Raakt het Europese geduld met Israël dan toch op? Het Verenigd Koninkrijk zal Palestina erkennen in september, als Israël dan nog geen einde heeft gemaakt aan de „weerzinwekkende” situatie in Gaza, kondigde premier Keir Starmer dinsdagavond aan. Frankrijk maakte vorig week de erkenning bekend en wil dat officieel bekrachtigen bij de VN-jaarvergadering in het najaar.
De Duitse, Britse en Franse ministers van Buitenlandse Zaken vliegen mogelijk donderdag naar Israël om aan te dringen op meer hulp voor Gaza, zei de Duitse kanselier Friedrich Merz. Duitsland is altijd uiterst beducht voor kritiek op Israël.
Nederland heeft zijn traditionele terughoudendheid voorzichtig laten varen en zal in de EU pleiten een belangrijk deel van het associatieverdrag met Israël op te schorten, zei minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) dinsdagavond. Het gaat om afspraken over handel. Veldkamp riep ook de Israëlische ambassadeur op het matje en vaardigde maandag een inreisverbod uit voor twee Israëlische ministers. Israël nam de maatregelen hoog op en ontbood op zijn beurt de Nederlandse ambassadeur. De Tweede Kamer wil nu tóch terugkomen van reces om over Gaza te spreken, waar dat een week geleden nog onhaalbaar was.
Lees ook
Lees ook: Voor het eerst klinkt er openlijk irritatie vanuit Israël na diplomatieke speldenprikjes van Nederland
De op dit punt hopeloos verdeelde Europese Unie heeft dinsdag vergaderd over een bescheiden sanctie tegen Israël – zonder onmiddellijk resultaat. Op tafel lag een zorgvuldig gekozen opschorting van een deel van de samenwerking met Israël onder het wetenschapsprogramma van de EU, Horizon.
Voor de maatregel, die de Europese Commissie heeft voorgesteld, is een gekwalificeerde meerderheid nodig. Op de bijeenkomst van EU-ambassadeurs van de lidstaten werd die lat nog niet gehaald.
Daarmee is het voorstel nog niet van tafel. Vermoedelijk wordt midden volgende week opnieuw beraadslaagd. Een EU-diplomaat zei dat steeds meer landen voelen voor maatregelen tegen Israël en zei te hopen dat de Europese discussie ook zal helpen de druk op Israël te verhogen om in de tussentijd de humanitaire situatie te verbeteren.
Volgens een EU-diplomaat voelen steeds meer landen voor maatregelen tegen Israël
Op verzoek van Nederland liet de EU dit voorjaar onderzoeken of Israël zich hield aan de humanitaire verplichtingen die vastgelegd zijn in een associatieakkoord. De Europese Commissie constateerde toen dat er aanwijzingen waren dat Israël de afspraken schond. Daarop stelde de Commissie een lijst van mogelijke strafmaatregelen vast, maar voordat het zo ver kwam, beloofde Israël de invoer van hulp naar Gaza te versoepelen. Israël ontliep zo twee weken op het nippertje Europese maatregelen. Vorige week constateerde de Commissie echter dat Israël zijn beloftes niet nakomt.
Kapitaalinjecties
Als het Commissie-voorstel wordt aangenomen komen Israëlische tech-start-ups die werken aan technologie die ook een militaire toepassing kan hebben (zogeheten dual-use technologie) niet meer in aanmerking voor Europees geld. De EU steunt start-ups met leningen en participaties.
In de afgelopen jaren kregen Israëlische bedrijven in totaal 200 miljoen euro uit een speciale pot binnen het Horizon-programma bedoeld voor de ontwikkeling van nieuwe technologie, zoals AI en drones, de European Innovation Council (EIC). De financiering van fundamenteel onderzoek en promotie-onderzoek, dat ook onder Horizon valt, wordt niet opgeschort.
Intussen komt Israël zijn afspraken over humanitaire hulp nog steeds niet royaal na. „Er is voortuitgang”, aldus een EU-ambtenaar, „maar het is beperkt. We willen een trend zien.” Zo werd afgesproken dat er vier grensovergangen voor hulpgoederen geopend zouden worden; dat zijn er, aldus een EU-bron, pas twee.
Vrachtwagens
Ook is er verwarring over het aantal vrachtwagens met hulpgoederen die Gaza binnenkomen. Voor de aanslag van Hamas op 7 oktober 2023 waren dat er 500 per dag. Israël beloofde de EU vorige maand dat er dagelijks 160 binnengelaten zouden worden. Een EU-bron telde er maandag 85, voor deze dinsdag beloofde Israël er 200. Een vertegenwoordiger van de Commissie kreeg maandag geen toegang tot Gaza. De Commissie wil het transport van hulpgoederen graag zelf verifiëren.
De distributie van water zou wel verbeterd zijn en Israël heeft weer gezorgd voor stroom bij een belangrijke ontziltingsinstallatie. Of er genoeg brandstof voorhanden is, was dinsdagochtend niet duidelijk.
Gevechtspauzes komen de hulptransporten weliswaar ten goede, maar de situatie blijft kritiek. Echte verbetering kan er pas komen als Israël en Hamas een staakt-het-vuren overeenkomen. De onderhandelingen, onder leiding van Egypte, de Verenigde Staten en Qatar, werden echter afgebroken.
Bevriende landen
Horizon is een omvangrijk kaderprogramma voor wetenschap en ontwikkeling van de EU waaraan ook bevriende landen kunnen deelnemen. Israël participeert sinds 2021 in Horizon. Er is nog nooit een land (deels) uit het programma gezet.
De Commissie wil de samenwerking opzeggen „gezien de snelle verslechtering van de humanitaire situatie in Gaza, na de militaire interventie van Israël, de blokkades van humanitaire hulp en de schending van mensenrechten, die kunnen leiden tot een dramatische verslechtering van de situatie”.
Lees ook
Lees ook: In Gaza ontvouwt zich een hongersnood, waarschuwt VN-waakhond: ‘De toegang tot voedsel is tot ongekende laagte gedaald’
