De Europese Unie moet „fors” meer geld uitgeven aan defensie om de toenemende Russische dreiging en de wegvallende rol van de Verenigde Staten op te vangen. Dat zei GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans maandagavond op de eerste Mathieu Segers-lezing in Den Haag. Opmerkelijk is dat Timmermans ervoor pleit dat de Europese Unie „zich inkoopt” in grote bedrijven die wapens maken.
Timmermans zei dat dit „fragmentatie tegengaat en ervoor zorgt dat wapenfabrikanten niet de winnaars worden van de oorlog”. Het inkopen in grote bedrijven moet met Europese leningen betaald worden. „Het tempo van investeren moet omhoog. Dat kan niet alleen uit de markt komen, maar ook uit publiek geld. Dat is gewoon slim om te doen, ook als de schulden oplopen.”
Lees ook
De oorlog in Oekraïne schudt Europese defensie-industrie wakker: in La Spezia maken Italianen en Duitsers nu samen een hypermoderne tank
Somber beeld
In zijn lezing schetste Timmermans, die negen jaar Eurocommissaris was in Brussel, een somber beeld van de mondiale verhoudingen en de „existentiële strijd” van de Europese Unie. Volgens Timmermans staat de Pax Americana onder druk. Deze ‘Amerikaanse Vrede’ betekent een wereldorde waarin de Verenigde Staten sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog hebben gedomineerd. „Nu zelfs de VS gekozen hebben voor macht boven recht is wegduiken of schuilen tot het weer overwaait geen optie. Zeker niet voor de Europese Unie.” Als Donald Trumps principe van ‘macht voor recht’ dominant wordt in de internationale politiek, zal de EU zal „verkruimelen”, voorspelt Timmermans.
Toen hij na afloop de vraag kreeg waarom hij van wapenfabrikanten „staatsbedrijven” wilde maken, antwoordde Timmermans: „Als de druk enorm is om de defensie-uitgaven te verhogen, dan kunnen ondernemingen de prijs ook eindeloos verhogen.”
Bovendien, zei Timmermans, de VS doen dit al. „Wees niet naïef. Amerikaanse defensiebedrijven worden deels door de staat gerund, ook als ze beursgenoteerd zijn. Elk jaar gaan er miljarden, zogenaamd voor innovatie, naar deze bedrijven. Het is geen industrie zoals alle andere industrieën.”
Onze veiligheid is ook gebaat bij fatsoenlijke sociale uitgaven
Kwetsbaarheid
NAVO-secretaris-generaal en oud-premier Mark Rutte pleit, in navolging van Donald Trump, voor hogere defensieuitgaven van de Europese lidstaten. Nu halen veel landen de NAVO-norm van 2 procent van hun bruto binnenlands product niet. Nederland doet dat sinds 2023. Vorige maand zei Rutte dat landen 3,6 à 3,7 procent van hun bbp aan defensie moeten besteden, wat desnoods ten koste moet gaan van bijvoorbeeld sociale zekerheid.
Frans Timmermans zei maandag dat extra geld voor defensie er niet toe mag leiden dat op andere posten bezuinigd wordt. „De kwetsbaarheid van onze samenleving voor Russische interventie is niet direct militair, maar zit veel meer in het afhaken van mensen omdat ze essentiële voorzieningen niet meer krijgen. Je krijgt dan wel meer tanks, maar ook een samenleving waar mensen de overheid nog minder vertrouwen. Onze veiligheid is ook gebaat bij fatsoenlijke sociale uitgaven.”
Schrijver, hoogleraar en podcastmaker Mathieu Segers, die in 2023 overleed, zette zich sterk in voor het debat over Europa. Deze jaarlijkse lezing, waarvan Timmermans de eerste hield, is een eerbetoon aan zijn werk.
Lees ook
Moeten achttienjarigen weer in dienst? Veel Europese landen overwegen een vorm van dienstplicht
