Voor het eerst deelt Brussel boetes uit aan Amerikaanse techbedrijven voor het schenden van Europese digitale marktregels. Apple moet 500 miljoen euro betalen. Meta (Facebook, Instagram en WhatsApp) krijgt een boete van 200 miljoen euro, zo maakte de Europese Commissie woensdag bekend. De boetes werden al weken verwacht, maar de timing ervan lag geopolitiek gevoelig.
Hoewel de boetes de uitkomst zijn van verschillende onderzoeken die de Commissie begin vorig jaar begon, viel de besluitvorming samen met oplopende handelsspanningen tussen Europa en de Verenigde Staten (toen Donald Trump president werd). De Europese Commissie heeft zich ervan verzekerd dat de besluiten juridisch „waterdicht” zijn, en had daarom „meer tijd” nodig bij het bestraffen van de techbedrijven, aldus een woordvoerder.
De boetes zijn het directe gevolg van het niet naleven van de Digital Markets Act (DMA), de wet die in 2022 werd opgetuigd om machtsmisbruik van grote techbedrijven tegen te gaan, en in maart 2024 van kracht werd.
De EU beschuldigt Apple ervan -iPhone-gebruikers weg te houden van concurrerende platforms, die daardoor worden benadeeld. Consumenten betalen zo soms meer voor diensten dan het geval zou zijn bij een gelijk speelveld. Apple krijgt zestig dagen van de Commissie om hun App Store, de digitale winkel waar ontwikkelaars hun apps aanbieden, toegankelijker te maken. Gebeurt dit niet, dreigen meer boetes.
Commercieel ingezet
Meta wordt beboet voor het ‘consent-or-pay’-verdienmodel dat werd ingezet bij Facebook en Instagram. Gebruikers die niet wilden dat hun data werden gebruikt voor gerichte advertenties, konden in 2023 de apps tegen betaling reclamevrij gebruiken. Persoonsgegevens werden zo commercieel ingezet, zonder dat Meta een volwaardig alternatief bood voor gebruikers die geen gepersonaliseerde advertenties wilden krijgen.
Onder de DMA kunnen boetes oplopen tot 10 procent van de wereldwijde omzet van grote online platformen – de zogenoemde ‘poortwachters’, die een reeks aan digitale diensten aanbieden. Brussel wees daarbij de Amerikaanse techbedrijven Alphabet (Google), Amazon, Apple, Meta en Microsoft aan, naast het Chinese ByteDance (TikTok).
Het is niet zozeer de hoogte van de boetes die ertoe doet, als het beleidsproces an sich
In 2024 noteerde Apple een omzet van 390 miljard dollar. Meta was datzelfde jaar goed voor ruim 164 miljard dollar. De uitgedeelde boetes zijn „als gekietel” voor deze bedrijven, zegt Andrea Renda, als onderzoeksdirecteur en digital policy expert verbonden aan de Brusselse denktank Centre for European Policy Studies (CEPS). Maar, legt hij uit, aan de telefoon vanuit New York: „Het is niet zozeer de hoogte van de boetes die er momenteel toedoet, als wel de entiteit, het beleidsproces an sich. Als de bedrijven binnen zestig dagen niet voldoen aan de instructies van de Commissie, kunnen ze veel hogere boetes krijgen opgelegd.”
Doorn in het oog
Bij herhaaldelijke inbreuk op de DMA, kan de Commissie besluiten bedrijven te beboeten tot 20 procent van de wereldwijde jaaromzet. In extreme gevallen kan Brussel overgaan tot het nemen van aanvullende maatregelen, zoals de verplichting (een deel van) het techbedrijf te verkopen of bepaalde diensten te verwerven die verband houden met het systematisch niet naleven van de digitale marktwetgeving. De huidige boetes zijn „hoognodig als benchmark” volgens analist Renda. „De Commissie zegt hiermee: de DMA is here to stay.”
Maar de Europese regelgeving is een doorn in het oog van de Amerikaanse techbedrijven, die vinden dat de Brusselse boetes, belastingen en regels staan voor afpersing en belemmering van de Amerikaanse innovatie. Eind februari publiceerde de regering-Trump een memorandum van dezelfde strekking, waarin direct met naam en toenaam wordt gerefereerd aan de Digital Markets Act en de Digital Services Act (DSA), de Europese wetten inzake bestiering van het web.
De afronding van de onderzoeken inzake Apple en Meta valt samen met de heffingenpauze van negentig dagen, die de Europese Commissie de tijd geeft om met de Amerikaanse regering te praten over de aangekondigde en deels ingevoerde importheffingen. Er werd gespeculeerd dat president Trump boetes aan Amerikaanse bedrijven zou kunnen interpreteren als een oorlogsverklaring. Het laatste wat Brussel wil, is de onderhandelingen opblazen.
Apple heeft al gezegd de boete van 500 miljoen euro aan te vechten. Het techbedrijf vindt dat de Commissie „dwingt om onze technologie gratis weg te geven”, en bovendien „slecht” is voor de privacy en veiligheid van gebruikers. Ook Meta gaat in beroep. „De Europese Commissie probeert succesvolle Amerikaanse bedrijven te benadelen terwijl ze een andere standaard hanteert voor Chinese en Europese bedrijven”, reageerde Joel Kaplan, Chief Global Affairs Officer van Meta, woensdag.
De techgiganten van Silicon Valley zijn duidelijk not amused. Maar analist Renda verwacht niet dat de Amerikaanse regering de boetes leest als een geopolitieke aanval van de Commissie, en de onderhandelingen riskeert te ondermijnen. Lachend: „De trans-Atlantische betrekkingen bevinden zich al op een historisch dieptepunt.” Hij vervolgt: „Het kan paradoxaal genoeg de reputatie van de EU in de ogen van de Amerikaanse regering verhogen, redenerend vanuit de transactionele en assertieve manier waarop Trump graag zakendoet”.
Waar de Commissie een krachtig signaal heeft afgegeven inzake marktwerking en handhaving van de DMA, verwachten analisten en critici dat de DSA en de AI Act (digitale wetgeving bedoeld om de gebruiker van onlinediensten te beschermen tegen onjuiste informatie, haatzaaien en misbruik van persoonlijke gegevens) als tegenbod weleens zouden kunnen worden afgezwakt. Geheel in geest met de dereguleringsgeest die aan weerszijden van de Atlantische Oceaan waait.
De Europese Commissie stelt dat handhaving van de digitale regels geen onderdeel is van de handelsgesprekken. Googles moederbedrijf Alphabet, dat ook door de Commissie werd onderzocht, is niet beboet. Of er nog een boete volgt, is onbekend.
