EU stoomt door met AI-wetgeving. Maar wat als Trump straks met sancties komt?

Posted on by admin

Het contrast kan niet groter zijn. Terwijl president Donald Trump in de Verenigde Staten de AI-wetgeving van zijn voorganger heeft teruggedraaid, stoomt Europa gestaag door. De Europese AI Act – een omvangrijk pakket wetten dat de komende jaren in fases kunstmatige intelligentie moet reguleren – is sinds zondag officieel van kracht.

Bedrijven en organisaties die actief zijn in Europa worden sindsdien geconfronteerd met een eerste reeks maatregelen. De AI Act is wereldwijd het meest verregaande stuk wetgeving dat grip probeert te krijgen op kunstmatige intelligentie. AI ontwikkelt zich razendsnel sinds de opkomst van chatbot ChatGPT in 2022, zonder dat er duidelijke regels zijn.

De AI Act werd eind 2023 aangenomen en gepresenteerd als een groot Europees succes. Dat was allemaal vóór de verkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president en de introductie van techmiljardair Elon Musk als zijn adjudant. Sindsdien staat Europa er alleen voor als het gaat over de aanpak van techbedrijven.

Een van Trumps eerste beslissingen als president was het terugdraaien van een presidentieel decreet van Biden uit oktober 2023. Deze ‘executive order’ verplichtte AI-bedrijven risico-analyses te maken van hun systemen en die te delen met de overheid. Het moest de opmaat vormen voor Amerikaanse AI-wetgeving naar Europees model.

De EU en Biden vreesden voor toenemende cyberaanvallen, massawerkloosheid en een enorme toename van nepnieuws

Waar waren Europa en Biden zo bang voor? De angst is dat bedrijven in een zucht naar snelheid en kostenbesparing massaal mensenwerk vervangen door AI-systemen, zonder dat de risico’s daarvan goed doordacht zijn. Vrees is er onder meer voor toenemende cyberaanvallen, massawerkloosheid en een enorme toename van nepnieuws.

Nu Trump een streep heeft gezet door het beleid van zijn voorganger is het duidelijk waar de Verenigde Staten voor staan. Alle ruimte voor snelheid van innovatie. Met een overheid die vooral veel mogelijk maakt en weinig beperkingen oplegt.

Burgers beschermen

Europa kiest een andere koers. Daarbij staan in eerste instantie niet de innovatiekansen voor techbedrijven, maar de bescherming van burgerrechten centraal. Met de AI Act heeft de EU een aantal ‘rode lijnen’ opgesteld: technologieën die die lijnen overschrijden, zijn per direct verboden op het Europese continent.

Zo is het sinds deze week officieel niet toegestaan om burgers met behulp van AI-systemen te beoordelen aan de hand van persoonlijkheidskenmerken, zoals ras of geslacht. De toeslagenaffaire, waarbij mensen op basis van een computeralgoritme ten onrechte van fraude werden beschuldigd, is een bekend voorbeeld van hoe zo’n toepassing mis kan gaan.

Ook biometrische surveillance mag alleen nog maar onder strikte voorwaarden. Dat betekent dat gezichtsherkenning in de openbare ruimte of het ‘schrapen’ van foto’s van gezichten op internet in principe verboden is. Zo mag een voetbalclub bijvoorbeeld geen AI-systeem meer inzetten om rellende hooligans te identificeren. Winkels die hun camera’s uitrusten met gezichtsherkenning om dieven te identificeren moeten vrezen voor boetes.

Druk opvoeren

Deze maatregelen gelden voor alle organisaties die in de EU actief zijn, dus ook Amerikaanse techreuzen die hun producten in Europa aanbieden. Als zij zich niet houden aan de regels, kan Europa boetes opleggen tot 35 miljoen euro of 7 procent van de omzet. Voor Big Tech loopt dat al snel in de miljarden.

In augustus dit jaar gaat de tweede fase van de AI Act in, waarbij onder meer aanbieders van taalmodellen die de basis vormen onder chatbots zoals ChatGPT te horen krijgen aan welke regels zij moeten voldoen. De verwachting is dat Amerikaanse techbedrijven de druk op Trump opvoeren om vooral dit onderdeel van de AI Act zoveel mogelijk af te zwakken.

De grote vraag is hoe Trump gaat reageren als ‘zijn’ techbedrijven worden aangepakt of beboet. En of Europa standhoudt als het in reactie daarop wordt geconfronteerd met Amerikaanse sancties.

Tijdens het World Economic Forum in het Zwitserse Davos bleek dat Trump onlangs de boetes die Europa oplegt aan ‘zijn’ techbedrijven ziet als een vorm van onterecht geheven belasting. „Ze willen miljarden van Google, van Apple, van Facebook. Het zijn Amerikaanse bedrijven, dus dat zou niet mogen”, zei Trump. „Dus ja, we hebben een aantal zeer grote klachten over de EU.”

Related Posts

Opinie | Resort

Met sommige vrienden app je vaker dan dat je elkaar in het echt ziet. Een jeugdvriendin gaat in de meivakantie naar Turkije. Als ik aangeef dat ik daar niet naar toe zal gaan zolang Erdogan aan de macht is, volgt al snel het antwoord op mijn beeldscherm: „Ik ga naar een resort, daar komt hij niet.”

Maurits van Rijswijk

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]


OM: burgerslachtoffers bij aanval Mosul, maar geen vervolging militairen

Hij wilde hoge straffen voor de militairen die betrokken waren bij de luchtaanval die zijn vrouw en driejarig dochtertje het leven kostte. „Diegenen die deze aanval voorbereidden, uitvoerden en erbij betrokken waren, moeten de zwaarst mogelijke straf krijgen”, zei Zeyad Thonnoon, onderzoeker aan de universiteit van Mosul, twee jaar geleden tegen NRC.

Behalve zijn vrouw en dochter kwamen nog eens vijf andere familieleden en bekenden om na de aanval op zijn flat op 22 maart 2016. Nederland en zijn bondgenoten vermoedden daar een hoofdkwartier van Islamitische Staat (IS), de terreurorganisatie die destijds grote delen van Irak in haar greep hield, maar daar door de internationale coalitie uiteindelijk werd verjaagd. In werkelijkheid verbleven er in de flat twee gezinnen. Zeyad was tijdens de aanval net buiten, druk bezig met de verhuizing van zijn familie uit de flat.

De kans dat de door Zeyad gehoopte straf voor militairen die bij de aanval betrokken waren er ooit komt, is vrijwel nihil. Vrijdag werden de conclusies bekend van het zogeheten feitenonderzoek van het Openbaar Ministerie naar het incident waarover NRC, NOS en Nieuwsuur in maart 2023 berichtten. Conclusie van het OM: Ja, er zijn waarschijnlijk zeven burgers omgekomen zoals de drie media destijds meldden. En nee, anders dan Nederland en de VS steeds zeiden waren er geen IS-strijders. Maar er is evenmin sprake van grove nalatigheid van betrokken militairen die strafrechtelijke vervolging zou vereisen. Wel was de informatie waarmee de Nederlandse vliegers op pad werden gestuurd, zeven weken oud. Of de Amerikanen die informatie tijdig ‘geupdate’ hebben kort voor de aanval, kon het OM niet achterhalen.

Combinatie OM en Defensie

Bij hun contacten in Irak met getuigen, nabestaanden en andere betrokkenen, werkten de officieren van het OM samen met ambtenaren van Defensie. Het ministerie deed de afgelopen twee jaar zelf ook onderzoek naar het bloedige incident in Mosul. „Dit deel van het onderzoek combineerden we om praktische redenen, om nabestaanden en getuigen niet te veel te belasten met dezelfde soort vragen”, zegt officier Niels Gerlsma, die bij het onderzoek betrokken was. Veel gesprekken waren in Erbil, op zo’n 80 kilometer van Mosul. „In Erbil hadden we een geschikte faciliteit waar we getuigen en nabestaanden konden spreken”, aldus Gerlsma. De tolk was ingeschakeld door Defensie.

Advocaat Liesbeth Zegveld, die namens Zeyad Thonnoon en andere nabestaanden vorig jaar de Staat der Nederlanden aansprakelijk stelde, noemt de gang van zaken ‘bizar en gênant ’. Ze zegt: „Defensie en Openbaar Ministerie waren twee handen op een buik. Van onafhankelijkheid in het feitenonderzoek van het OM was geen sprake.”

Bovendien zegt Zegveld niet te hebben geweten dat Zeyad Thonnoon een gesprek had met ambtenaren van zowel het OM als van Defensie in Erbil. „Dat is mijn cliënt pas tijdens het gesprek verteld, zonder dat de betekenis daarvan tot hem doordrong. Anders had hij waarschijnlijk ter plekke aangifte gedaan tegen de Staat der Nederlanden. Zeyad wil heel graag gerechtigheid en straf voor degenen die hem dit hebben aangedaan. Ik had hem hier graag over geadviseerd, maar dat kon nu niet.”

Geweldsinstructie

Het OM concludeert in zijn feitenonderzoek dat er „niet in strijd met de geldende geweldsinstructie is gehandeld of andere strafbare feiten zijn gepleegd. ” Gebleken was immers, op basis van inlichtingen, dat er veel activiteit was van IS-terroristen in de flat. Ook zouden er documenten van de terreurorganisatie in de flat zichtbaar zijn geweest. Nederland mocht daarom denken dat er inderdaad een hoofdkwartier van IS was gevestigd in de flat, aldus het OM.

Maar hoe kon het dan dat in werkelijkheid twee gezinnen werden weggevaagd? Op die vraag geeft het OM geen antwoord. Wel constateert het dat de informatie over het gebouw dat als IS-hoofdkwartier was aangemerkt, en waarmee de Nederlandse vliegers op pad waren gestuurd, dateerde van 1 februari 2016, zeven weken voor de aanval. De flat stond in een gebied waar veel burgers dagelijks in en uit gingen. Gerlsma zegt: „De geldende procedure was dat deze informatie werd geactualiseerd en geverifieerd tot vlak voor de aanval. Nederland mocht er destijds op vertrouwen dat dit ook daadwerkelijk is gebeurd. Je werkt niet voor niets samen met bondgenoten.”

Het OM weet niet zeker of de informatie is geactualiseerd. Om dat te controleren was medewerking van de Amerikanen vereist die de informatie hadden aangeleverd. Die is ,via Defensie, wel gevraagd, maar niet verkregen.

Hawija

Het zou niet de eerste keer zijn dat achterhaalde of incomplete informatie heeft bijdragen aan een voor Iraakse burgers bloedige afloop van een Nederlands bombardement. In juni 2015 vielen in Hawija ten minste 85 burgerslachtoffers nadat Nederland een bommenfabriek van Islamitische Staat in de Noord-Iraakse stad had gebombardeerd. Een onderzoekscommissie onder leiding van Minister van Staat Winnie Sorgdrager stelde onlangs dat er vooraf „geen langdurig en systematisch onderzoek” was geweest als gevolg van een gebrek van observatiemiddelen. Net als in het geval van het Mosul-incident weigerden de VS aan Nederland inzicht te geven in de actualiteit van het materiaal waarmee Nederlandse F-16-vliegers naar Hawija werden gestuurd.

Defensie-minister Ruben Brekelmans (VVD) schreef vrijdag dat zijn ministerie tegen de zomer het eigen onderzoek naar het incident in Mosul afrondt. Dan zal ook blijken of zijn ministerie slachtoffers zoals Zeyad Thonnoon een schadevergoeding verstrekt.


Ingetogen boosheid bij Le Pen-betogers in Parijs: ‘Dit is een regelrechte aanval op de democratie’

Een strakblauwe lucht boven Parijs, doortrokken van enkele vliegtuigsporen. Met de Eiffeltoren op links verzamelt zich zondag een menigte voor het podium van de radicaal-rechtse partij Rassemblement National (RN), strategisch geplaatst voor de imposante koepel van Les Invalides, waar Napoleon Bonaparte in zijn graftombe rust.

Een voor een worden ze bij aankomst op de Place Vauban gefouilleerd, de duizenden Fransen die hun steun komen betuigen aan ‘hun Marine’. Wie zich niet definieert als patriot, wordt er vanzelf een bij het aannemen van een van de vele Franse vlaggen die door de RN-organisatie worden uitgedeeld.

De bijeeenkomst is het antwoord op de oproep tot „vreedzaam en democratisch, vaderlandslievend verzet” van politiek leider Marine Le Pen, nadat ze maandag werd veroordeeld voor gesjoemel met Europees geld. Zelf spreekt ze tijdens de demonstratie van een „politieke beslissing, een heksenjacht”. Het vonnis in eerste aanleg: vier jaar gevangenisstraf, waarvan twee jaar voorwaardelijk en twee jaar met elektronisch toezicht, een geldboete én vijf jaar onverkiesbaarheid met onmiddellijke ingang. Dat betekent uitsluiting van de presidentsverkiezingen van 2027, en dat terwijl Le Pen goede kaarten had om bij haar vierde poging de eerste radicaal-rechtse president van Frankrijk te worden.

 

Ook Europarlementariër Jordan Bardella, de 29-jarige gedoodverfde kroonprins van de radicaal-rechtse partij, sluit uit dat dit een puur juridisch besluit was. „Dit is een politieke executie, die niet alleen de rechtsstaat, maar ook de staat van de democratie met de voeten treedt.” Er klinkt gejoel en geklap.

‘Bananenrepubliek’

„Ik ben geen typische Mariniste, maar het is zeer ernstig dat haar het recht wordt ontnomen zich verkiesbaar te stellen”, stelt Michel-Alain Picos, die zich bezig houdt met het CO2-neutraal maken van de industrie. Picos is er nog niet zeker van of RN in de toekomst zijn stem krijgt. „Het grote probleem is dat ze een links economisch beleid voert. Ik denk dat we moeten stoppen met het aannemen van meer ambtenaren in een land dat er al bijna 10 miljoen heeft.”

Vlak voor Le Pen, naar eigen zeggen „geëmotioneerd”, het podium opstapt, wordt de boodschap van radicaal-rechts op grote schermen geëchood door internationale collega’s uit dezelfde politieke familie. Santiago Abascal Conde en Harald Vilimsky, vooraanstaande politici van de extreemrechtse Spaanse partij Vox en de radicaal-rechtse Oostenrijkse partij FPÖ, komen in beeld, hun steun betuigend aan Le Pen. Matteo Salvini van de Lega, lid van de rechtse regeringscoalitie met premier Giorgia Meloni: „Ik weet wat het betekent om persoonlijk te worden aangevallen door het juridisch systeem. Toen ik de Italiaanse landsgrenzen beschermde, probeerden ze me zes jaar achter de tralies te krijgen.”

De Hongaarse premier Viktor Orbán roept zijn „beste vrienden” op „de toekomst van Frankrijk niet te laten beslissen door enkele politiek commissarissen”. PVV-leider Geert Wilders spreekt kort „zijn vertrouwen in vriendin Marine en de menigte” uit. „Laat van jullie land geen bananenrepubliek maken”, is de boodschap van Wilders.

Publiek bij de bijeenkomst van RN in Parijs. Foto Michel Euler/AP

Foulards, blazers en Barbourjassen

De menigte danst op de muziek van Dalida (‘Laissez-Moi Danser’), terwijl de vlaggenzee de RN-politici op het podium, met sjerp in de gelijke driekleur, weerspiegelt. De sfeer is, onder een warme voorjaarszon, gemoedelijk. Dat is exact hoe de partij het voor ogen had: RN wilde ver weg blijven van de gewelddadige bestorming van het Capitool in Washington op 6 januari 2021, zei parlementariër Jocelyn Dessigny eerder deze week. „Veel kiezers namen contact met ons op. We moesten iets doen om hun gerust te stellen en hun woede te kanaliseren.”

Vrouwen met strohoeden, foulards om hun nek, zwaaien verwoed met hun vlag. Mannen in blazer of Barbour-jas knikken instemmend. Gouden zegelringen wisselen metalen oorringen af. Een groot deel van het publiek is jong. Het past volgens Steven Van Hecke, hoogleraar Europese politiek aan de universiteit van Leuven, perfect in de politieke strategie van Le Pen, om „centrumrechtse kiezers te overtuigen”. Hij vervolgt: „Hoe deftiger het publiek is dat ze kan mobiliseren, hoe beter. Ze doet er alles aan om het beeld te vermijden dat ze extreemrechts gespuis aantrekt.”

Marine Le Pen spreekt de menigte toe bij de bijeenkomst in Parijs.

Foto JULIEN DE ROSA/AFP

Een grote groep jongere activisten is per bus uit Seine-et-Marne gekomen, een Frans departement waar voorsteden van Parijs elkaar afwisselen met landelijk gebied. Jazz Roubaud (18) en Gabriel Fabre (17) poseren voor een fotograaf – om haar nek bungelt een kruisje, hij draagt een pak en een stropdas. De rechter die Le Pen veroordeelde is volgens Fabre „een socialist”, het gaat volgens hem om een „regelrechte aanval op de democratie”.

Le Pen weet van een nederlaag een politiek succes te maken

Steven Van Hecke
hoogleraar Europese politiek

Grote woede over het Le Pen-vonnis blijft uit. De bijeenkomst krijgt meer de uitstraling van een vroege aftrap van de campagne voor de presidentsverkiezingen van 2027 – verbloemd onder de slogan #SauvonsLaDémocratie („Laten we de democratie redden”).

„Le Pen weet van een nederlaag een politiek succes te maken”, zegt politicoloog Van Hecke. Le Pen gaat in hoger beroep en krijgt een versnelde procedure, waarbij haar onverkiesbaarheid in 2026 mogelijk kan vervallen. Als RN-kroonprins Bardella’ het aanvoerderschap op zich neemt bij de volgende presidentsverkiezingen en wint, „kan hij Le Pen gratie verlenen”, zegt Van Hecke. Hij besluit: „Dit is absoluut niet het politieke einde van Le Pen.”