De Europese Commissie moet meer details bekend maken over de contracten die ze met farmabedrijven afsloot over de aankoop van coronavaccins. Deze woensdag oordeelde het Europees Gerecht dat de Commissie „het publiek onvoldoende toegang heeft gegeven tot de overeenkomsten voor de aankoop van Covid-19-vaccins”.
De uitspraak is pikant – ze voedt bestaande kritiek dat Brussel veel te weinig transparant is geweest over het aankoopproces van de coronavaccins. Dat verwijt treft in het bijzonder Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, die juist deze donderdag door het Europees Parlement herkozen hoopt te worden. Von der Leyen wordt al enige tijd achtervolgd door een andere rechtszaak, waarin haar wordt verweten cruciale sms-berichten met de baas van farmaceut Pfizer niet openbaar te willen maken.
De zaak waarover het Europees Gerecht, de een-na-hoogste rechter van de Europese Unie, deze woensdag oordeelde, werd in 2021 aangespannen door een groep Europarlementariërs. Destijds had de Commissie in sneltreinvaart contracten afgesloten met producenten van kansrijke coronavaccins – een taak die ze daarvoor nog nooit had gehad. Maar over de precieze details van de contracten ontstonden al snel vragen – onder meer omdat landen elders in de wereld snellere leveringen kregen en mogelijk ook meer of minder betaalden.
Onleesbaar gemaakt
Hoewel de Commissie destijds op verzoek deels toegang gaf tot vaccincontracten, waren bepaalde cruciale delen daarvan onleesbaar gemaakt. Ook weigerde de Commissie details bekend te maken over hoeveel ze precies betaalde voor de miljarden doses, net als over eventuele belangenconflicten van het team dat over de contracten onderhandelde. Argument was dat bedrijfsbelangen en privacyoverwegingen volledige openbaarmaking onmogelijk zouden maken.
Dat argument wijst de Europese rechter nu deels af. Volgens het Gerecht heeft de Commissie „niet aangetoond dat een ruimere toegang (…) de commerciële belangen van die ondernemingen daadwerkelijk zou schaden”. Ook heeft de Commissie volgens de rechter onvoldoende inzicht gegeven in mogelijke belangenconflicten van de onderhandelaars, terwijl „openbaarmaking van de persoonsgegevens van die leden een specifiek doel van openbaar belang diende”.
De uitspraak is een gevoelig verlies voor Von der Leyen, aan wie toch al het imago kleeft niet al te veel op te hebben met transparantie. Twee jaar geleden beschuldigde de Europese Ombudsman Von der Leyen al van „wanbeheer” om het achterhouden van de sms’jes over de vaccincontracten. De kans dat het Von der Leyens herverkiezing donderdag daadwerkelijk beïnvloedt is klein. Maar de kritiek op haar zeer solistische en weinig transparante manier van leidinggeven zal niet afnemen.
In een reactie stelt de Commissie woensdag de uitspraak te gaan bestuderen en wijst ze op het „moeilijke evenwicht” tussen „het recht van het publiek op informatie” en de gemaakte afspraken in de vaccincontracten, die „kunnen leiden tot schadeclaims die op rekening komen van de belastingbetaler”. Ook suggereert de Commissie in hoger beroep te gaan.
Lees ook
De vijf gezichten van EU-baas Ursula von der Leyen
