Fed neemt rentebesluit, bondgenootschap Musk en Trump pakt goed uit voor X

Jens Stoltenberg strijkt neer op de achterbank en staart uit het raam van zijn wegzoevende dienstauto. Zijn linkerhand masseert zijn voorhoofd lichtjes. We zijn op ongeveer twee derde van de documentaire Facing War van de Noorse filmregisseur Tommy Gulliksen over het laatste jaar (herfst 2023-herfst 2024) van zijn landgenoot Stoltenberg als secretaris-generaal van de NAVO.

Veel van zijn gevoelde onmacht over het lot van Oekraïne balt zich samen in dit moment. Als medepassagier Gulliksen hem op de huid zit door hem te herinneren aan niet vervulde beloftes van het Westen aan Oekraïne, verzucht Stoltenberg: „Helaas kan ik zelf geen raketten weggeven. (….) Hun wanhoop raakt me diep. Ja, ze zijn echt wanhopig nu.”

„As long as it takes” had Stoltenberg steeds aan Kyiv beloofd namens de 32 kikkers in de NAVO-kruiwagen. ‘Zo lang als nodig’ zou de NAVO met massieve wapenleveranties Oekraïne helpen bij zijn manhaftige verdediging tegen de Russische agressie. En inderdaad, mede onder Stoltenbergs leiding kwam vanaf maart 2022 een enorme en almaar aanzwellende stroom militaire goederen en wapentuig op gang. Wat begon met scherfvesten en soldatenlaarzen, eindigde met F-16’s, tanks en artilleriesystemen.

Saboterende trumpianen

Maar dat was niet het enige. Helaas gooiden saboterende trumpianen in het Amerikaanse Congres en tegenstribbelende Hongaren steeds meer roet in het eten, met vrijwel onmiddellijke consequenties voor de kansen van Kyiv op het slagveld. Om nog maar te zwijgen – minder zichtbaar in de documentaire – van bondgenoten die goede sier maakten met onbruikbare of zelfs kapotte spullen, maar waarvoor de Oekraïense president Volodymyr Zelensky wel netjes ‘Thank you’ kwam zeggen bij de zoveelste NAVO-top.

De documentaire toont de achterkant van de façade van de Oekraïense beleefdheid. „Ik vind het heel moeilijk te begrijpen”, bijt de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Koeleba de NAVO-chef toe, „waarom de VS en anderen steeds zo verdomde traag (fucking slow) zijn [met wapenleveringen] terwijl er intussen wel onlangs twee Patriot-systemen naar Roemenië en Zuid-Korea zijn gegaan volgens onze informatie.”

Op de achterbank van zijn dienstauto en in zijn Brusselse kantoor voelt Jens Stoltenberg zijn belofte uit zijn handen glijden, al zijn goede bedoelingen, grote diplomatieke gaven en enorme netwerk onder Europese leiders ten spijt. „We hebben een belofte gedaan die we misschien niet kunnen waarmaken”, geeft hij aan Gulliksen toe.

De ernst en dictie van de Noorse NAVO-chef vervolmaken het archetypisch beeld van de tragische held. Stoltenbergs opvolger schrok evenmin terug voor grote woorden over „de overwinning voor Oekraïne”. Maar Mark Rutte vlinderde vrolijk verder terwijl de mogelijke holheid van zijn woorden nog tot zijn omgeving moest doordringen.

Dichtklappende vergaderdeuren

Facing War volgt het stramien van andere eigentijdse politieke documentaires zoals over de Franse president Emmanuel Macron of over de Amerikaanse VN-ambassadeur Samantha Power in The Corridors of Power. Ook hier veel dichtklappende vergaderdeuren als het spannend wordt, leiders die elkaar bij de arm grijpen en hard lachen om elkaars – zelden leuke – grapjes. Het verschil met de andere producties: in de ongeveer 100 minuten van Facing War wordt de hoofdpersoon achtervolgd met een scherpe vraagstelling met onmiddellijke relevantie. Erboven hangt de pijn van de geschiedenis waar we nog middenin zitten en waarvan de mogelijke afloop ons met onzekerheid -– en misschien zelfs huiver – vervult. Terecht beschouwt de organisatie van Movies that Matter, het filmfestival dat deze vrijdag in Den Haag van start gaat, Facing War als een van zijn pronkstukken.

Wat het jongste product van Gulliksen – eerder maakte hij een bekroonde documentaire over de moordpartij van de Noorse rechts-extremist Anders Breivik op het eiland Utøya – eveneens kracht geeft, zijn de inkijkjes in de persoonlijke geschiedenis van Stoltenberg. Die verbinden zich vrij natuurlijk met het grote NAVO-verhaal, zonder deze te verdringen. Treurigstemmend is het beeld van Stoltenberg moederziel alleen aan de ontbijttafel in Brussel; zijn vrouw Ingrid heeft al lang geleden besloten in Oslo te blijven. Stoltenberg mist haar en is in 2023 als NAVO-chef slechts aangebleven na zware druk van de Amerikanen.

Minstens zo sterk hangen blijft een foto uit augustus 2000 van twee energiek ogende, gebruinde leiders. Ze schudden elkaar glimlachend de hand. De ene: Vladimir Poetin, de pas aangetreden president van de Russische Federatie. De andere: Jens Stoltenberg, fris aan de start als premier van Noorwegen. Hun relatie verdiepte zich met de jaren. „Ik was er absoluut van overtuigd dat het mogelijk was samen te werken met Rusland, dat we onze grenzen in het Noorden konden openen, dit alles op basis van compromis en wederzijds vertrouwen”, zegt Stoltenberg.

In juli 2011 belde Poetin met zijn buurman om Stoltenberg te condoleren met het verlies van 77 meest jonge levens na de aanslagen in Oslo en op Utøya. „Dat telefoontje van Poetin”, zegt Stoltenberg in een terugblik, „was echt gemeend, zo kreeg ik de indruk.”

Delen

Mail de redactie