Europa mag Amerikaanse wapens kopen voor Oekraïne, maar meer details heeft Trump zelf ook niet

Ja, Donald Trump sloeg een radicaal andere toon aan, toen hij begin deze week in het Witte Huis bekendmaakte dat de Europese bondgenoten wapens kunnen gaan kopen voor Oekraïne. Hij complimenteerde de Oekraïners zelfs om de „enorme moed” waarmee zij tegen de Russen vechten – woorden die de Amerikaanse president nooit eerder had gebruikt.

Trump schaarde zich in de eerste maanden van zijn presidentschap meer achter Poetin, met wie hij zaken wilde doen, dan achter Zelensky. Nu stemde hij plotseling, ook voor het eerst, in met de verkoop van Amerikaanse wapens en munitie aan Oekraïne en dreigde hij Moskou en haar handelspartners met zware importheffingen.

Volgens Washingtonse bronnen zou Trump zelfs Zelensky hebben aangemoedigd Sint-Petersburg en Moskou aan te vallen met het nieuwe materieel, wat de Amerikaanse president dinsdag weer stellig ontkende. Deze wisselvalligheid is tekenend: sinds de ogenschijnlijke ommezwaai van Trump op maandag bestaat vooral grote onduidelijkheid over de directe gevolgen voor Oekraïne.

Ondanks de „miljarden en miljarden” aan wapens die Trump belooft te zullen verkopen, verkeert ook Kyiv nog in het ongewisse, zo zei generaal Vadym Skibitsky van de Oekraïense militaire inlichtingendienst dinsdag tegen The Guardian. Secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte, sprak maandag in het Witte Huis over „missiles”, raketten, maar weidde er niet over uit. Komen er Amerikaanse kruisraketten, waarmee Oekraïne mogelijk militaire doelen diep in Rusland kan aanvallen? Stelt het Pentagon nieuwe ATACMS beschikbaar, de ballistische raket waarmee Oekraïne vorig jaar succes boekte?

Scepsis over handelsdreigement

En wat heeft Oekraïne eigenlijk aan het handelsdreigement van Trump dat Moskou opdraagt binnen vijftig dagen in te stemmen met een vredesregeling? Is dat niet een vrijbrief voor vijftig lange dagen van nog meer Russische terreuraanvallen op de Oekraïense bevolking? „Trump is zo boos op Poetin dat hij de sancties met vijftig dagen heeft uitgesteld”, smaalde de Amerikaanse hoogleraar strategische studies Phillips O’Brien dinsdag. „Hij zegt tegen Poetin: blijf doen wat je aan het doen bent.”

Veelzeggend was de reactie vanuit Moskou op Trumps handelsdreigementen. Daar heerste opluchting, zo bleek uit de stijging van de Russische beurskoersen en de waarde van de roebel, in reactie op het ultimatum van Trump.

Ondertussen gaan de Russen volop door met aanvallen op de Oekraïense steden, woensdag opnieuw met honderden drones en raketten. Was de hele exercitie van Trump, maandag in de Oval Office, dan alleen maar een poppenkast, zoals politieke analisten regelmatig concluderen bij zijn grote, vooraf aangekondigde aankondigingen? Tien anonieme Amerikaanse en Europese regeringsfunctionarissen verklaarden tegenover Reuters dat Trump maandag vooral een „raamwerk” voorstelde, geen uitgewerkt plan met concrete wapens.

Op dit moment is alleen zeker dat Kyiv meer Patriot-luchtverdedigingssystemen zal krijgen. En die zijn broodnodig, omdat de Amerikaanse onderscheppingsraketten vrijwel als enige in staat zijn Russische ballistische raketten uit de lucht te halen.

Patriot-luchtafweersystemen

Maar de Patriots zijn schaars, peperduur en de landen die ze wél hebben willen hun eigen luchtafweer op orde houden. Zeker is dat Duitsland hier namens Europa als regisseur optreedt. De Europese landen die beschikken over Patriots, waaronder ook Nederland en Noorwegen, zouden volgende week woensdag bij elkaar komen om te bepalen wie wat kan missen.

Zoals het er nu uitziet, zijn dat in elk geval twee Duitse Patriot-systemen. Voor de Oekraïense luchtafweer ontegenzeggelijk een verbetering, maar bij lange na niet genoeg om het hele land te beschermen. President Volodymyr Zelensky zei een jaar geleden al dat Oekraïne zeker 25 Patriotsystemen moet hebben. De Russische drone- en raketaanvallen zijn twaalf maanden later beduidend omvangrijker. Op dit moment heeft Oekraïne zes operationele Patriotsystemen: twee uit de VS, twee uit Duitsland, een uit Roemenië en een systeem dat Nederland en Duitsland samen hebben geleverd.

Maar met Patriots alleen – een puur defensief wapen – gaat Oekraïne de oorlog tegen Rusland niet winnen, zei de gepensioneerde Amerikaanse generaal Wesley Clark, oud-opperbevelhebber van de NAVO, dinsdag bij CNN. „Als je dit echt wilt tegenhouden, moet je Rusland treffen, en je moet ze diep in Rusland treffen. Je moet de boogschutter aanvallen, niet de pijlen die op je af komen.” Tal van militaire analisten herinneren al sinds de eerste dagen van de Russische invasie aan dit adagium.

Aanvalswapens

Maar juist over aanvalswapens voor Oekraïne bestaat volop onduidelijkheid. Het land beschikt naar verluidt nog over een kleine voorraad Britse en Franse kruisvluchtwapens, Storm Shadow/Scalp, maar voor aanvallen diep in Rusland kan Kyiv feitelijk alleen relatief traag vliegende drones van eigen makelij inzetten.

De vorige Amerikaanse president, Joe Biden, stemde eind 2023 schoorvoetend in met de levering van ATACMS, die veel schade aanrichtten aan Russische doelen op de bezette Krim en in de Donbas, maar hij weigerde toestemming te geven voor aanvallen op Russische bodem, uit angst voor escalatie.

Oekraïense luchtafweerbrigade in afwachting van een melding, begin juli. Foto Maria Senovilla/EPA

Trump staat nu voor hetzelfde dilemma. Volgens The Washington Post zou de president hebben overwogen Tomahawk-kruisvluchtwapens beschikbaar te stellen waarmee, afhankelijk van het type, doelen op meer dan 2.500 kilometer afstand met grote precisie kunnen worden geraakt, dus ook Moskou en Sint-Petersburg. Maar de president zou dat wapen nog achter de hand willen houden, aldus analist David Ignatius van de Post.

Ook is nog onzeker welke Europese landen meedoen aan het plan van Trump om Amerikaanse wapens te kopen voor Oekraïne. Frankrijk en Italië zouden volgens uitspraken van anonieme regeringsfunctionarissen in Politico en La Stampa al hebben besloten niet mee te doen, omdat zij juist de Europese defensie-industrie willen versterken om minder afhankelijk te worden van Amerikaanse wapens.

Beide landen produceren samen een Europees luchtverdedigingssysteem, SAMP/T, dat vergelijkbare kwaliteiten heeft als de Amerikaanse Patriots, maar waarvan de productie nog niet groot genoeg is. Polen ziet liever dat de Russische tegoeden in het Westen worden gebruikt voor de Oekraïense wapenaankopen, zo zei minister van Buitenlandse Zaken Radoslav Sikorski dinsdag in Brussel, in plaats van de Europese burgers hiervoor te laten opdraaien.

Rutte zei maandag in het Witte Huis dat Noorwegen, Zweden, Denemarken, Finland, Canada en Nederland zullen meedoen aan de aankoop van Amerikaanse wapens voor Oekraïne, maar details daarover bleken toen nog niet bekend. Volgens Reuters hoorden vertegenwoordigers van de betrokken landen ook pas over Trumps wapenvoorstel op het moment dat hij het maandag naar buiten bracht.