Zo snel als de flitsbezorgers kwamen, zo snel verdwijnen ze weer.
Boodschappenbezorger Getir vertrekt uit Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en de Verenigde Staten, zo maakte het bedrijf maandag bekend. Ook Gorillas, eind 2022 door Getir overgenomen, verdwijnt. Met het vertrek van de twee bedrijven is het Duitse Flink de laatst overgebleven flitsbezorger in Nederland.
Getir (23.000 werknemers in 2023, omzet onbekend) wil zich concentreren op de activiteiten in Turkije, waar het bedrijf oorspronkelijk vandaan komt. Daarvoor heeft Getir 500 miljoen dollar (466 miljoen euro) opgehaald in een nieuwe investeringsronde geleid door Mubadala, het staatsfonds van Abu Dhabi. Onderdeel van de afspraken is dat Getir, in een poging de kosten onder controle te krijgen, fors moet inkrimpen. Om die reden trok Getir zich eerder al terug uit Spanje, Italië en Portugal.
Het vertrek van Getir en Gorillas betekent dat honderden werknemers in Nederland, vooral bezorgers, hun baan verliezen. Onduidelijk is hoeveel precies, een woordvoerder van Getir wil niet op vragen over ontslagen ingaan. Wel duidelijk is dat de magazijnen van Getir op 15 mei sluiten. Dan zijn ook de apps van Gorillas en Getir niet meer te gebruiken voor Nederlandse klanten.
Faster than you
Vlak voor een Gorillas-magazijn in Amsterdam sjeest maandagmiddag een koerier over het smalle fietspad. „Faster than you”, staat er op zijn werkjas, verwijzend naar de belofte van bezorging binnen 10 minuten waar Gorillas Nederland mee wilde veroveren. Een paar honderd meter voor de ingang valt hij met een smak op de grond. De batterij vliegt uit zijn e-bike. „I’m okay, I’m okay”, zegt hij lachend tegen bezorgde omstanders terwijl hij opkrabbelt en weer doorfietst.
Waarom de koerier zo haastig fietst, is niet duidelijk. In het magazijn is het rustig, drie bezorgers wachten op krappe stoelen tot de volgende bestelling binnenkomt. Volgens shift leader Buddy van den Bos zijn de bestellingen na corona afgenomen, maar wel stabiel gebleven.
De medewerkers hebben net te horen gekregen dat Getir stopt. Een grote verrassing is het niet, zegt Van den Bos: „We hadden de geruchten al gehoord.” Wat de sluiting voor hen precies betekent, hebben ze nog niet te horen gekregen.
Dat moet de komende dagen duidelijk worden tijdens bijeenkomsten in de magazijnen waar Getir de medewerkers gaat bijpraten. In een e-mail die maandag aan het personeel werd gestuurd, belooft manager Alexander Streefkerk „dat elke werknemer eerlijk wordt behandeld”. De werknemers, die in dienst zijn, hebben recht op ontslagvergoeding.
In een interne presentatie die door NRC is ingezien, wordt duidelijk wat die vergoeding inhoudt: de wettelijk verplichte transitievergoeding van een derde maandsalaris per heel dienstjaar. Voor werknemers in Nederland verdubbelt Getir dat bedrag.
„Niemand is gelukkig met dit pakket”, zegt de Brit Joseph Skull, die rijdt voor Getir in Amsterdam. De vertrekregeling noemt hij „een dampende hoop stront”, zegt Skull. „Daar mag je me op quoten.”
Overlast en verkeerschaos
Met het vertrek van Getir en Gorillas komt een einde aan de grootste start-uphype van de laatste vijf jaar. Het fenomeen flitsbezorging – het binnen enkele minuten thuisbezorgen van boodschappen – groeide razendsnel tijdens de coronapandemie, vooral in grote steden.
De drie grootste bedrijven, Flink, Gorillas en Getir, namen duizenden bezorgers aan en openden overal in steden magazijnen (‘dark stores’) om de bezorging mogelijk te maken. Tientallen gemeenten bonden de strijd aan met de flitsdiensten, die met hun magazijnen in de binnenstad en racende fietskoeriers de nodige overlast en verkeerschaos veroorzaakten.
Voor al deze uitbreidingsplannen hadden de flitsbezorgers veel geld nodig. Getir (opgericht in 2015) en Gorillas (opgericht in 2020) haalden gezamenlijk de laatste jaren zo’n 4 miljard dollar op aan investeringen. Dat geld verdween grotendeels aan het opzetten van magazijnen, kortingsacties voor klanten, het aannemen van personeel en marketingstunts.
Enig zicht op een winstgevend bedrijfsmodel bleef uit. Het probleem: wil een flitsbezorger iets verdienen, moet een klant zijn complete weekboodschappen doen via Gorillas of Getir. Een klant die alleen een avocado of pak melk bestelt, kost een flitsbezorger ondertussen handenvol geld. Gorillas leed vorig jaar tussen de 60 de 90 miljoen dollar verlies. Per maand.
Groeipijnen
Getir was in 2015 de eerste flitsbezorger van Europa. Het bedrijf van oprichter Nazim Salur concentreerde zich de eerste vijf jaar op thuisland Turkije. Daar had Getir flitsbezorging geperfectioneerd, van busjes die door Istanbul reden met boodschappen tot een geoliede, logistieke machine met fietsers en magazijnen.
Tijdens de pandemie zag Salur hoe concurrenten overal in Europa Getirs concept kopieerden. Tientallen bedrijven kwamen op met namen als Gorillas, Glovo, Jiffy, Cajou, Weezy, Zapp en Dija, volgeladen met durfkapitaal en zonder enig perspectief op winstgevendheid.
Met name het Duitse Gorillas groeide hard onder leiding van de Turks-Duitse ondernemer Kagan Sümer, die Gorillas in 2020 begon in zijn appartement in Berlijn met geld van zijn ouders en een groep vrienden. De eerste werknemers van Gorillas kochten producten in bij lokale supermarkten, om ze in Sümers koelkasten te stoppen en met verlies aan klanten te verkopen. Binnen twee jaar groeide Gorillas naar 15.000 werknemers, een pijnlijk proces dat gepaard ging met veel groeipijnen. Zo kregen Gorillas-werknemers, ook in Nederland, vaak geen of te weinig loon uitbetaald en werden ze de weg opgestuurd met onveilige fietsen.
Al enkele maanden na oprichting streek Gorillas als eerste flitsbezorger neer in Nederland, in 2021 gevolgd door Getir, Zapp en Flink. In die concurrentiestrijd, die woedde door heel Europa, verbrandden de bedrijven miljoenen dollars per week.
Lees ook
‘Ik brak een rib. Drie dagen later werd ik ontslagen’
Hypegevoelig
Al die miljoenen waren „goed besteed geld”, zei Getir-oprichter Salur in augustus 2021 in een interview met NRC. „In het gewone leven klinkt miljoenen per week veel, maar voor ons is dat niet zo. Het gaat erom: hoeveel geld heb je nog en hoelang kun je het daarmee uitzingen.”
Daarmee vatte Salur perfect samen hoe investeerders in start-ups redeneren. Fondsen steken honderden miljoenen in tientallen verschillende bedrijven in de hoop dat een van de start-ups uiteindelijk komt bovendrijven als de nieuwe Facebook of Google. Met de winst van die ene hit, wordt het verlies op alle andere mislukte investeringen terugverdiend.
Daar kwam bij dat kapitaal tijdens de coronapandemie extreem goedkoop was door de destijds historisch lage rente. Dat zorgde ervoor dat investeringsfondsen werden gevuld met geld van rijke particulieren en op zoek gingen naar manieren om al dat overtollige geld uit te geven. Investeringsfonden, sowieso erg hypegevoelig, bleken bereid om een extra gok te wagen.
De flitsbezorgers waren daarbij een aantrekkelijk doelwit. Een nieuwe groeimarkt zonder nog duidelijke winnaar. De hoop daarbij was dat consumenten tijdens corona zo gewend zouden raken aan snelle boodschappen aan de deur, dat deze trend ook na de pandemie zou overleven.
Dat gebeurde niet. Getir, dat op zijn hoogtepunt op ruim 11 miljard dollar werd gewaardeerd, is inmiddels nog slechts 2,5 miljard dollar waard. Dat betekent dat veel van de vroege investeerders in Gorillas en Getir honderden miljoenen dollars op hun investeringen hebben moeten afschrijven.
