Foto Lars van den Brink
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Mohammed Chahim legt twee bosjes munt en twee zakken chips op de toonbank. Hij is slagerij Marhaba snel even ingeschoten voor een paar boodschappen, maar hij wil ook laten zien wat er met plakband links achter de kassa aan de muur hangt: een stuk of tien bonnetjes. Allemaal vaste klanten die hun boodschappen even niet konden betalen. Mooi dat dat hier kan, zegt Chahim tegen de winkelier. Maar even later op straat voegt hij toe: „Ik vind dat enorm confronterend.”
Het is vrijdagochtend, de vaste dag dat de Europarlementariër níét in de Brusselse wandelgangen rondloopt maar in de Helmondse arbeiderswijk waar hij al vrijwel zijn hele leven woont. Af en toe wijst hij een huis aan: dat van zijn eerste vriendinnetje, dat van zijn schoonvader, daar waar hij vroeger woonde met zijn vijf broers en zusje. Daar is de basisschool, waar hij nog van de nonnen les kreeg, en daar is de begraafplaats, waar de pastoor sinds kort een hoekje heeft afgezet voor graven van islamitische overledenen.
Hier, op straat, hoort hij nog wat mensen bezighoudt. Wat dat dit jaar is? „Kostenstijgingen. En: mensen zijn zich nog nooit zo bewust geweest van hun energieverbruik.” Dat laatste is misschien „vervelend”, zegt Chahim. Maar de positieve effecten van energiebesparing kunnen groot zijn. „Dit gaan ze wel blijven volhouden.”
Drieënhalf jaar zit Chahim (37) inmiddels namens de PvdA in het Europees Parlement, en in die tijd heeft hij zich ontwikkeld tot een van de leidende figuren op het thema klimaat. Als hoofdonderhandelaar rondde hij in december met succes de gesprekken af over een nieuwe grensheffing die de Europese import van vervuilende producten zal belasten. Politieke-insiderwebsite Politico noemde hem dit najaar een van de invloedrijkste Europese politici op klimaatgebied.
Sinds 2021 is Chahim ook ondervoorzitter van de sociaal-democratische fractie in het Europarlement. Dat is de fractie waarin zich half december een corruptieschandaal ontvouwde, met in de hoofdrol de Griekse Europarlementariër Eva Kaili, die verdacht wordt van omkoping door Qatar. Daags na de onthullingen klinkt Chahim aangeslagen, heeft het over een „nachtmerrie” en „horrorfilm”. Hij heeft er wakker van gelegen, kende Kaili goed. Dus ja, de regels voor lobbyen moeten wat hem betreft flink worden aangescherpt. „Daarmee houd je dit niet tegen. Maar transparantie kan wel helpen integriteit te bevorderen.”
‘Onze ambitie is opgeschroefd’
In de hal van zijn huis hangt zijn bul prominent aan de muur – Chahim promoveerde in de econometrie. Zijn woorden lijken zijn gedachten direct te volgen – in een paar lange zinnen verbindt hij de hoge gaskosten moeiteloos met het scheikundig element iridium, Chinese zonnecellen en ‘groene moleculen’. Voor veel, zo niet alles, is een technologische oplossing te bedenken. „Als je alle verlichting in Europa vervangt door ledlampen, kun je vijfhonderd kolencentrales sluiten en bespaar je ongeveer 65 miljard”, rekent hij voor. „Ik snap wel: logistiek is dat ingewikkeld. Maar het is ook weer niet zo complex dat we het echt niet kunnen doen.”
Ja, in 2022 was er op klimaatgebied een hoop om somber over te worden. Torenhoge energieprijzen dwongen overheden tot het massaal subsidiëren van fossiele energie, kolencentrales gingen opnieuw aan, de klimaattop in Egypte werd een mislukking. Maar nee, pessimistisch is Chahim er echt niet van geworden. „In Europa hebben we onze ambitie óók opgeschroefd. Soms zet je een stap achteruit en twee vooruit.” Zijn verhaal klinkt vaak als dat van Eurocommissaris voor Klimaat Frans Timmermans – ze praten vaak met elkaar, en dat hij als zijn protegé wordt gezien, vindt hij alleen maar een eer.
Aan zijn keukentafel aarzelt Chahim even of hij het moet zeggen: „Ik ben weleens door iemand in de partij ‘milieumocro’ genoemd.” De energietransitie, klimaat: er werd ooit binnen de PvdA „een beetje neerbuigend” over gedaan. „Maar vóór deze crisis had ik al door dat we het risico lopen dat er een onevenredig grote last komt op de midden- en de lage inkomens.” 2022 heeft, zo benadrukt hij vaker, eindelijk voor iedereen duidelijk gemaakt hoezeer sociaal beleid nodig is in de energietransitie. „Het prijssignaal van deze crisis hadden we misschien pas over tien of vijftien jaar verwacht. Maar dan was het net zo pijnlijk geweest.”
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/12/data94615000-7a7f2b.jpg%7C//images.nrc.nl/8Kw8yRueXFwbATubMBAAmOz-Qa4=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/12/data94615000-7a7f2b.jpg)
Foto Lars van den Brink
In zijn werkkamer zette hij eerder die week al uiteen hoezeer de oorlog in Oekraïne Europa dwingt na te denken, opnieuw richting te kiezen. „Onze afhankelijkheid van Rusland: daar hadden we waarschijnlijk niets aan veranderd, met misschien nog wel grotere consequenties. Maar ook: de mate waarin één partij de markt kan manipuleren. Dat roept echt vragen op over die markt, en over hoe we die moeten sturen.”
Zelf heeft hij de conclusie al getrokken „Ik denk dat de rol van de overheid veel groter moet zijn dan we eerder dachten. Ja, ook dan ikzelf een jaar geleden dacht! We dachten: we komen er wel met wat subsidies.” Hij geeft het voorbeeld van waterstof: een cruciale bouwsteen van de klimaattransitie. Maar dat lukt alleen als de juiste afwegingen worden gemaakt bij de verdeling van schaarse materialen die nodig zijn voor het opwekken van waterstof, en bij het bepalen wíé beschikking krijgt over die opgewekte waterstof. „Daar hebben we de staat gewoon voor nodig.”
Nederland, zegt Chahim, heeft die omslag in denken nog onvoldoende gemaakt. Hij ziet het in de starheid waarmee Nederland zich opstelt in Europese discussies over het morrelen aan de vrije gasmarkt. En ook in de discussies over staatssteun voor de industrie om te vergroenen. „Ik mis het besef dat je als overheid keuzes moet maken over wie subsidies gaat krijgen. Wat voor visie hebben wij zelf nou, welke bedrijven willen wij behouden? Hoe ziet de industrie er in Nederland in 2050 eigenlijk uit?”
Zelf gelooft hij er heilig in: de Europese industrie kan vergroenen én competitief blijven. De CO2-grensheffing waaraan hij dit jaar heeft gesleuteld, moet daarbij helpen. Het betekent dat er vanaf 2026 geleidelijk een heffing komt op de import van vervuilende producten als staal, ijzer en kunstmest. Maar het betekent tegelijk dat de gratis uitstootrechten die de Europese industrie nu nog krijgt om hun concurrentienadeel met de rest van de wereld op te heffen, gaat verdwijnen.
„Er is altijd wel een groep die iets niet wil. De mensen die iets niet willen zijn het luidst”
Makkelijk is dat uitfaseren niet, de industrie sputtert nu al flink tegen. „Het is als een verslaafde die je afhankelijk hebt gemaakt van methadon”, zegt Chahim. Hij raakt bevlogen als hij zijn ideaal verdedigt. „Ik wil een Europa dat onafhankelijker is, autonomer, én concurrerend ten opzichte van de rest van de wereld. En dat bereiken we door het schoonst te produceren, daarmee kunnen we een voorsprong op China behouden. Waarom zou je staal anders nog hier produceren, of bijvoorbeeld batterijen, als de salarissen hier veel hoger liggen?”
Hij vertelt over Europese chemiebedrijven en raffinaderijen die het afgelopen jaar hun productie deels moesten stilleggen vanwege de torenhoge prijzen – bijvoorbeeld bij de productie van kunstmest. „Als ze afhankelijk blijven van fossiel, kan ik niet garanderen dat ze hun productie vanwege hoge prijzen volgend jaar of het jaar erop niet wéér moeten stilleggen. Het enige wat ik kan garanderen, is dat als we overgaan op groene energie, we niet meer zo afhankelijk zullen zijn van de OPEC-landen, van prijsmanipulatie. En volgens mij is dat ook iets wat steeds meer bedrijven inzien.”
Marokkaans paspoort? Nee, te duur
Voor zijn vertrek naar Brussel zat Chahim meer dan dertien jaar in de Helmondse gemeenteraad – sinds zijn 21ste. Nu, zegt hij, leidt hij een „duaal leven”. Maandagochtend stapt hij, na zijn twee kinderen naar school te hebben gebracht, op de trein naar Brussel. Donderdagavond is hij pas laat weer terug. En ja, dat zorgt thuis „soms best wel voor spanning”, zegt Chahim. „Het is heel leuk dat je op een gek tijdstip een superbelangrijke onderhandeling hebt. Maar daar heeft zij natuurlijk geen boodschap aan.” ‘Zij’ dat is zijn vrouw, ze werkt zelf bij de marechaussee.
Toch wil hij graag nog een termijn blijven. „Ik kan nu misschien wel zeggen dat ik er best goed in ben.” Onderhandelen leerde hij thuis, met zijn broers en zus, compromissen sluiten over wie welk televisieprogramma mocht kijken op zaterdagavond. Boos krijg je hem niet zo snel. Maar desgevraagd raakt hij wel weer opgewonden als hij vertelt over incidenten die eerder de lokale krant haalden. Toen hij in een uitgaansstraat plotseling met een knuppel door de politie geslagen werd – hij kreeg later excuses. Toen zijn foto uit het niets op de website van het UWV belandde. Of toen hij met voorkeursstemmen in de raad kwam en het alleen over de ‘allochtone stem’ ging.
„Je wordt er gewoon toe gereduceerd”, zegt Chahim. Terwijl: zijn Marokkaanse achtergrond is voor hem niet meer dan een „gegeven”. „Ik vind trots altijd een beetje iets vreemds.” Hij werd geboren in Fez, maar een Marokkaans paspoort vroeg hij als enige in zijn gezin nooit aan. „Dat was 76 euro, dat vond ik te duur.”
Hij noemt zichzelf „een natuurlijke bruggenbouwer”. Met harde acties, zoals klimaatactivisten ze dit jaar voerden, heeft hij weinig. „Ik denk niet dat dat mensen motiveert. Ik zeg weleens tegen klimaatactivisten: zeggen dat we allemaal doodgaan is niet echt een manier om mensen mee te krijgen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/07/web150721ihngreendealgolf.jpg)
Lees ook (uit juli 2021): Dit zijn de klimaatplannen van de Eruopese Unie
Niet dat hij niet wéét dat catastrofale scenario’s uit kunnen komen. „Maar wat ik juist wil vertellen is dat we naar een systeem kunnen gaan waarbij we minder afhankelijk zijn, groener, schoner, gezonder. Want dat beeld: dát zorgt voor enthousiasme en innovatie.”
En de tegenstand tegen de Green Deal die in Brussel toeneemt, nu een recessie nadert en de begrotingspotten opraken? „Er is altijd wel een groep die iets niet wil. De mensen die iets niet willen zijn het luidst. Het mooie is dat je als je hier in Brussel de tijd neemt, je altijd mensen vindt die wel willen samenwerken, zelfs als het gaat om het vergroenen van de landbouw” – een notoir ingewikkeld Brussels dossier.
Ze zijn er heus: de dagen dat hij gefrustreerd raakt door het gebrek aan actie. Maar optimisme, zegt Chahim, is een plicht. „Als mensen zoals ik niet meer optimistisch zijn, dan zijn we echt gedoemd om te mislukken. Als je puur wetenschappelijk kijkt naar alle Europese wetten waar we nu mee bezig zijn, dan is het onvoldoende. Maar ík geloof dat dit allemaal een katalysator zal zijn, voor nieuwe stappen die er uiteindelijk toe zullen leiden dat we de anderhalve graad waarschijnlijk nét halen.”
Daar hoopt hij op? „Ja.” Of nee, zegt hij: het is meer dan hoop. „Ik denk ook echt dat alle ingrediënten daarvoor op tafel liggen. Als het niet lukt, is het echt aan onszelf.”
