werk loont niet meer, het Frankrijk van nu is niet eens meer in staat zelf gezichtsmaskers of paracetamol te maken. En bij dat gevoel van sociale achteruitgang gaan mensen zich afzetten tegen degenen die het nog slechter hebben dan zij: werklozen of immigranten.”
Bij de winst van de Nederlandse PVV werden ook sociale verklaringen gegeven, maar veel kiezers zeggen dat ze simpelweg op de partij stemden vanwege problemen die zij zien rond immigratie.
„Eerder stond immigratie als thema op de achtste of negende plek. Extreem-rechts heeft het voor elkaar gekregen dat immigratie het één na belangrijkste kiezersthema is geworden, na koopkracht. Veel Fransen die bang zijn voor immigratie, hebben zelf nauwelijks immigranten in hun omgeving. Die angst komt door het ecosysteem van de Franse media, waarvan steeds meer in handen zijn van [de conservatieve miljardair] Vincent Bolloré, de Elon Musk van Frankrijk. En de sociale media waar die geluiden doorresoneren.”
Hoe kan links deze kiezers terugwinnen?
„In 1936 koos Frankrijk voor het front populaire en niet voor fascisten omdat het front een echt alternatief bood. Dat moet nu weer gebeuren. Er moet een programma komen dat draait om sociale vooruitgang, dat breekt met de fascisten én met de neoliberalen en het macronisme. Het belangrijkste is dat werk weer moet lonen. En links-Frankrijk maakt de fout die Hillary Clinton ook maakte [bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016], door maatschappelijke voorstellen te bedenken voor specifieke categorieën van het volk: lhbti-minderheden, vrouwen, mensen van kleur. Natuurlijk moet je strijden tegen discriminatie en racisme, maar het moet geen liefdadigheid worden.
„Solidariteit is geen liefdadigheid. Het probleem is dat het beeld bestaat dat solidariteit altijd voor de ander is, terwijl solidariteit gaat om collectieve zelfbescherming. Dat is ook het idee achter ons sociale stelsel: iedereen legt geld in voor werkloosheidsuitkeringen en pensioenen, zodat we daar zelf ook op kunnen terugvallen.”
Het idee bestaat dat extreem-rechts de laatste optie is, dat we verder alles hebben geprobeerd
In vergelijking met andere landen heeft Frankrijk het best goed: een sterk sociaal stelsel, minder hoge inflatie, een relatief lage pensioenleeftijd. Is het dan echt zo erg?
„Men zet ons altijd neer als bevoorrechten. En het is waar dat we dankzij onze strijd rechten hebben die in andere landen niet bestaan. Maar de laatste twintig jaar is een neerwaartse trend ingezet. Hiervoor hadden kinderen het altijd beter dan hun ouders. Nu leven kinderen in slechtere omstandigheden dan hun ouders. Het land verarmt. We hebben inderdaad minder inflatie, maar onze salarissen worden ook niet geïndexeerd, door het verdwijnen van industrie in Frankrijk zijn tal van banen verdwenen. Bij die industriële banen werden mensen sociaal gezien beschermd, maar tegenwoordig mag men blij zijn met een onzekere baan in een Amazon-magazijn of datacenter. Daar droomt niemand van.”
Lees ook
Parijs heeft meer zorgen dan voorpret over Olympische Spelen
Frankrijk staat niet alleen verkiezingen te wachten, ook de Olympische Spelen naderen. De CGT heeft aangekondigd bereid te zijn te staken tijdens de Spelen, onder meer in de afvalverwerking en het transport. Waarom?
„Er is veel onduidelijk over hoe het werknemers zal vergaan tijdens de Spelen. Wij vragen al een jaar om gesprekken met alle betrokken bedrijven om tot een akkoord te komen over zaken als betaling voor overwerken vanwege het evenement. Maar pas toen we aankondigden dat we zouden staken, werden gesprekken geopend in sommige sectoren.
„Wat vanuit Nederland misschien niet te begrijpen is, is dat bedrijven in Frankrijk niet altijd verplicht zijn te onderhandelen [met vakbonden]. Het is niet zo dat wij staken of daarmee dreigen omdat we dat leuk vinden – we doen dat om gesprekken af te dwingen. U moet ook niet vergeten dat staken werknemers geld kost. Als er meer met ons zou worden overlegd, zouden wij minder hoeven staken.”
U gebruikt de Spelen ook als pressiemiddel, toch?
„Natuurlijk. De betrokken bedrijven weten dat de Spelen exemplarisch moeten verlopen. We hebben als CGT ervoor gezorgd dat er een Sociaal Handvest is gekomen, voor het eerst ooit bij de Olympische Spelen. Hierin staan regels waar bijvoorbeeld bouwbedrijven aan moeten voldoen, zoals extra veiligheidsmaatregelen op bouwplaatsen. Dat heeft ertoe geleid dat er minder arbeidsongevallen zijn en er geen doden zijn gevallen op de bouwplaatsen voor de Spelen.”
Zou het niet negatief kunnen afstralen op de vakbonden als Parijs vanwege stakingen platligt tijdens de Olympische Spelen?
„Ons doel is niet om te staken, ons doel is dat de problemen voor de Spelen worden opgelost. En de werkgevers zijn ook niet compleet gestoord – die gaan er alles aan doen om stakingen in strategische sectoren als het openbaar vervoer te voorkomen. Ik denk dat Macrons besluit van [vorige week] zondag een negatievere invloed heeft op de Spelen. Na 30 juni storten we in het ongewisse. Het kan zijn dat we twee weken voor de Spelen geen regering hebben, of een extreem-rechtse regering. Terwijl er een enorme veiligheidsuitdaging is, er grote diplomatieke vraagstukken liggen, het imago van Frankrijk op het spel staat. Dat is een stuk gevaarlijker dan een staking.”
