Na bijna anderhalve eeuw verhit biologisch debat leveren twee Amerikaanse onderzoekers nu voor het eerst onomstotelijk bewijs: ook bloedzuigers kunnen springen. Op Madagaskar lanceren individuen van de soort Chtonobdella fallax zich met een sierlijke sprong richting bosbodem en mogelijk zelfs richting argeloze voorbijgangers, staat in tijdschrift Biotropica.
De meeste bloedzuigersoorten leven op de bodems van tropische of subtropische bossen. Ze hebben vocht nodig om te overleven en verkeren vaak in een slaaptoestand tot het regenseizoen begint: dan bewegen ze hun lichaam heen en weer om lichaamswarmte of beweging van een mogelijke prooi waar te nemen. Zodra ze die gevonden hebben gaan ze erachteraan, kruipend op rupsachtige wijze.
Volgens sommige biologen is dat de enige manier waarop ze zich kunnen voortbewegen. Maar andere wetenschappers vermoeden dat bepaalde, in bomen en struiken levende bloedzuigers daadwerkelijk op een slachtoffer kunnen springen. Dat vermoeden is onder andere ingegeven door een reisverslag van de beroemde Duitse zoöloog Ernst Haeckel over Ceylon, het huidige Sri Lanka, uit 1883. Daarin schrijft hij over niet nader omschreven bloedzuigers: „Niet alleen kruipen ze over de grond, zoekend naar iets verslindbaars – ze zitten ook op elke struik en elke boom, van waaruit ze regelmatig op het hoofd of in de nek van een voorbijganger vallen, terwijl ze ook altijd langs zijn benen omhoog kruipen; ze kunnen zelfs springen om hun slachtoffer te bereiken.”
Volksverhalen
Ook de veertiende-eeuwse ontdekkingsreiziger Ibn Battuta schreef al over ‘vliegende bloedzuigers’. Maar meerdere twintigste-eeuwse biologen doen die sprongen af als ‘volksverhalen’ en ‘fysiek onmogelijk’. Dat terwijl van andere ‘wormachtige’ soorten (zoals de larven van Middellandse-zeevlieg en de rupsen van de nonvlinder) wel onomstotelijk is aangetoond dat ze kunnen springen.
Nu komen de twee Amerikaanse biologen met videobewijs waaruit blijkt dat Chtonobdella-bloedzuigers wel degelijk springen: zowel in 2017 als in 2023 filmden ze een sprong. In de eerste video maakt de bloedzuiger eerst een klein sprongetje op een blad, en vervolgens een sprong van het blad op de grond. Hij richt zijn lijf daarbij op „als een cobra die op het punt staat om te bijten”, aldus de auteurs. In de video uit 2023 komen twee bloedzuigers elkaar tegen op hetzelfde blad en springt een van hen op de grond.
Filmmateriaal van een bloedzuiger die daadwerkelijk op een prooi landt is er niet, maar de biologen sluiten niet uit dat het gebeurt. Dat zou meteen ook verklaren waarom mensen in bloedzuigerterritoria relatief vaak bloedzuigers in hun nek aantreffen (al kunnen die daar ook al kruipend belanden).
Gek genoeg is Chtonobdella fallax helemaal niet zo’n aannemelijke kandidaat voor het spronggedrag. Hij komt weliswaar soms in bomen en struiken voor, maar is geen uitmuntende klimmer. Zijn grijsbruine camouflagekleur verraadt bovendien dat hij veel tijd spendeert tussen bladafval op de bosbodem. Over het algemeen zijn het juist de felgekleurde bloedzuigersoorten, zoals Haemadipsa picta, die verder boven de grond leven. Nader onderzoek moet uitwijzen of die andere soorten ook kunnen springen.
