Terwijl de Amerikaanse pogingen om de Russische oorlog in Oekraïne te beëindigen steeds verder wegzinken in de vergetelheid, breken de Russen elke week een nieuw ‘record’ als het gaat om raket- en drone-aanvallen. In de nacht van dinsdag op woensdag kreeg de Oekraïense bevolking 728 kamikazedrones en dertien raketten te verwerken, bijna tweehonderd projectielen méér dan het vorige Russische record van vijf dagen geleden.
Voor president Volodymyr Zelensky bewijst de aanhoudende Russische agressie, en de onwil van het Kremlin om zelfs maar te praten over een staakt-het-vuren, „de noodzaak van sancties, bijtende sancties tegen olie, dat de afgelopen drie jaar de Russische oorlogsmachine heeft gefinancierd”, zo schreef hij op X.
Mogelijk vindt Zelensky’s oproep nu gehoor, zowel in Europa als in de Verenigde Staten. In de Amerikaanse Senaat wordt al veel langer gewerkt aan zware sancties die de Russische oorlogseconomie lam moeten leggen, zo lang Moskou weigert oprecht te onderhandelen over duurzame vrede in Oekraïne.
Kern van de Sanctioning Russia Act of 2025 is dat landen die Russische olie, gas, uranium of andere producten kopen, worden gestraft met importheffingen van 500 procent. Daardoor zouden de Russen hun belangrijkste exportproducten nergens meer kwijt kunnen en drogen de inkomsten op, luidt de redenering van de initiatiefnemers, de Republikeinse senator Lindsey Graham en diens Democratische collega Richard Blumenthal.
Senaat is voor sancties
In de Senaat bestaat een zeer ruime meerderheid voor deze sancties, maar het was wachten op Donald Trump, die maandenlang probeerde president Vladimir Poetin te paaien en „zaken” wilde doen met Rusland. Maar het geduld van de Amerikaanse president met Poetin lijkt op te raken, getergd door de bloedbaden die de Russen elke dag weer aanrichten in Oekraïne, met aanvallen die toenemen in hevigheid.
Dinsdag zei Trump volgens Politico dat hij „zeer sterk” overweegt de sancties tegen Rusland te steunen, nadat hij in een telefoongesprek met Poetin, vorige week, geen enkele aanwijzing had gezien dat Moskou uit is op vrede. Een maand geleden omschreef Trump het Senaatsvoorstel nog als „een wrede wet, zeer wreed”.
Door Trumps kennelijke ommezwaai – zo lang als het duurt – lijkt het moment aangebroken waarop de Senaat heeft gewacht om de sanctiewet in stemming te brengen. Senator Graham, trouw supporter van Trump, maar een havik als het aankomt op Rusland, bevestigde dat dinsdagavond: „De president heeft mij gezegd dat het tijd is om in actie te komen, dus we komen in actie.”
Europa wacht op Washington
In Europa is de hoop al een paar weken gevestigd op de het initiatief van Graham. Tijdens een diner van ministers van Buitenlandse Zaken tijdens de NAVO-top in Den Haag maakten ook de VS, aldus de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp, duidelijk dat het belangrijk is om Oekraïne te blijven steunen en Poetin te dwingen om serieus te onderhandelen. Veldkamp zei te verwachten dat het sanctiepakket van Graham begin juli in behandeling genomen wordt. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio had hem uitgelegd dat eerst de zogeheten Big Beautiful Bill van Trump door het Congres moest worden geloodst en dat daarna ruimte zou ontstaan voor het initiatief van Graham. Die wet is vorige week aangenomen. Het wachten was, in de woorden van Veldkamp, „op een knikje van Trump”.
Graham had de afgelopen maanden regelmatig overleg met Europese kopstukken over een gezamenlijke aanpak. Begin juni sprak hij in Berlijn onder andere met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. De Commissie hoopt dat er binnenkort overeenstemming wordt bereikt over een achttiende sanctiepakket, dat vooral de energiesector en de financiële sector van Rusland op het oog heeft.
Het wachten was, in de woorden van Veldkamp, „op een knikje van Trump”
De EU wil graag dat het prijsplafond waaronder Russische olie legaal verscheept kan worden, wordt verlaagd van maximaal 60 dollar per barrel tot 45 dollar. Zelensky drong eerder aan op een verlaging tot 30 dollar. Het prijsplafond is in 2022 door de grote westerse landen van de G7 ingesteld. Landen die de sancties onderschrijven – de Price Cap Coalition – stellen het transport van olie waarvan de prijs hoger ligt dan het plafond strafbaar. Sinds 2022 is de olieprijs gedaald, door ook het plafond te verlagen wordt de maatregel effectiever. De VS verzetten zich dit voorjaar tegen wijziging van het plafond. Graham maakte zich wel sterk voor verlaging.
Rusland omzeilt de maatregelen door olie te exporteren met een schaduwvloot van honderden schepen. De EU heeft een aantal schepen al op een sanctielijst gezet en wil die lijst uitbreiden tot vierhonderd schepen en rederijen.
Sluipweg afsluiten
De EU-sancties gelden voor ruwe olie én olieproducten. Inmiddels is gebleken dat olieproducten die buiten Rusland van Russische olie gemaakt worden de EU-markt binnenkomen. Die sluipweg wil de EU afsluiten. Daarnaast wil de Commissie nog 22 Russische banken op een sanctielijst zetten.
Lees ook
Trump maakt opmerkelijke ommezwaai: hij spreekt voor het eerst steun uit aan Oekraïne en hervat wapenleveranties
De westerse maatregelen tegen de Russische olie-inkomsten hadden effect, maar Rusland vond nieuwe afzetmarkten. India en China importeren samen het leeuwendeel van de Russische ruwe olie die per schip het land verlaat, Turkije is een belangrijke afnemer van olieproducten. De EU is nog steeds de grootste afnemer van gas uit Rusland, aldus het Finse onderzoeksbureau CREA. Gas valt niet onder de sancties. Hongarije en Slowakije nemen nog steeds ruwe olie af uit Rusland. De twee landen hebben daarvoor een uitzondering bedongen op het EU-sanctieregime. Hongarije en Slowakije zijn ook de landen die om economische én politieke redenen steevast dwarsliggen bij nieuwe EU-sancties.
De grote vraag is hoe Amerikaanse sancties jegens derde landen zullen uitpakken. Want als China stoïcijns doorgaat met de import van olie uit Rusland zullen de VS importheffingen van 500 procent moeten opleggen op Chinese producten. De gevolgen daarvan, bijvoorbeeld voor de aandelenkoersen, zijn in potentie zo ingrijpend, dat ze president Trump snel op andere gedachten kunnen brengen.
