Burgemeester Femke Halsema heeft donderdagavond excuses aangeboden voor de rol die de gemeente Amsterdam speelde bij de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat deed Halsema tijdens de tijdens Jom Hasjoa, de jaarlijkse herdenking van de Holocaust.
„De Amsterdamse overheid was, toen het erop aankwam, niet heldhaftig, niet vastberaden en niet barmhartig. En heeft haar Joodse inwoners gruwelijk in de steek gelaten. Namens het stadsbestuur bied ik hiervoor excuses aan”, zei Halsema.
Ook kondigde de burgemeester aan dat de gemeente 25 miljoen euro uittrekt om te investeren in de toekomst van Joods leven in de stad. Een commissie van vijf leden gaat adviseren over hoe het geld besteed wordt. Oud-PvdA-minister Jet Bussemaker is daarvan de voorzitter.
Tijdens de oorlog schaarde de gemeente zich achter de Duitse bezetter bij de vervolging van Joodse inwoners. Zo hielpen ambtenaren bij het in kaart brengen van Joodse adressen, werkte de Amsterdamse politie mee aan deportaties en werden trams ingezet om mensen naar verzamelplaatsen te vervoeren.
Het Parool berichtte deze maand al dat de Amsterdamse gemeenteraad in een besloten vergadering unaniem had ingestemd met het voorstel om excuses aan te bieden en geld vrij te maken voor het versterken van het Joodse leven in de stad. In een interview met AT5 zei Halsema vorig jaar dat een excuus niet een simpel ‘sorry’ mocht zijn, maar een „gedragen excuses”.
Het is dit jaar 80 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. Van de bijna 80.000 Joden die in de hoofdstad woonden, werden er meer dan 60.000 vermoord.
Eerdere excuses
In 2020 bood toenmalig premier Mark Rutte namens de regering excuses aan tijdens de Nationale Holocaust Herdenking. Hij zei toen: „Toen een groep landgenoten onder een moorddadig regime werd afgezonderd, buitengesloten en ontmenselijkt, zijn we tekortgeschoten. Toen het gezag zelf een bedreiging werd, faalden onze overheidsinstanties als hoeders van recht en veiligheid.”
De excuses van Halsema volgen op eerdere erkenningen van het gemeentebestuur. In 2021 bood zij al excuses aan voor de rol van Amsterdam in het systeem van koloniale slavernij en de wereldwijde handel in tot slaaf gemaakten.
In de fonetische ambitie om buitenlandse leenwoorden te hertalen, loopt het midden- en kleinbedrijf voorop. Sjatoo Wijnkopers uit Breukelen bijvoorbeeld, een schoolvoorbeeld van dit genre. De pretentie van het Franse woord château is er meteen af, maar de betekenis blijft én je hebt nog een ludieke lading.
Caravanbar Sjatoo bestaat trouwens ook, maar dat is zo’n ander segment dat het elkaar niet in de wielen rijdt. Feestcafé Odeklonje in Den Helder bedient zich van dezelfde methode. Lekker normaal, past veel beter bij Den Helder dan eau de cologne.
Sneek is misschien wel koploper in het fonetische aanbod. Daar zit Suus Fotosjop, poolcentrum De Garaazje en brillenwinkel Optisjen. Maar die laatste gaat veel dieper dan gedacht. Martin Gorter van Optisjen zocht een nieuwe naam en ‘sjen’ is ook het Friese woord voor zien. „Een vriendin van onze dtp’er in Dalfsen heeft dat idee toen even getest bij de rij voor de oliebollenkraam, nou iedereen vond het een topnaam en dat is gebleken. Als mensen zich afvragen wat het nu is, dan is het helemaal goed. ‘Opticien?’ ‘Nee, Optisjen!’ ‘Optisjen?’ ‘Ja, Optisjen!’ Nou, dan hebben ze onze naam al vier keer genoemd. Vergeten ze nooit meer.” Het subgenre om buitenlandse woorden weer te hertalen naar de eigen taal gaat ook op voor restaurant Niej-Jork uit Venlo. Het is het restaurant van Hotel American, vandaar.
Ironisch dat alleen Tesla’s in de fik worden gestoken nu de maker volgens het fatsoen met het verkeerde milieu flirt. De halve auto-industrie doet zaken met China of verkoopt supercars aan misogyne Arabieren. Test je maatstaven, zou ik zeggen. Uiteraard ga ik brandstichting hier niet verdedigen, maar consequent verzet zou ook VW’s en Ferrari’s, of in Turkije en Hongarije gebouwde Renaults of Mercedessen in de hens moeten zetten. Niks hoor. De dubbele moraal irriteert.
Daarom ga ik de vernieuwde Tesla Model Y nu gewoon bespreken. Hij is namelijk erg goed geworden, als je dat mag zeggen van een auto die uiterlijk op front en kont na ongewijzigd bleef. Over de ogenschijnlijk conformistische facelift met doorlopende clichélichtbalken voor en achter kun je twisten, met het achterlicht is iets bijzonders aan de hand. Een onzichtbare lichtband beschijnt van bovenaf een reflectorzone die het rood weerspiegelt met de romige gloed van een lavalamp. Mooi en voor het oog minder belastend dan die vaak gemeen prikkende led-verlichting.
De auto zelf blijft een scherp antwoord op de juiste vragen. Het is een elektrische suv. Hij moet spaarzaam zijn om zo ver mogelijk te komen. Hij moet het temeer omdat een suv ten koste van de actieradius groter, zwaarder en hoger is dan normale auto’s. Daarom gaat bij Tesla efficiency consequent voor esthetica. Het bouwde een soort gebochelde Model 3, met een hoge rug voor de zitruimte achter plus immens veel bagage, maar een voor de wind bijna absurd laag wegduikende dolfijnenneus. Oogt vreemd, werkt wel. De luchtweerstandscoëfficient van de Y daalde van 0.23 naar 0.22, uitzonderlijk laag voor een suv. En de aandrijflijn was al de meest economische in zijn soort. Zo werd hij zuiniger dan al zijn concurrenten. Daarom kopen mensen deze auto. Ze zien Musk zijn best doen. Het akoestische verschil tussen de vorige en huidige Y is dat tussen een bolderkar en een isoleercel. Waar de vorige issues had als slecht op elkaar aansluitende carrosseriepanelen, is de nieuwe zichtbaar preciezer in elkaar gezet, al is de afwerking nog steeds niet premium. In de wraparound-streep van de sfeerverlichting, die over dashboard en voorportieren als een boog om de voorstoelen is gespannen, sluiten de lijnen bij de deur niet goed op elkaar aan. Anderzijds zie je zulke slordigheden ook bij Mercedes, waar de kwaliteitsmaatstaven eveneens zuchten onder de door elektrificatie sterk gestegen kostendruk.
Feilloos van baan wisselen
Maar al het goede aan hem is behouden. Het touchscreen bleef qua bedieningsgemak het beste systeem in de sector. De automatische piloot wisselt zoals je van Tesla gewend bent feilloos van rijbaan. Je hoeft maar richting aan te geven en de auto gaat naar links of rechts zodra de verkeerssituatie dat toestaat.
Nieuws is er ook. De rugleuning van de achterbank is nu vanuit de kofferruimte elektrisch neer- en opklapbaar, praktisch. Voor de achterpassagiers kwam er een 8-inch-infotainmentdisplay. De schakelpook aan het stuur werd als bij de Model 3 vervangen door een sliderbaan links op het scherm. Naar boven swipen voor D, naar onderen voor R en ergens tussen die twee in zit een P-knop. Vooruit, het went. Ik zie de pook nog wel terugkomen, evenals de richtingaanwijzer links op de stuurkolom van de nieuwe Y, bij de vernieuwde Model 3 eerder opgeofferd aan onmogelijke drukknopjes op het stuur waar je in bochten niet meer bij kon. De goedmaker is van een schitterende eenvoud. Bij de meeste auto’s zijn stuurhendels combi-instrumenten met een vracht nevenfuncties. Deze laat alleen richtingaanwijzers knipperen. De stengel is dun en licht als een plastic wegwerpmes zonder kartels, met de delicatesse van de jaren vijftig. Houden zo.
En hij verbruikt nog steeds weinig. Zelfs rond het vriespunt duik je onder de 17kWh op 100 km, voor zo’n bloedsnelle machine met 514 pk fenomenaal. Mijn lange snelwegritten vertekenen het beeld. In de Randstad, waar de gemiddelde snelheden lager liggen, zal hij de fabrieksopgave van 15,3 kWh zeker halen.
Verder rijdt de vernieuwde Y strakker en fijner. Bijna alle EV’s sturen synthetisch, zonder enige vorm van fysiek contact met de massa. De aangenaam stevige besturing van de Model Y geeft het soort tegendruk waardoor je meer dan in veel andere auto’s voelt dat je iets aan het besturen bent, zonder er de spieren voor te hoeven spannen. Die foute bochel blijft de slimste auto in zijn klasse, sorry.
Na vele jaren ontmoeten voormalige jeugdliefdes Phil en Ken elkaar weer op een begrafenis. In de Britse serie Truelove maken de zeventigers samen met drie andere vrienden tijdens een dronken wake een pact. Ze beloven elkaar een waardige dood te geven als ze ooit ernstig ziek worden of hun verstand verliezen. Dit wordt snel realiteit wanneer Tom een terminale kankerdiagnose krijgt en Marion dementie ontwikkelt. Volgens Tom hebben ze de nodige vaardigheden om weg te komen met – ja, wat eigenlijk? Of je het moord noemt of een daad van liefde is de centrale vraag. Lindsay Duncan speelt Phil, een gepensioneerde politieagent die heel goed weet hoe je een eventueel politieonderzoek het beste kan dwarsbomen. Ken is een oud-militair en David is een voormalig dokter die nog steeds medicijnen voor kan schrijven.
Gewone Star Wars-helden
Het eerste seizoen van de Star Wars-serie Andor kon niet op enorme kijkcijfers rekenen. Maar de serie was geliefd onder critici vanwege de intelligente blik op politiek en verzet, en de menselijkheid van de personages. Star Wars zoals het hóórt te zijn, was de concensus. Dus mag toekomstige verzetsheld Cassian Andor (Diego Luna) nog één seizoen lang brommen op ethische dilemma’s, net zoals senator Mon Mothma (Genevieve O’Reilly) en pragmatische nihilist Luthen Rael (Stellan Skarsgård). De serie is in de eerste plaats een politiek spionagedrama. Het verhaal richt zich niet op de mythische Jedi maar volgt de opkomst van de Rebellen-alliantie via gewone helden die soms tegen wil en dank verzetten tegen de oprukkende macht van het Keizerrijk. Het tweede seizoen is nog beter dan de eerste reeks.
D&D zonder papier, met tablet
De populariteit van het aan tafel gespeelde fantasiespel Dungeons & Dragons piekte de afgelopen jaren. Voor wie het teveel gedoe vindt om een plattegrond, tasjes dobbelstenen en stapels boeken op tafel uit te stallen is er nu Sunderfolk. Met deze game speel je D&D zonder tafel: de tv toont de plattegrond waar op wordt gevochten, terwijl iedere speler een gekoppelde smartphone of tablet gebruikt om informatie over hun personages uit te lezen. Een vernuftigd vechtsysteem zorgt dat je echt met elkaar moet overleggen en samenwerken om ieder scenario tot een goed einde te krijgen. Zo complex als Dungeons & Dragons wordt het nooit, maar Sunderfolk is uitstekend voor een laagdrempelig potje – en dus ook voor nieuwkomers die geïntimideerd zijn door de boeken vol spelregels.
Koningsdag op de radio
NPO Radio 1 doet live verslag van Koningsdag in Doetinchem. Presentatoren Simone Weimans, Frits Spits en deskundige Kemal Rijken ontvangen gasten. We horen Diana Abbink en Wim Maatman die aan tafel vertellen over de geschiedenis en de cultuur van de Achterhoek. Ook zanger Benny Jolink van de band Normaal komt even langs. Verslaggever Jozephine Trehy loopt mee in het kielzog van de koninklijke familie. De bus van de koning en zijn gevolg wordt binnengehaald door een colonne brommers, crossmotoren en elektrische fietsen. Daarna volgt een uitvoering van ‘Oerend Hard’ door Normaal. Voetbaltrainer Guus Hiddink toont het gezelschap een miniversie van De Graafschap-stadion De Vijverberg op het Raadhuisplein. Het programma wordt afgesloten met een optreden van het populaire Achterhoekse duo Suzan & Freek.
