Esinam: ‘Ik kan niet kiezen tussen solowerk of band’

‘Iedereen in de gordijnen vandaag”, zo vatte politiek commentator Arjan Noorlander de day after samen in talkshow Bar Laat (NPObv1). De demonstraties voor en tegen Israël maandag in Amsterdam kregen dinsdag een behoorlijke staart. Daarbij was de oorlog in het Midden-Oosten snel naar de achtergrond verdwenen om plaats te maken voor een strijd die wat beter behapbaar was voor de televisie, die tussen Geert Wilders en Femke Halsema.

De PVV-leider vond het een schande dat de Amsterdamse burgemeester „haatdemonstraties van antisemieten” toestond en eiste in het NOS Journaal haar ontslag. Op platform X scheef hij: „Het land uit met dat tuig. En Halsema mag mee.”

Andere burgemeesters namen het op voor Halsema. Halsema zelf zat bij Eva (NPO 1) om in een eloquent betoog haar veiligheidsbeleid en het demonstratierecht te verdedigen. Volgens haar wilde Wilders „alleen demonstraties toestaan waar hij het mee eens is”. Ze noemde dat „een autoritair sentiment”.

De nieuwsrubrieken en talkshows konden de aanval van Wilders handig koppelen aan het debat in de Eerste Kamer over de noodwet tegen asielzoekers. „Het kabinet holt de democratie uit” zei de oppositie. Volgens diverse talkshowgasten was de noodwet ook een autoritaire zet van Wilders, dit keer om „de Tweede Kamer uit te schakelen” (cabaretier Herman Finkers bij Humberto).

Brr. Snel naar NPO 2 voor een injectie goed nieuws. Voor de documentaire De Maastrichtse Droom – 10 jaar later keert regisseur Daan Willekens terug naar de islamitische school El Habib. Hij maakte in 2014 een documentaire over de basisschool en wilde, samen met presentator Karim Amghar, kijken hoe het nu gaat.

El Habib draagt trots het ministeriële predicaat ‘excellente school’ waar leerlingen opvallend goed scoren. Dat terwijl de school in Pottenberg staat, de armste wijk van Maastricht waar de PVV de grootste partij is. Veel scholieren beginnen met een flinke leerachterstand. Sommigen moeten van de school ontbijtpakketten en andere sociale ondersteuning krijgen.

De „toverformule” van de school is: hard werken. Door het personeel en de kinderen, maar ook door de ouders die nauw bij het onderwijs worden betrokken. Zo moeten ze thuis huiswerk maken met de kinderen. Bij de rapportgesprekken regent het negens en tienen. Al er een zes of een zeven tussen staat, krijgt de leerling te horen dat hij beter zijn best moet doen. Documentaires gaan meestal over de dingen die misgaan in het leven. Dit keer gaat het een keertje goed.

Groep vriendinnen

Op NPO 3 is Zina aan haar tweede seizoen begonnen. De feelgoodserie van Fadua El Akchaoui handelt over een groep vriendinnen van Marokkaanse afkomst. Vorig seizoen draaide om advocate Amal die op haar trouwdag haar bruidegom verliest en daardoor op drift raakt. Dit keer draait het om influencer Lamya (Asma El Mouden) en is wederom een sterfgeval de katalysator.

Lamya gaat met de groep naar Marokko voor de begrafenis van haar vader. In Marokko loopt de groep tegen cultuurverschillen aan. Lamya mag als vrouw niet bij de begrafenis van haar eigen vader zijn. Transvriendin Sofia (Jouman Fattal) moet van de familie in het mannenverblijf slapen. Ondertussen verschijnen er ook weer nieuwe mannen in het leven van de dertigers. Of dat goed nieuws is, valt te bezien.

Een optimistische documentaire over een islamitische school, en een mooie, tragikomische feelgoodserie gemaakt door vrouwen met een moslim-achtergrond. Zo gaat de emancipatie van de Nederlandse moslims op tv gestaag verder, of islamhater Wilders dat nu leuk vindt of niet.

Delen

Mail de redactie

Hoe activistisch mag – of moet – je als wetenschapper zijn? Die vraag leek maandag te resoneren in de Leidse Pieterskerk. Het was de 25ste editie van de Avond van Wetenschap & Maatschappij, een jaarlijks terugkerend deftig diner waarbij wetenschappers, kunstenaars, journalisten en politici met elkaar in gesprek gaan over actueel onderzoek. Of het nu ging over biodiversiteit, klimaatkantelpunten, bezuinigingsbeleid of de oorlog in Gaza: tijdens het eten werd veelvuldig bediscussieerd in hoeverre de wetenschap zich al dan niet afzijdig moet houden. Want kun je objectief en subjectief tegelijk zijn?

Te midden van alles viel vooral op hoe beschaafd iedereen bleef. Op het moment dat Eppo Bruins – als minister van OCW verantwoordelijk voor de bezuinigingen – het podium betrad, hield ik mijn adem in. Zouden de aanwezigen door een hedendaagse pendant van Aktie Tomaat hun onvrede uiten en de tartelette van vergeten groenten naar het podium slingeren? Maar nee: na Bruins’ speech kreeg hij een beleefd applaus. En toen twee spreeksters zich later op de avond alsnog fel tegen de koers van het kabinet keerden klapte de minister op zijn beurt bedeesd mee.

Bij het toetjesbuffet sprak ik met twee heren in smoking over ribkwallen. Over de Amerikaanse langlob-ribkwal om precies te zijn, Mnemiopsis leidyi, die in weerwil van de naam niet alleen voorkomt in de Atlantische Oceaan maar ook in de Zwarte Zee en de Middellandse Zee. In wetenschapstijdschrift Current Biology had ik net gelezen hoe twee gewonde ribkwallen kunnen samensmelten tot één nieuw individu. „Hét antwoord op polarisatie”, vond mijn ene gespreksgenoot. „Twee gewonde zielen die één worden. Pacifistischer kan niet.” „Besef wel dat die ribkwallen invasieve exoten zijn”, relativeerde de ander. „Ze hebben de hele oostkust van de Middellandse Zee gekoloniseerd.” Vanuit daar kwam het gesprek op de teloorgang van de biodiversiteit in Gaza en Oekraïne, op alle soorten die door oorlog worden uitgeroeid, en op de studentenprotesten tegen samenwerking met Israël.

Pas bij de laatste hap chocolademousse viel me het vierkantje op. Beide mannen droegen op hun revers een klein stukje rood vilt, als abstracte corsage. Het bleek symbool te staan voor het universitaire protest tegen de bezuinigingen. „Hopelijk ziet de minister dit ook.”

Het rode vierkant deed denken aan de abstracte kunst van Wassily Kandinsky, die ik net gezien had in H’Art Museum (voorheen Hermitage Amsterdam, tot het de banden met Rusland verbrak). Als geen ander kon hij met kleur én vorm emotie opwekken. Zo schilderde hij in 1933 Entwicklung in Braun. Tussen twee bruine massa’s – verwijzend naar het opkomend nazisme – gloren kleurige driehoeken als teken van hoop.

„Alles begint met een punt”, schreef Kandinsky in een essay. Maar wanneer bereiken we eens het punt waarop er door de politiek echt naar kunst en wetenschap geluisterd wordt?

Gemma Venhuizen is biologieredacteur bij NRC en schrijft elke woensdag een column op deze plek.

Delen

Mail de redactie

Omdat alle, in elk geval bijna alle, aandacht is gevestigd op Israëls vele-fronten-oorlog wil ik het vandaag hebben over het verwegconflict in Soedan. Met stilletjes het grootste aantal ontheemden en vluchtelingen, bij elkaar elf miljoen, in de wereld, weer een paar miljoen meer dan toen ik er zes maanden geleden over schreef. Met de ergste hongercrisis in de wereld; de helft van de bevolking, 25 miljoen mensen, heeft hulp nodig. Het aantal doden door oorlogsgeweld is er in vergelijking nog relatief laag – zo’n 15.000 in anderhalf jaar tegen de 41.000 in één jaar in Gaza – maar hulporganisaties verwachten dat zich daarbij nog talloze hongerdoden zullen voegen. Nu al elke dag honderd, zei de Britse minister voor Afrika vorige maand in zijn parlement.

Soedan is bekend met het verschijnsel hongerdoden: in de burgeroorlog tussen toenmalig zuid- en noord-Soedan tussen 1983 en 2005 stierven naar schatting 2 miljoen (!) mensen, door een combinatie van uithongering, ziekten en de genocide in Darfur. Die oorlog resulteerde uiteindelijk in 2011 in de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan waar het sindsdien ook bijna altijd oorlog is.

Volgens de hongerclassificatie van de Verenigde Naties leven 168 miljoen mensen in 42 landen in een voedselcrisis, en die is dan doorgaans het product van een conflict en dat maakt het dan weer moeilijk voor de buitenwereld om hulp te bieden. Zie ook Gaza. Het conflict in Soedan in een beukenotendopje: twee generaals die elkaar het licht in de ogen niet gunnen, Burhan van het reguliere leger en Hemedti van de RSF (Rapid Support Forces), ex-Janjaweed, berucht van Darfur.

Hun oorlog wordt mede in stand gehouden door wapenleveranties van buitenaf, van een gemengd gezelschap waaronder China, Rusland, Iran en Servië. De belangrijkste leverancier aan de zijde van de RSF zijn de Verenigde Arabische Emiraten, wegens aanzienlijke economische belangen in Soedan waaronder landbouw en veeteelt en goud. Hemedti bezit lucratieve goudmijnen en is daarmee een van de rijkste mannen van het land geworden. Begrijpelijk dus dat de Emiraatse president de vriendschap met hem onderhoudt met wapenleveranties (onder de dekmantel van humanitaire hulp, aldus The New York Times).

Met de oorlogen in Gaza en Libanon heeft de oorlog in Soedan dit gemeen: de machteloze oproepen om het vuren te staken van de kant van president Biden. In dit geval in zijn toespraak tot de VN-Assemblee op 24 september. Biden had zich een nieuwe afgang kunnen besparen: de vechtende generaals denken allebei dat ze kunnen winnen. Burhans leger liet het een maand eerder afweten bij mede door Amerika georganiseerde besprekingen in Genève die tot een staakt-het-vuren hadden moeten leiden en tot ongehinderde toegang voor hulporganisaties tot alle delen van het land. Burhan zei zo nodig nog honderd jaar te zullen vechten, daar zat geen woord Chinees bij. De RSF was er dan wel maar het leidde allemaal tot niks.

Behalve tot verder geweld – op dit moment een bloedig legeroffensief in Khartoum – en tot verdere uithongering doordat beide partijen op grote schaal voedsel als wapen blijven inzetten. Zelfs waar voedselhulp de bevolking bereikt, is het maar een mager beetje. Terwijl tot letterlijke overmaat van ramp nog maar nét de helft van het volgens de VN voor dit jaar benodigde geld voor hulp binnen is.

Maar als er niet meer hulp komt, dan komt Soedan hier, zo heeft de chef van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR Europa al een paar maal gewaarschuwd. Enkele aanwijzingen. In Libië zijn sinds april vorig jaar honderdduizend Soedanese vluchtelingen gearriveerd, op weg naar Italië en verder. Volgens Artsen zonder Grenzen is zestig procent van de asielzoekers die in Calais bivakkeren in de hoop op een bootje naar het Verenigd Koninkrijk inmiddels uit Soedan afkomstig. Ik weet niet hoe het in Ter Apel zit, maar de oorlog in Soedan laat zich niet meer verstoppen.

Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert.

Delen

Mail de redactie