Een warm en wiebelig concertpodium: er reed een muziektrein door Nederland

Van de ‘Standaard Stoptrein’ – de ‘Apekop’ – of ‘Mat 64’ (materieel uit het jaar 1964) hebben er een kleine 300 in Nederland rondgereden. Ten opzichte van haar grote broer, de Mat 54 ‘Hondekop’ had ze een paar grote vernieuwingen. Zoals een omroepinstallatie en naar buiten openzwaaiende deuren, die centraal vergrendeld konden worden. Voor het eerst hoefde er geen conducteur langs alle deuren te lopen. De laatste reizigersdienst van deze prachttrein was in 2016. Maar er rijdt er nog eentje rond, in een opvallende knalrode kleurstelling, als goededoelentrein ‘De Karel’. Te huur, ten behoeve van KWF.

Die trein was zaterdag een rollend podium. Voor de Dag van de Componist, een initiatief van het nieuwe muziekplatform New Music Now, reed de trein als ‘New Music Now Express’ in een elf uur durende route van Amsterdam via Amersfoort, Arnhem, ’s-Hertogenbosch en Den Haag naar Utrecht. Aan boord: componisten en musici die in de krapte van de rechte groene banken in twee coupés hedendaagse (klassieke) muziekconcertjes gaven voor de meereizers. Op ieder station stond een stadscomponist met een ensemble klaar om een voor de stad gecomponeerd lied te laten klinken. En op ieder station klonk ‘Your Favorite Music Station’, een stuk dat componist des vaderlands Martin Fondse voor de dag componeerde. Alles werd draadloos en met een indrukwekkend stabiele verbinding online gestreamd.

09:03 – Amsterdam Centraal

Tientallen mensen hebben zich verzameld voor het eerste concertje op de nieuwe boulevard achter Amsterdam Centraal, waar trombonist Jörgen van Rijen met blazers van ensemble Asko|Schönberg nieuwe muziek speelt van stadscomponist Meriç Artaç.

Af en toe blijft een passant even plakken. Bij meerdere langsvarende boten steekt een nieuwsgierig hoofd uit de stuurhut. Iets verder op de boulevard zit een eenzame trompettist te improviseren.

10:18 Amsterdam – Amersfoort

Door werkzaamheden is het een chaos op Amsterdam Centraal. Een kwartier na vertrektijd kan de New Music Now Express pas het station binnenrijden. „Dat valt best mee vergeleken bij een normale treinreis”, grapt Martin Fondse, die de hele dag meereist, in een interviewtje voor de livestream vanuit de trein. Met zijn band speelt hij op melodica een eerste concertje in de wiegende en schuddende trein tussen Weesp en Hilversum. Bij een hobbel in het spoor bij Naarden-Bussum valt de tamboerijnspeler bijna van een armleuning.

Het is krap, warm en wiebelig, maar gezellig. Vrijwilligers van de trein wurmen zich om de haverklap langs musici en publiek met eten en drinken, en chocolaatjes met daarop hoofden van levende componisten.

11:14 – Amersfoort Centraal

Iets te laat in Amersfoort, dus stadscomponist Noëmi Schermann heeft even moeten wachten voor het zoete concertje met jonge strijkers van het Amersfoortse VioolLab. Veel van de akoestische muziek vervliegt op het open plein, maar wie in de kring om de musici heen staat, hoort genoeg. Aan het einde van de stationconcertjes splitst de groep: wie niet meegaat met de trein, kan in ganzenpas musici volgen naar een concertzaal waar de Dag van de Componist lokaal gevierd wordt.

12:10 Amersfoort – Arnhem

Componist Pete Harden is ingestapt. In Arnhem zal hij de Matthijs Vermeulenprijs, een prijs voor de beste compositie, uitgereikt krijgen voor zijn stuk M.M.

Een slagwerker tikt op het plafond van de trein om te horen hoe dat klinkt. Martin Fondses melodica ligt in een bagagerek. Van Terschuur tot Assel speelt accordeonist Vincent van Amsterdam: muziek van Bianca Bongers en Heather Pinkham. Van Joppe tot Velp speelt hij met violist Tosca Opdam: muziek van Bram Kortekaas en Jesse Passenier.

13:16 – Arnhem Centraal

Muziek overstemt alles in de grote galmende stationshal van Arnhem. Vooral de solistische partij van trompettist Sjoerd Pauw kaatst in het stadslied van componist Lucas Wiegerink alle kanten op. Overal staan mensen stil.

14:32 Arnhem – ’s-Hertogenbosch

Componist en performer Genevieve Murphy heeft de trein gemist, maar slagwerker Konstantyn Napolov speelt muziek van Christiaan Richter op een rijk arsenaal aan potten, pannen en hout.

De verslaggever krijgt een blikje Fanta over zich uitgegoten. De dader is Vanessa Arcila (28), die te reikhalzend over haar schouder probeerde te zien wat er in de andere coupé gebeurde. Zij en haar vriend Frederick Dacosta (27) komen uit Colombia en reizen door Europa. Ze zijn maar tweeënhalve dag in Nederland, hoorden over de New Music Now Express en besloten een kaartje te kopen. Enthousiast rijden ze de volle elf uur mee om elk concert en het Nederlandse landschap te zien. De opmerking dat geen enkele andere toerist ter wereld dit ooit gedaan heeft, doet ze stralen.

Wisselstoring. De route gaat via Utrecht, waar we ruim een halfuur stilstaan. Musici stappen uit en geven op het perron een tijd-dood-concertje.

15:58 – ’s-Hertogenbosch

Op ieder station en langs de hele route staan tientallen kinderen met telefoons op statieven. Ook hier. Treinenthousiastelingen die online in de gaten houden wanneer er een zeldzame trein voorbij komt.

Geen stationsconcert. We moeten blijven zitten, want de trein moet verder om de verloren tijd in te halen. Op het perron houden musici een korte jamsessie.

16:23 ’s-Hertogenbosch – Den Haag

Bij het knarsen en piepen van de wielen tussen Vught en Tilburg speelt Marion von Tilzer dromerige muziek op een elektrische piano. Op de Moerdijkspoorbrug speelt slagwerker Brendan Faegre een indrukwekkende solo; hij heeft met microfoons en apparatuur een werkend drumstel gemaakt van alles wat je vindt in een vierzitje: de armleuning klinkt plots als een snaredrum, de bank zelf zijn de toms en het afvalbakje is de basdrum. En had de hitte het de afgelopen acht uur nog niet gedaan, dan doet de prachtige stem van Sanne Rambags je nu wel smelten rond Rotterdam.

17:44 – Den Haag Centraal

Een van de interessantste dingen klinkt in Den Haag: een nieuwe compositie van Franki Dodwell. Haar stuk gaat over niet op kunnen staan ’s ochtends en bestaat uit twaalf trombones die los van elkaar hypnotiserend variaties op een dromerig thema spelen, tot ééntje uit het niets zo luid een digitaal wekkergeluid snerpt dat het tussen de hoge gebouwen weerkaatst.

18:46 Den Haag – Utrecht

Cellist en componist Kate Moore heeft last van de wiebelende trein richting Gouda, maar rietkwintet Calefax trekt een bomvolle coupé met nieuwe muziek van Jan-Peter de Graaff. Moore pakt daarna haar herkansing met leden van haar Herz Ensemble, waarvan de laatste noten klinken als we al in Utrecht aan het perron staan.

19:32 – Utrecht Centraal

Utrecht! En er is nog een hele berg componistenchocolaatjes over. Op het stationsplein staan verspreid opgesteld vijf ensembles te spelen onder leiding van stadscomponist Jonás Bisquert. Slim, die opstelling; hier blijven veruit de meeste passanten plakken. Na een potpourri van klanken eindigt de reis met leden van verschillende ensembles die samen een nieuwe feestband vormen. Een flinke kring mensen danst, met tientallen kijkers eromheen. Erboven wappert fier de Dag van de Componist-banier.