Boeing heeft behoefte aan een saai jaar, stelde een Amerikaanse luchtvaartanalist vorige week. Een jaar zonder drama, conflicten en incidenten. Waarin de Amerikaanse fabrikant op tijd zijn nieuwe vliegtuigen zou leveren, de achterstand op zijn Europese concurrent Airbus zou inlopen, en het vertrouwen van klanten zou herwinnen na dodelijke incidenten uit het verleden.
Dat saaie jaar heeft nog geen vijf dagen geduurd.
Het ongeluk met het Boeing-toestel van Alaska Airlines dat vrijdagavond vlak na de start een paneel verloor (geen nooduitgang), de cabinedruk zag wegvallen en noodgedwongen moest terugkeren naar het vliegveld van Portland, Oregon, zaait nieuwe twijfels over de veiligheid en de kwaliteitscontrole van Boeing.
Het vertrouwen in Boeing stond al langer onder druk, na crashes met de Boeing 737 MAX in 2018 en 2019. Ongelukken in Indonesië en Ethiopië kostten 346 mensen het leven. Na de wereldwijde ban die de 737 MAX twintig maanden aan de grond hield, waren de technische problemen met het toestel verre van voorbij. Zo meldde Boeing issues met het systeem om ijs te verwijderen en met het roer. Ook de productie van de grotere Boeing 787 Dreamliner, het toestel voor langere, intercontinentale vluchten, kende diverse technische problemen.
Luide knal
Vlucht AS1282 van Portland naar Ontario, Californië, was vrijdagavond zeven minuten onderweg toen de 171 passagiers en zes bemanningsleden werden opgeschrikt door een luide knal. Een paneel aan de zijkant van het toestel, op ongeveer tweederde van de voorkant van romp, schoot los en werd met grote kracht naar buiten gezogen.
De druk in de cabine – normaal hoger dan buiten – viel weg. Een jongetje werd het shirt van zijn lijf geblazen, vertelde een passagier later aan Amerikaanse media. Door de knal schoot ook de deur van de cockpit open en piloten verloren materieel. De twee stoelen naast het paneel waren gelukkig onbezet. Dertien minuten na het incident maakte het toestel een succesvolle noodlanding op het vliegveld van Portland.
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109961887-153395.png|https://images.nrc.nl/d9C0a8kuNqlEohud2dzapF7MKN4=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109961887-153395.png|https://images.nrc.nl/wvQ6RUjre57qRhzP_Hb9H0bw8e4=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data109961887-153395.png)
Gelukkig, vertelde een vertegenwoordiger van de Amerikaanse toezichthouder National Transportation Safety Board (NTSB) die het incident onderzoekt, vloog het toestel nog niet op kruishoogte. In dat geval zouden passagiers en cabinemedewerkers mogelijk door het vliegtuig hebben gelopen. En dan waren de gevolgen waarschijnlijk veel ernstiger geweest. Nu bleven alle 171 passagiers – onder wie vier kinderen die alleen reisden en drie baby’s – en de bemanning ongedeerd.
Vrijwel direct na het incident bepaalde de Amerikaanse luchtvaartoezichthouder Federal Aviation Authority (FAA) dat alle toestellen van dit type Boeing 737 MAX aan de grond moesten blijven tot nader onderzoek.
Alaska Airlines is een van de grootste gebruikers van deze 737 MAX-9. De maatschappij die veel vluchten in het noordwesten van de VS uitvoert, heeft 65 toestellen van het gewraakte type in zijn vloot. United Airlines is de grootste gebruiker met 79 Boeing 737 MAX-9.
Ook de Europese luchtvaarttoezichthouder EASA vaardigde een tijdelijk vliegverbod uit voor het type 737 MAX-9, maar dat bleek meer een formaliteit. In Europa gebruiken luchtvaartmaatschappijen niet de configuratie waarmee Alaska Airlines vliegt, aldus EASA.
Corendon Dutch Airlines, de enige maatschappij in Nederland die vliegt met 737 MAX-9’s, heeft op de plaats van het paneel een nooduitgang. Dat geldt voor meer budgetmaatschappijen die meer stoelen in de MAX-9 hebben laten plaatsen dan Alaska Airlines. Wie met meer passagiers vliegt, zoals de budgetmaatschappijen, moet een extra nooduitgang hebben.
De Amerikaanse toezichthouder NTSB meldde maandag dat het nog maanden nodig heeft om te bepalen wat het ongeluk heeft veroorzaakt. Was het een productiefout van Boeing of van toeleverancier Spirit Aerosystems, de fabrikant van de panelen? Of ging het om een onderhoudsprobleem van Alaska Airlines? In elk geval is zondagavond het paneel teruggevonden in de tuin van een leraar uit Portland.
De NTSB maakte ook bekend dat het bewuste vliegtuig van Alaska Airlines, in gebruik sinds november 2023, al drie keer te maken heeft gehad met een foutmelding over de cabinedruk. In december en tweemaal vorige week ging een waarschuwingslampje branden dat duidde op een mogelijk technisch effect met de luchtdruk.
Die meldingen bleken steeds goedaardig, aldus de toezichthouder. Alaska Airlines kondigde wel aanvullend onderzoek aan naar het waarschuwingslampje, maar dat was op de dag van het ongeluk nog niet afgerond. Tot die tijd liet Alaska Airlines deze 737 MAX-9 geen lange afstanden over zee vliegen, bijvoorbeeld naar Hawaï. Te allen tijde moest een luchthaven nabij zijn om een noodlanding te kunnen maken. De NTSB doet onderzoek naar het lampje, maar wil nog geen direct verband leggen met het incident van vrijdagavond.
Slecht moment
Voor Boeing komt het ongeluk op een zeer slecht moment. De fabrikant wil de komende jaren graag de productie verhogen van zijn fabrieken bij Seattle (voor de 737 MAX) en Charleston, South-Carolina (voor de 787 Dreamliner).
Na het ongeluk bij Alaska Airlines twijfelen analisten of de Amerikaanse vliegtuigbouwer wel in staat is om op een veilige en gecontroleerde manier meer toestellen te bouwen. Boeing levert nu 38 737 MAX-toestellen per maand af in Seattle. Dat moeten er vijftig worden binnen enkele jaren.
Topman Tim Clark van luchtvaartmaatschappij Emirates zei maandagavond tegen het Amerikaanse persbureau Bloomberg dat het incident van vrijdagavond opnieuw illustreert hoe Boeing worstelt met de kwaliteit van zijn vliegtuigen. Naar Clark wordt geluisterd in de luchtvaart: Emirates is ’s werelds grootste koper van lange-afstandsvliegtuigen zoals de Boeing 787 Dreamliner.
Ook kan het incident ertoe leiden dat Boeing later dan gepland toestemming krijgt om een kleinere en de grotere versie van de 737 MAX op de markt te brengen.
De kleinere 737 MAX-7 moet worden gecertificeerd door de Amerikaanse toezichthouder FAA, na technische problemen met het anti-ijssysteem. En ook de grotere MAX-10, die Boeing onder meer in grote aantallen heeft verkocht aan de Ierse budgetmaatschappij Ryanair, wacht nog op certificering.
Positie in China geschaad
Tot slot schaadt het ongeluk in Portland de positie van Boeing in China. Samen met India is dat de grootste markt voor nieuwe vliegtuigen van de wereld. Boeing wil graag de verkoop van de 737 MAX hervatten, na de ban volgend op de crashes in 2018 en 2019. Daarvoor moeten de Chinese luchtvaartautoriteiten de 737 MAX weer toestaan in het land. Dat leek op korte termijn te gaan gebeuren – Boeing leverde onlangs al een 787 Dreamliner aan een Chinese luchtvaartmaatschappij. Of China nu blijft aarzelen over de 737 MAX is onduidelijk.
Boeing heeft nog weinig losgelaten over de mogelijke oorzaak van het ongeluk met het toestel van Alaska Airlines. De directie van het Amerikaanse bedrijf benadrukte vooral dat een incident als vrijdagavond plaatsvond, bevestigt hoe belangrijk veiligheid, kwaliteitscontrole en transparantie is. De top van Boeing gaat dinsdag met het personeel in gesprek over deze thema’s.
