Elon Musk heeft Twitter overgenomen: hoe zal hij zijn politieke macht gaan gebruiken?

De vraag is niet of de wereldberoemde en steenrijke Elon Musk, nu hij volgens Amerikaanse media Twitter heeft overgenomen, ook politieke ambities heeft. Die heeft hij. De vraag is hoe hij als mediatycoon zijn aanzienlijke politieke macht zal gaan gebruiken. Zijn missie heeft hij eens omschreven als niets minder dan „het versterken van de toekomst van de mensheid”.

Fans van Musk sporen de visionaire en succesvolle ondernemer soms op Twitter aan om zich verkiesbaar te stellen voor het Amerikaanse presidentschap. Maar omdat hij in Zuid-Afrika is geboren heeft hij die mogelijkheid niet.

Dat ziet hij echter niet als belemmering om zich, ook zonder politiek ambt, te laten gelden in de Amerikaanse, en steeds meer ook de internationale politiek. Vandaar dat niet alleen de mediawereld met grote spanning uitkijkt naar wat de volgende stappen van Musk zullen zijn. Ook politici van Washington tot Moskou en Beijing houden hem scherp in de gaten.

Dat doen ze niet omdat Twitter zo veel gebruikers heeft – met 240 miljoen blijft het ver achter bij grote platforms als bijvoorbeeld Facebook (bijna 3 miljard) en TikTok (1 miljard gebruikers). Maar omdat veel beleidsmakers en journalisten actief zijn op Twitter, kan wat er daar gezegd wordt enorm snel verder verspreid worden en een centrale plaats in het debat opeisen.

Musk zelf maakt daar gretig gebruik van. Een ‘vredesvoorstel’ van Musk voor de oorlog in Oekraïne, waarbij het land onder meer de Krim maar moest opgeven, kreeg lof uit Moskou en boze reacties uit Kiev. Maar ondertussen is het leger van Oekraïne voor zijn communicatielijnen wél sterk afhankelijk van het Starlink-satellietsysteem van Musk.

Ook voor de spanningen tussen China en Taiwan opperde Musk een oplossing. Eén die opmerkelijk goed aansloot bij zijn zakelijke belang. Taiwan zou maar beter kunnen accepteren een administratieve zone van China te worden. Dat viel goed in China, waar Musk met zijn autobedrijf Tesla grote commerciële belangen heeft.

Sinds zijn aankondiging in april dat hij Twitter wilde kopen, is het aantal volgers van Musk gegroeid van 82 miljoen tot meer dan 110 miljoen. „De mensen hangen aan zijn lippen, omdat hij zo vaak voor elkaar heeft gekregen wat hij beloofde”, zei een invloedrijke Democratische Amerikaanse senator deze week in The Washington Post, kennelijk verwijzend naar de doorbraken die Musk heeft bewerkstelligd bij de massaproductie van elektrische auto’s en satellieten. „Ik hoop dat hij respectvol met die verantwoordelijkheid omgaat.”

Geen vangrails

Van dat laatste is niet iedereen overtuigd. „Hij gelooft dat hij zó’n geschenk voor de mensheid is, dat hij geen vangrails nodig heeft, dat hij altijd gelijk heeft”, aldus een anonieme Witte-Huismedewerker in dezelfde krant. En volgens de historicus Jill Lepore beschouwt Musk zichzelf als „boven het presidentschap verheven”.

In april maakte Musk meteen duidelijk dat hij, als „absolutist van het vrije woord”, vindt dat Twitter veel terughoudender moet zijn met het verwijderen van tweets. Ook wil hij minder snel overgaan tot het permanent verbannen van twitteraars wegens ernstige schendingen van de gedragsregels van het platform. Dat laatste overkwam de Amerikaanse oud-president Donald Trump, vanwege het aansporen tot bestorming van het Capitool in januari 2021. Als ik het voor het zeggen heb, beloofde Musk, keert Trump weer terug op Twitter.

Lees ook: Gaat de rijkste man op aarde straks bepalen wat op Twitter gezegd mag worden?

Ook al heeft Trump eerder dit jaar gezegd dat hij geen gebruik zal maken van dat aanbod, minder dan twee weken voor de tussentijdse Congres-verkiezingen heeft het vooruitzicht van een mogelijke terugkeer van Trump op Twitter een aanzienlijke politieke lading. Ook een soepeler opstelling van Twitter tegenover misinformatie en intimiderende boodschappen kan politiek gewicht in de schaal leggen.

Waar Musk zelf politiek staat, legde hij dit voorjaar uit in een grafiekje, met zichzelf erin getekend. Met Trump en de Republikeinen, zo bleek, deelt hij een stevige afkeer van links. Stond hij in 2008 volgens het plaatje nog links van het midden en dicht bij zijn linkse vrienden, in 2012 waren die vrienden én het politieke midden zó veel naar links opgeschoven, dat Musk bijna in het politieke centrum stond. En in 2021 zou ‘woke progressief’ zich zelfs nog verder naar links hebben bewogen. Daardoor stond Musk vanaf dat moment verder van zijn oude vrienden af dan van de conservatieven, die, in zijn optiek, al die jaren in het geheel niet van positie veranderd zouden zijn, net zo min als hij zelf.

Brandende kwestie

Met zijn voornemen om minder grenzen te stellen aan wat mensen op Twitter kunnen zeggen, neemt Musk krachtig stelling in een brandende kwestie die politiek, Big Tech en rechterlijke macht op dit moment hevig bezighoudt. Veel Republikeinen vinden dat sociale media vooral rechtse stemmen smoren. De staten Texas en Florida, met Republikeinse meerderheden, hebben in de geest van Musk wetten aangenomen die sociale media verbieden om berichten te verwijderen waarin „een standpunt” wordt ingenomen. Maar wat is géén standpunt? Andere staten waar de Republikeinen de macht hebben willen het voorbeeld van Texas en Florida volgen.

Critici vrezen dat sociale media door dat soort wetten overspoeld zullen worden door misinformatie, complottheorieën, intimidatie en haatzaaierij. De sociale-mediabedrijven, die de afgelopen jaren juist veel geïnvesteerd hebben in manieren om uitwassen op hun platforms te verwijderen, voelen zich klemgezet. Bij het Hooggerechtshof dienen twee zaken waarin YouTube, Twitter en Facebook zich moeten verdedigen tegen het verwijt dat ze juist te wéínig berichten hebben verwijderd, en daardoor medeverantwoordelijk zijn voor terrorisme.

Musk betrekt zijn positie aan het hoofd van Twitter dus in een fase waarin de sociale media voor ingrijpende keuzes staan. Maar daarvoor is Musk nooit teruggedeinsd.

Economie 8-9