Eerste Mexicaanse ‘presidenta’ erft van haar mentor veel macht en evenzoveel problemen

Mexico zal vanaf oktober dit jaar voor het eerst een vrouwelijke president krijgen: Claudia Sheinbaum (61). De voormalige burgermeester van Mexico-Stad won zondag, zoals alom verwacht, de presidentsverkiezingen met een zeer ruime meerderheid van 58 procent van de stemmen. Het onderstreept de almacht van haar partij Morena, die tegelijkertijd haar achilleshiel kan vormen.

Met Sheinbaum krijgt Mexico een presidenta die zowel een tegenpool als een verlengstuk is van de huidige president Andrés Manuel López Obrador (bijgenaamd AMLO), eveneens van Morena. Waar Mexico met hem de afgelopen zes jaar een populistisch leider had, wars van kritiek, met een uitgesproken mening en een onconventionele manier van politiek bedrijven, is Sheinbaum een wetenschapper uit een elitaire familie. Ze heeft een ingetogen en gereserveerde stijl van leidinggeven en haast saaie publieke optredens.

Desondanks zijn de banden tussen AMLO en zijn opvolger Sheinbaum innig. Toen hij burgemeester was van Mexico-Stad (2000-2005), werd zij benoemd tot zijn naaste milieu-adviseur. Toen hij in 2018 president werd, werd zij burgemeester van de hoofdstad. En tijdens haar presidentscampagne beloofde Sheinbaum steeds het beleid van AMLO voort te zetten. De verwachting is dan ook dat haar beleid – behalve in stijl – weinig zal verschillen van dat van hem.

Dit zijn de zes uitdagingen waar Sheinbaum de komende zes jaar mee geconfronteerd zal worden.

1
Een spiraal van crimineel geweld

Sheinbaum krijgt de macht over een land dat wordt geplaagd door criminaliteit. Het geweld is onder AMLO – die in 2018 werd verkozen met de belofte „geen kogels, maar knuffels” te brengen – absoluut niet afgenomen. Criminele bendes zijn in een toenemend aantal gemeenten actief en de huidige verkiezingscampagne werd getekend door aanslagen op en bedreigingen van lokale politici.

Toen Sheinbaum burgemeester was, daalde het moordcijfer in de Mexicaanse hoofdstad, wat ze tijdens haar campagne meermaals benadrukte. De verwachting is echter niet dat Sheinbaum een radicaal ander veiligheidsbeleid zal voeren.

Experts wijzen er wel op dat ze tijdens haar termijn als burgemeester van Mexico-Stad veel samenwerkte met onder meer Amerikaanse opsporingsautoriteiten, wat president AMLO amper doet. Volgens persbureau Reuters wil de nieuwgekozen president om de drugscriminaliteit tegen te gaan onder meer een justitiële hervorming doorvoeren, meer federale rechercheurs opleiden en de Nationale Garde, het paradepaardje van AMLO, uitbreiden.

2
Bekritiseerde grondwetshervormingen

Tegenstanders van AMLO bekritiseren de grondwetshervormingen die hij begin dit jaar voorstelde, maar nog niet doorvoerde. In haar campagne beloofde Sheinbaum op AMLO’s pad door te willen gaan. Onder de hervormingen vallen een herziening van het Hooggerechtshof, waardoor opperrechters rechtstreeks door het volk gekozen zouden moeten worden – wat gezien de huidige macht van haar partij zou kunnen zorgen voor een machtsmonopolie.

AMLO voerde tijdens zijn termijn een publieke strijd tegen het Mexicaanse verkiezingsinstituut INE. Dat wilde hij het liefst ontmantelen, naar eigen zeggen als bezuinigingsoperatie. Sheinbaum heeft laten weten hetzelfde te willen doen. Critici vrezen dat een onafhankelijk toezicht op verkiezingen daarmee verdwijnt.

Verder wil Sheinbaum het aantal zetels in het Congres verminderen, wat de macht van grotere partijen, met name haar Morena, zou vergroten. Sheinbaum verdedigt de hervormingen door te stellen dat ze voor meer transparantie zouden zorgen. Experts vrezen dat de Mexicaanse democratie erodeert als de geplande hervormingen doorgang vinden.

3
Machtige regeringspartij Morena bijeen houden

Morena werd in 2014 opgericht door de huidige president en sindsdien is uitgegroeid tot de heersende macht in Mexico, die de traditioneel grote partijen PRI en PAN naar de achtergrond heeft verdreven. Naast het presidentschap levert Morena momenteel de gouverneurs in twee derde van de 32 deelstaten. In het Mexicaanse lagerhuis zou de partij met haar bondgenoten circa 380 van de 500 zetels binnenhalen, ruim genoeg om grondwetswijzigingen door te voeren.

De macht van de partij doet denken aan die van de PRI, die het Noord-Amerikaanse land vorige eeuw zeven decennia als ‘perfecte dictatuur’ bestuurde. Als oprichter en absolute leider van Morena hield AMLO de partijrangen gesloten. Of Sheinbaum hetzelfde overwicht krijgt, moet nog blijken – net als of haar nog steeds immens populaire mentor zich na zijn termijn daadwerkelijk terugtrekt op zijn ranch, of dat hij op de achtergrond invloed blijft uitoefenen.

4
Een groeiend gat in de begroting

Een deel van zijn populariteit dankt AMLO aan de vele sociale programma’s die hij optuigde: Mexicanen kregen daardoor allerlei subsidies en uitkeringen. In 2023 gaf de regering hier drie keer meer aan uit dan aan het begin van AMLO’s termijn. De programma’s zijn populair en Sheinbaum heeft beloofd ze uit te bouwen, maar de miljardensubsidies zijn op de lange termijn moeilijk houdbaar voor de staatskas.

Ook stak AMLO veel geld in infrastructuurprojecten zoals de Maya-trein, een spoorlijn door schiereiland Yucatán waar omgerekend ruim 25 miljard euro mee is gemoeid. Deze en andere megaprojecten zijn nog niet afgebouwd: dat zal Sheinbaum moeten regelen, ondanks de kosten die ze met zich meebrengen.

De Mexicaanse peso staat sterk staat en de economie groeit, omdat China een hoop fabrieken in Mexico opent om dichterbij de Amerikaanse afzetmarkt te zijn. Toch wordt er dit jaar een begrotingstekort van 5,9 procent verwacht, het hoogste sinds 1988. Het voorzetten van AMLO’s beleid en tegelijkertijd de economie gezond houden wordt een enorme opgave voor Sheinbaum.

Sheinbaum is tweetalig, woonde en studeerde in de VS, waar AMLO alleen Spaans spreekt en vrijwel nooit buiten Mexico reisde

5
Hernieuwbare energie of meer olie uit eigen bodem?

In 2007 won het VN-klimaatpanel IPCC de Nobelprijs voor de Vrede met zijn wetenschappelijke rapporten over klimaatverandering. Sheinbaum was onderdeel van dat panel. In haar campagne sprak ze uitgebreid over de aanleg van onder meer wind- en zonne-energieparken om het gebruik van hernieuwbare energie te bevorderen.

Ook op het gebied van water zal Sheinbaum moeten ingrijpen. Mexico zucht onder droogte en onder meer metropool Mexico-Stad kampt met terugkerende watercrises, die vragen om een duurzame aanpak. Vanwege haar achtergrond wordt op het gebied van klimaat veel van Sheinbaum verwacht.

De vertrekkende Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador, eerder dit jaar bij de opening van een aquaduct. De watercrisis in Mexico behoort tot een van Sheinbaums uitdagingen.

Daarom wordt er ook met belangstelling gekeken wat zij als president gaat doen met staatsoliemaatschappij Pemex. Het bedrijf lijdt al jaren verlies, heeft gebrekkige infrastructuur en een tekort aan investeringen. Sheinbaum heeft gezegd Pemex weer gezond te willen maken, mede om de staatskas te spekken. Voor de klimaatwetenschapper botsen die plannen echter wel met haar klimaatambities.

6
De Amerikaanse bovenbuurman

Sheinbaum zal met grote interesse volgen wie er in het Witte Huis terechtkomt. De huidige regering doet veel om het Amerikaanse migratieprobleem van het bord van president Joe Biden te halen, door migranten aan de grens op te pakken en terug te sturen naar onder meer Midden-Amerika.

Mocht Donald Trump gekozen worden, dan kan dat zorgen voor spanningen met de VS, zeker als Trump invoerrechten op uit Mexico afkomstige producten wil invoeren.

Mexicaanse diplomaten kijken wel uit naar een presidentschap van Sheinbaum. Ze is tweetalig, woonde en studeerde in de VS, waar AMLO alleen Spaans spreekt en vrijwel nooit buiten Mexico reisde. Zijn openlijke confrontaties, onder meer met Ecuador en Argentinië, en zijn uitgesproken steun voor linkse autocratieën als Nicaragua, Cuba en Venezuela zorgden de afgelopen jaren voor een deuk in het imago van Mexico in het buitenland.

Delen





Mail de redactie