Financieel directeur van NS: ‘Zonder structurele oplossingen van de overheid bereikt het kaasschaven z’n grens’

Posted on by admin

Angelique Magielse staat voor een lastige opgave. De financieel directeur van NS moet de treinreizigers tevreden houden, haar werknemers gelukkig en tegelijkertijd het spoorbedrijf financieel gezond maken. Voorlopig boekt ze slechts beperkt succes op alle drie de fronten. Daarbij lijkt NS op steeds minder steun te kunnen rekenen van de overheid.

Pas over enkele jaren is NS uit de zorgen, stelt Magielse in een toelichting op de halfjaarcijfers die NS woensdag publiceert. In 2027 is het bedrijf winstgevend. Tot die tijd ontkomt NS niet aan „impopulaire maatregelen”, aldus Magielse. Treinkaartjes worden vanaf 1 januari weer duurder, de kans op een zitplaats neemt af, verstorende werkzaamheden blijven aan de orde van de dag. Ondertussen is er nog steeds geen nieuwe cao en wil NS 200 miljoen euro besparen op structurele kosten (5 procent van het totaal).

U vervoerde het afgelopen half jaar meer reizigers, zelfs meer zakelijke reizigers en meer mensen in daluren. Waarom lijdt u dan toch nog verlies?

„We presteren beter dan voorgaande jaren, reizigers waren vaker op tijd, maar we zijn nog niet kostendekkend. Ondanks een groei van 2 procent in reizigerkilometers zitten we nog steeds niet op het niveau van vóór de pandemie. Afgelopen halfjaar vervoerden we 93 procent van het aantal reizigers van 2019. We zijn er nog lang niet.

„Kantoorwerkers, maar ook scholieren en studenten, werken nog steeds volop vanuit huis. Dit leidt tot een ander reispatroon: een korte, intense ‘hyperspits’ op dinsdag en donderdag. Buiten deze pieken en op andere dagen is er nog veel ruimte in de trein. Gemiddeld is slechts 30 procent van de stoelen bezet.”

Waar zit de financiële pijn dan, ondanks die toename van reizigers?

„Allereerst kampen we met een ‘inflatiegat’ uit het verleden van wel 11 procent. Dat is de werkelijke inflatie versus de inflatie die we mochten verrekenen in onze tarieven. Die werkelijke inflatie was de afgelopen jaren veel hoger dan verwacht en veroorzaakte hogere bedrijfskosten. Het kabinet wilde niet dat we dat zouden doorberekenen in de treinkaartjes.

„Verder leidt de regeling voor werknemers met zware beroepen, die mogelijk in een nieuwe cao komt, tot een verplichting van ruim 200 miljoen euro voor de komende jaren. Dat betreft een groot deel van ons personeel: machinisten, monteurs, conducteurs. Deze zwaarwerkregeling gold al en gaat nu voor meer mensen gelden en voor een langere periode. Daarmee wordt die duurder. Ook de overheidsbijdrage voor de ov-studentenkaart is afgenomen. Studenten reizen minder.”

En al die kosten drukken op de treinkaartjes. De prijzen stijgen opnieuw vanaf 1 januari. Hoe zit dat precies?

„Dat is een ingewikkeld verhaal. Normaal volgen onze tarieven de inflatie, maar nu zitten we in een periode waarin we iets moeten inhalen. Voor 2025 was oorspronkelijk een verhoging van 12 procent nodig om kosten te dekken en inflatie van voorgaande jaren te compenseren. Toen heeft de overheid besloten een derde van die verhoging, 42 miljoen, voor haar rekening te nemen. Maar die bijdrage was incidenteel, net als in 2024, en niet structureel. Voor komend jaar stelt de overheid geen geld meer beschikbaar.

„Nu moeten we die wegvallende overheidssteun alsnog doorberekenen, bovenop de reguliere inflatiecorrectie. Zelf vangt NS een deel van de verhoging op door te besparen op allerhande kosten – zo houden we minder treinen stand-by voor calamiteiten. De inschatting is nu dat reizigers in 2026 rekening moeten houden met een verhoging tussen 6 en 9 procent.”

Als u minder treinen achter de hand houdt, kan dat extra verstoringen geven. Het ministerie onderkent dat en wil genoegen nemen met lagere prestatie-eisen aan NS. U mag reizigers een kleinere ‘zitplaatskans’ garanderen in de spits. Duurdere kaartjes, minder kans om te zitten – dat is toch een onmogelijke boodschap?

„Zeer lastig, en niet hoe wij het zouden willen. We moedigen mensen sterk aan de spits te mijden, en dat kan voor een grote groep reizigers ook. Zelf vergaderen we met de directie altijd op woensdag, vanaf 10.00 uur.

„Twee jaar geleden hebben we een voorstel ingediend voor tariefdifferentiatie, een spitsheffing of dalkorting, om de spitsdrukte aan te pakken. Dit zou tot 80 procent van de kaartjes goedkoper maken.”

U verkeek zich op de weerstand in Den Haag.

„Ja, dit plan had en heeft weinig politiek draagvlak. Dat is teleurstellend. Het is frustrerend dat we een oplossing hadden en dat die werd getorpedeerd door partijen die ook geen extra geld willen vrijmaken voor het ov.

„Zonder structurele oplossingen van de overheid – die eerder lijkt te bezuinigen op het ov dan ons te helpen – bereikt het kaasschaven z’n grens. Impopulaire maatregelen, zoals het schrappen van de Jongerendagkaart, worden dan onvermijdelijk.”

Doet u zelf wel genoeg om financieel gezond te worden?

„We hebben structurele bezuinigingen ingezet van 200 miljoen, tot en met 2027. We verminderen het personeel op het hoofdkantoor, schalen veel projecten af, met name op IT-gebied. En we besparen op kantoorruimte. Zo sluiten we een vestiging in Amersfoort en verhuizen de medewerkers naar Utrecht.”

En de personele kant? De bonden hebben laatst uw cao-eindbod afgewezen. De vier stakingsdagen in juni kostten u al 20 miljoen euro. Hoe combineert u dit met aantrekkelijk willen zijn als werkgever?

„Dat is een continue zoektocht. We moeten financieel gezond worden, de dienstverlening op peil houden én een aantrekkelijke werkgever blijven. Het afwijzen van het eindbod betekent dat we nu met elkaar om tafel moeten om te kijken waar de pijn precies zit.”

Welke hulp verwacht u de komende tijd uit Den Haag?

„We proberen de overheid te bewegen mee te denken over het spreiden van de spitspieken, bijvoorbeeld door afspraken met onderwijsinstellingen over lestijden of fiscale maatregelen voor thuiswerken. Dit kunnen wij niet alleen. Helaas zien we tot op heden geen concrete maatregelen die zij voor ons hebben genomen op dit gebied.”

Wat verwacht u de komende maanden vanuit Den Haag, nu de verkiezingen naderen?

„Ik vrees dat de komende verkiezingsprogramma’s weinig aandacht hebben voor het ov en eerder bezuinigingen dan tegemoetkomingen bevatten. De overheid heeft de accijns op benzine verlaagd, wat autorijden relatief goedkoper maakt en de aantrekkelijkheid van de trein onder druk zet. Geen enkele partij zal die accijnsverlaging waarschijnlijk terugdraaien. Dit alles maakt de verkoop van ons product, hoe duurzaam ook, niet eenvoudiger.”




Related Posts

Op het spoor van biogas: ‘Je ruikt er niets van’

‘Je ruikt er niets van”, verzekert ingenieur Kirsten Zagt (60) nog in de auto. Hij parkeert op een afgelegen terrein naast een grote loods in het Gelderse Groenlo, en loopt even later richting achttien kleine plastic tanks met vloeistof, tweehoog gestapeld. In de tanks huizen mogelijk belangrijke toekomstige energiebronnen: levende bacteriën die dierlijke en menselijke mest kunnen omzetten in groen gas via het biologische proces vergisting.

„Die bacteriën zitten van nature in poep en pies”, legt Zagt uit. Vandaar dat hij ze „in die vaten buiten” bewaart. Medewerkers van de loods, waarin de rest van zijn project tijdelijk staat opgeslagen maar die er verder niets mee te maken hebben, komen er liever niet in de buurt.

Zagt laat de omzetting naar groen gas gebeuren in een nieuw soort vergister, waarvan een proefmodel in de loods zelf staat. Zagt is oprichter van ingenieursbureau Bareau en experimenteert sinds 2010, samen met collega’s van diverse bedrijven en universiteiten, met de techniek voor de nieuwe vergister. Er is ruim 10 miljoen euro in geïnvesteerd. Het proefmodel is volgens hem nu klaar voor grootschalige opschaling. „We hebben een consortium opgericht met onder meer ingenieursbureau Arcadis”, om groots te bouwen. En dat zou de inzet van groen gas een impuls kunnen geven, aldus Zagt.

Maar, zoals veel projecten in de energietransitie, blijft ook de productie van groen gas achter, mede door zwabberend overheidsbeleid. De val van het kabinet maakt de toekomst van groen gas nog ‘wat’ onzekerder.

Rotte eieren

Groen gas is niets nieuws; in Nederland stroomt het al jaren in kleine hoeveelheden door het aardgasnet. Bacteriën breken restafval – rioolslib, dierlijke mest, etensresten – af in reguliere vergisters. Daarbij ontstaan gasbellen van methaan en CO2. Om dit biogas geschikt te maken voor het aardgasnet wordt de meeste CO2 eruit gehaald. Een beetje van de geurstof tetrahydrothiofeen wordt juist toegevoegd, zodat mensen het ruiken als ze per ongeluk het gas aan hebben laten staan. Daarna kan het groene gas de aardgasleidingen in worden gepompt, naar huizen en kantoren.

Achttien tanks met bacteriën die mest kunnen omzetten in biogas. Foto Eric Brinkhorst

Groen gas is circulair, zeggen voorstanders, in tegenstelling tot aardgas. Het CO2 dat bij verbranding van groen gas vrijkomt, is immers nog maar kort geleden uit de lucht gehaald door de planten. Bij aardgas komt CO2 in de lucht dat anders nog millennia onder de grond was gebleven. Sceptici stellen op hun beurt dat groen gas dus wel degelijk leidt tot uitstoot van CO2.

Bovendien valt uit mest eigenlijk ook maar weinig energie te halen, waardoor er relatief veel van nodig is om biogas te maken. Zagt: „Wie naar de stikstofcrisis kijkt, zegt: we hebben mest te veel. Wie naar groen gas kijkt, zegt: we hebben mest te weinig.” En de productie van groen gas is duurder dan die van aardgas.

En dan is er de stank: rond klassieke vergisters hangt de geur van rotte eieren. Maar dat probleem, zeggen de voorvechters, is met een goede ‘geurbehandeling’ op te lossen. Of met nieuwe soorten vergisters. Een pluspunt van groen gas is in ieder geval dat Nederland het zelf kan produceren. De explosie van de energieprijzen in Europa door de Russische inval in Oekraïne heeft het belang van ‘energiezelfstandigheid’ nog eens onderstreept.

Bijmengverplichting

Tot nu toe stroomt jaarlijks slechts zo’n 295 miljoen kuub groen gas door het Nederlandse aardgasnet, enkele procenten van de totale gasvoorziening. Groen gas is zeer beperkt beschikbaar.

Om de vraag en het aanbod naar groen gas te stimuleren kwam kabinet-Rutte IV met een bijmengverplichting die moest gelden vanaf 2025. Invoering is inmiddels meerdere keren uitgesteld en gewijzigd. In de meest recente plannen die demissionair klimaatminister Sophie Hermans (VVD) afgelopen april presenteerde, staat dat energiebedrijven vanaf 2027 ieder jaar een beetje meer groen gas moeten kopen en leveren.

Eerder deze maand schreef demissionair minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans in een brief aan de Tweede Kamer dat Nederland nu ook groen gas uit het buitenland mag gebruiken om aan de bijmengverplichting te voldoen. Die beslissing volgde op kritiek vanuit de Europese Commissie, want alleen groen gas uit Nederland halen zou in strijd zijn met de Europese vrije markt, schrijft nieuwssite Energeia.

Voor 2030 wilde Rutte IV eerder zo’n 1,1 miljard kuub per jaar bijmengen. Om een idee te geven van de meerkosten van groen gas: onderzoekers van CE Delft schatten eind vorig jaar dat als gevolg daarvan de energierekening voor huishoudens maximaal 17 cent per kuub gas (exclusief btw) omhoog zou gaan. Volgens voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal gebruikt een Nederlands huishouden jaarlijks gemiddeld zo’n 1.020 kuub gas. Afgelopen april heeft Hermans de doelstelling voor 2030 met 25 procent verlaagd. Dat betekent een bijmenging van 825 miljoen kuub in 2030. Hoe dan ook, flink meer dan dat er nu door de leidingen stroomt. Toch: het aandeel groen gas groeit nu maar met enkele procenten per jaar.

Ik werkte voor mensen die de Oosterscheldekering ontwierpen. Die waren niet bang voor miljardeninvesteringen

Kirsten Zagt
ingenieur

Grootschalige installaties

Bij de loods in Groenlo praat Zagt over ‘zijn’ bacteriën zoals een hondenbezitter over zijn huisdier. „Voeden, verzorgen”, hij legt zich er al sinds zijn studie in Wageningen op toe. Maar hoe microscopisch klein het onderwerp van zijn aandacht is, zo groot blijkt zijn denken. Zijn hele loopbaan puzzelt Zagt al aan grote installaties. Zo werkte hij bij ingenieursbureau Witteveen+Bos aan tientallen waterzuiveringsinstallaties. Ook daarin spelen bacteriën een rol. „En ik werkte voor mensen die de Oosterscheldekering ontwierpen. Die waren niet bang voor miljardeninvesteringen.”

Kan je niet iets groots verzinnen om de productie van groen gas van de grond te krijgen? Dat vroegen Gasunie en het ministerie van Economische Zaken aan hem in 2006, aldus Zagt. Een manier van vergisten waarmee meer groen gas valt te maken, met minder mest?

Ingenieur Zagt laat een digitaal ontwerp van zijn vergister zien. Foto Eric Brinkhorst

Nu, bijna twintig jaar later staat in Groenlo het antwoord op die vraag in de 20.000 vierkante meter loods: een glimmende cilinder van roestvrij staal, vier meter hoog, met allerlei leidingen uit de bovenkant. De vergister heeft drie poten, maar staat voor nu gekanteld op een metalen frame op wielen. Aanvankelijk experimenteerde Zagt in zijn eigen garage en alleen op zijn zij paste de cilinder door zijn garagedeur.

Wat is er nieuw aan de manier van groen gas produceren in de vergister van Zagt? Deze vergister, met de nogal technische naam autogenerative high pressure digestion (AHPD), is op twee manieren bijzonder, zegt Zagt met trots. Tijdens het vergisten voert de druk op binnen de vergister, omdat CO2-gas en methaangas wordt geproduceerd. „In een klassieke groengasvergister laten ingenieurs de gassen vrij om overdruk te voorkomen. In onze vergister kunnen we juist gebruikmaken van de hoge druk.” Waarom? In een vergister zit vloeistof en daarboven ontstaat het gas van CO2 en methaan. Hoe meer methaan, hoe meer energie. En uit natuurkundige wetten volgt dat, simpel gezegd, hoe hoger de druk, hoe hoger het aandeel methaan in het gas uiteindelijk zal zijn.

Om overdruk te voorkomen, gaat een ventiel automatisch open wanneer de druk is opgebouwd tot zo’n 20 bar, dan perst de opgebouwde druk het gas eruit, de leidingen in. „Voordeel daarvan is ook dat je geen compressor nodig hebt die het gas de leidingen in moet pompen, wat veel energie bespaart.

„De bacteriën zetten CO2 dat achterblijft in de vergister om in methaan wanneer we waterstof toevoegen”, het tweede bijzondere aan de nieuwe manier van vergisten. De chemische reactie waarbij waterstof en CO2 samen methaan vormen, kan in principe in alle vergisters, in deze van Zagt maar ook in oudere modellen. „Maar bij 20 bar kweek je specifiek de bacteriën die goed zijn in de waterstofreactie. Op die manier halen we met onze vergister nog meer methaan uit mest.”

Als we de bijmengverplichting steeds een jaar vooruitschuiven, dan schiet het natuurlijk niet op

Kirsten Zagt
ingenieur

Volle stroomnet

Al in 1906 omschreef microbioloog Nicolaas Louis Söhngen van de TU Delft in een wetenschappelijke publicatie hoe waterstof en koolzuur samen methaan vormen. Groot probleem voor wie dit wil toepassen in vergisters zoals die van Zagt is alleen: de groene waterstofindustrie komt nog niet echt van de grond. Elektrolysers waarmee bijvoorbeeld zonne- en windenergie wordt gebruikt om duurzame waterstof te produceren, zijn „op dit moment nog ontzettend duur”, mailt gasexpert René Peters van onderzoeksinstituut TNO.

Als voordeel aan vergisten met waterstof noemt Zagt dat het kan helpen om iets te doen aan de krapte op het stroomnet. Netbeheerders hebben op sommige dagen overschot aan zonne- en windenergie en kunnen dat niet kwijt op het volle stroomnet. „Netbeheerders kunnen dat dan wel kwijt aan de elektrolysers, die vervolgens waterstof produceren voor de vergisters, waarmee gas wordt geproduceerd voor een later moment.” In die zin kunnen de vergisters volgens Zagt een soort batterij vormen. En CO2 die bedrijven uitstoten, willen wij gebruiken voor de vergisters. De een z’n probleem is de ander z’n oplossing, wil hij maar zeggen. „Maar bedrijven denken allemaal nog te veel in hun eigen sector en kijken niet verder.”

Peters van TNO plaatst nog een kanttekening bij het ontwerp van Zagt: „Deze ontwikkelaar heeft ook, net als andere vergisters, veel meer mest of afval nodig om de volumes op te schroeven. Maar feit is dat als de bijmengverplichting doorgaat, we inderdaad heel veel moeten opschalen met groengasproductie. Dat daaraan wordt gewerkt is goed.”

In de ontwikkeling van de nieuwe vergister is ruim 10 miljoen geïnvesteerd. Foto Eric Brinkhorst

Aan de randen

Wijzend naar de onderdelen loopt Zagt door de gigantische loods, rondom zijn vergister. Zagt wil vijftig installaties aan de randen van grote gemeentes bouwen, waar netbeheerders energie-overschotten hebben. „Op die plekken moeten de elektrolysers worden gekoppeld om energie om te zetten in waterstof. Ik heb het niet over een paar vergisters bij boeren. Nee, je moet denken aan vergisters op een schaal als van de grotere rioolwaterzuiveringen.

Maar voor nu staat zijn ontwerp dus nog te wachten in de loods. Om geld in te zamelen om op te kunnen schalen „zijn wij in gesprek met pensioenfondsen, investeerders en beleggers”. Naast meer geld en waterstof, wat is er nog meer nodig om de proefopstelling door heel Nederland te bouwen? Duidelijke wetgeving met tempo, aldus Zagt. „Als we de bijmengverplichting steeds een jaar vooruitschuiven, dan schiet het natuurlijk niet op.”

En de vraag is nog of de bijmengverplichting überhaupt overreind blijft, Hermans wil van wel, maar niemand weet wat het toekomstige kabinet gaat besluiten. Echt zenuwachtig is Zagt daar zelf niet over. „Zowel onder linkse als rechtse partijen is er enthousiasme voor de bijmengverplichting.”

Lees ook

In Alkmaar stroomt groen gas uit aardappelschillen en maiskiemen het gasnet op

Uienschillen, aardappelschillen en andere groenresten kunnen dienen als grondstof voor groen gas.


Tv-recensie | De historische spiegel die ‘Andere Tijden’ over rellen in Nederland voorhoudt, werkt relativerend

Radicalisering? Polarisatie? Vroeger, toen was Nederland pas echt gepolariseerd. Dat laat Andere Tijden zien in de aflevering ‘Radicaal!’ (NPO 2). In 1963 had je bijvoorbeeld een veldslag tussen Drentse boeren en politie bij Hollandscheveld. In de lente van 1980 reden er tanks door de Amsterdamse Vondelstraat om een kraakpand te ontruimen. Als je de rellen zo achter elkaar zet, lijkt het alsof Nederland al zestig jaar in opstand verkeert. Zestig jaar lang schreeuwende en duwende mensen in straten gevuld met rook.

Andere Tijden bestaat 25 jaar en maakt daarom een reeks thema-uitzendingen samengesteld uit eerder gebruikt materiaal. Klinkt een beetje als luie kringloop-tv, passend voor dit herhalingenseizoen. Ze hebben zelfs Hans Goedkoop gerecycled. Bovendien zijn het herhalingen van herhalingen want die eerdere uitzendingen bestonden al goeddeels uit archiefbeelden. Maar in de praktijk blijkt het goed te werken: in plaats van in te zoomen op één onderwerp kan het geschiedenisprogramma zo de langere historische lijnen laten zien.

De beelden rijmen als vanzelf met de huidig sociale onrust. Al kwam gewelddadig activisme vroeger vooral van links. Andere Tijden laat het nog ludiek beginnen in 1966 met antirookmagiër Robert Jasper Grootveld die protesteerde tegen sigaretten en vóór de komst van de verlosser, Sinterklaas („Klaas komt!”). De feministische Dolle Mina’s vielen mannen op straat lastig met cat calls, om de rollen eens om te draaien. De nagefloten mannen reageerden geamuseerd.

In de jaren zeventig en tachtig werd het snel grimmig met de krakersrellen, de aanslagen van de antiracistische RaRa, en als dieptepunt de moord op Pim Fortuyn. Hierna lijken linkse activisten het geweld te hebben afgezworen.

Raadsel

De rechtse radicalen die Andere Tijden laat zien zijn minstens zo interessant, in ieder geval relevanter voor de huidige onrust. Vanuit de boerenopstand op de Drentse veengronden in 1963 kwam boer Koekoek op, met zijn Boerenpartij – een voorloper van Caroline van der Plas en haar BBB. Met één belangrijk verschil: Koekoek streed met kleine boeren tegen de industrialisatie van de landbouw. De BBB verdedigt die juist.

In de jaren zeventig keerde Koekoek zich tegen migranten. Zijn rechtse protestpartij werd begin jaren tachtig opgevolgd door Hans Janmaat en zijn Centrumpartij. De protesten tegen asielzoekers en andere migranten die Andere Tijden laat zien, doen het meest aan nu denken.

De historische spiegel van Andere Tijden werkt relativerend. De onrust kwam op en verdween weer. De aanleidingen, waar iedereen zich toen zo over opwond, zijn goeddeels vergeten. En vroeger werden dus tanks ingezet. Bij het boerenprotest in Drenthe liep de politie met karabijnen rond. Het grote raadsel blijft dat er bij al die rellen zo weinig doden vielen. Afkloppen.


Tsunami-alerts in Grote Oceaan na zeer zware aardbeving in Rusland, miljoenen mensen geëvacueerd

Het uiterste oosten van Rusland, rond schiereiland Kamtsjatka, is woensdag lokale tijd getroffen door een aardbeving, dat melden internationale persbureaus. Volgens de eerste metingen had de beving een kracht van 8,8, waardoor het een van de zwaarste aardbevingen in de geschiedenis is en er groot risico is op het ontstaan van tsunami’s in de Grote Oceaan.

Na de beving werden tsunami-alerts afgegeven voor onder meer Alaska, Hawaï, Nieuw-Zeeland, Californië, Mexico en Japan. Aan de Japanse Pacifische kust kregen bijna een miljoen mensen een evacuatieadvies. In het noorden van Japan steeg het water een halve meter, maar verder wordt geen grote impact op de kustgebieden verwacht.

Met name in Hawaï zijn er zorgen over de aankomst van grote golven op de kust. Volgens The New York Times werden de eerste tekenen van terugtrekkend zeewater rond half acht ’s avonds (half acht ’s ochtends Nederlandse tijd) gezien. De tsunamiwaarschuwing voor heel Hawaï is kritiek, Inwoners worden opgeroepen om ruim 0,8 mijl (ongeveer 1,3 kilometer) van de kust te blijven. Onder meer in Honolulu probeerden mensen zo snel mogelijk naar hoger gelegen gebieden te komen, waardoor het verkeer vast kwam te staan.

Bij het eiland Kamtsjatka in Rusland werden na de beving naschokken met een kracht van 6,9 geregistreerd. De haven van de Russische stad Severo-Koerilsk zou beschadigd zijn door een tsunami. Inwoners van de havenstad zouden op tijd geëvacueerd zijn.

In het Japanse Mukawa vluchten mensen naar de daken na de tsunamiwaarschuwing.

Foto Kyodo News via AP