N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Rekenlessen in de VS Presidentskandidaat Ron DeSantis, gouverneur van Florida, voert een kruistocht tegen politieke correctheid in het onderwijs. Zelfs rekenboeken bevatten ‘verboden thema’s’. Uitgevers van lesmateriaal moeten gissen naar de nieuwe normen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/data104301821-566445.png)
Was het de inkleur-matroesjka op pagina 351? Was die soms te Russisch? Was het omdat in een som wordt gevraagd om tortillas op te tellen? Of omdat de basketballer in een rekenvoorbeeld Aziatisch is en de rechter (‘hoeveel seconden zit hij in de lift?’) zwart?
Wie online bladert door de rekenboeken van uitgeverij Big Ideas Learning, zoekt zich suf naar aanstootgevende bladzijden. En die moeten er zijn, anders had het ministerie van Onderwijs van de Amerikaanse staat Florida ze in april 2022 niet uit de roulatie gehaald. Deze lesmethoden, en tal van andere, waren volgens het ministerie „ontoelaatbaar volgens de nieuwe standaarden van Florida” of ze „bevatten verboden thema’s”. In totaal was 41 procent van de lesboeken die uitgevers aan scholen wilden verkopen, afgewezen – „het hoogste aantal ooit”, aldus het persbericht.
Het blijft, bijna anderhalf jaar later, onduidelijk waarom deze lesboeken voor de basisschool werden ‘afgekeurd’. In mei dit jaar gebeurde hetzelfde met boeken voor het vak social studies, een weids begrip dat disciplines als geschiedenis, aardrijkskunde, lezen en maatschappijleer beslaat. Van de lesboeken voor dit vak keurde Florida 81 procent af. De woordvoerder van de Republikeinse gouverneur DeSantis toonde een paar ongepaste bladzijden op Twitter. Bijvoorbeeld een passage over Amerikaanse symbolen. Ouders zouden hun kinderen de vlag kunnen laten tekenen, of een spelletje doen wie de meeste vlaggen ziet. Of ze zouden over het volkslied kunnen praten en dan aan de orde stellen dat er mensen zijn die daar niet staand, met de hand op het hart, naar luisteren, maar geknield, uit protest tegen politiegeweld en racisme. Die suggestie had de woordvoerder van DeSantis aangestreept: aanstootgevend.
Indoctrinatie
Maar het zijn vooral de rekenboeken die tot de verbeelding spreken. Hoe kun je in hemelsnaam verboden thema’s in een sommetje frommelen voor kinderen van vijf of zes jaar? Wat zijn dat voor thema’s?
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-3.png%7C//images.nrc.nl/WfPWPh8igS0zmvpRv8txkhWrKOY=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-3.png%7C//images.nrc.nl/lugkwOb4f3vObig19fAb8mBTdxc=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-3.png)
Op 15 april 2022 maakte het ministerie bekend dat in deze schoolboeken „ongevraagde strategieën” zijn aangetroffen die verband houden met „CRT” en „Common Core” – waarover straks meer. Dit riekt volgens gouverneur DeSantis in het persbericht naar „indoctrinatie” en „ras-essentialisme” – waarover ook straks meer. Nadere uitleg van de overheidscommissie ontbrak, terwijl in het persbericht toch heel specifieke gegevens werden genoemd. Zo zou „71 procent” van de schoolboeken niet geschikt zijn voor leerlingen in groep „K-5” (van vijf tot tien jaar oud), „20 procent voor groep 6-8” en „35 procent voor de groepen 9-12”.
Veertien boeken waren niet toegelaten tot de boekenlijst omdat ze „niet op gepaste wijze overeenkomen met de B.E.S.T. standaarden [dat zijn „Florida’s Benchmarks for Excellent Student Thinking”] en „verboden thema’s en ongevraagde strategieën, inclusief CRT, bevatten”. Maar een heldere aanwijzing over op welke bladzijde wat precies stond wat als ‘ras-essentialisme’ kan worden aangemerkt, ontbrak.
De meeste uitgevers van de gewraakte boeken wilden desgevraagd geen toelichting geven. De enige die aanvankelijk wel iets liet horen op vragen, was Savvas Learning Company, met vijftien verworpen boeken de hardst getroffen uitgeverij. „Ik ontving uw telefonische boodschap vandaag. Ik wil u laten weten dat wij op dit moment geen commentaar geven”, mailde Richard Weir, hoofd communicatie – en dat schreef hij dus bijna anderhalf jaar na het besluit van het ministerie.
Verschillende uitgevers zijn volgens berichten in de media nog steeds in overleg met het ministerie over zijn besluit. Het kan zijn dat ze hopen er alsnog uit te komen en zo hun economisch verlies te beperken. Het kan ook zijn dat ze bang zijn voor de represailles van het regime-DeSantis, dat op verschillende dossiers heeft laten zien nogal wraakzuchtig te zijn ingesteld.
Volgens de nieuwe standaarden in Florida moet worden onderwezen dat zwarte Amerikanen ook „nuttige vaardigheden” leerden terwijl zij waren onderworpen aan de dwangarbeid van de slavernij
Vage bewoordingen
In het onderwijs laat de kruistocht tegen politieke correctheid van gouverneur DeSantis – inmiddels ook presidentskandidaat, met deze strijd als zijn belangrijkste verkiezingsthema – zich het scherpst voelen. Scholen verkeren in angst en verwarring doordat de nieuwe wetten van de Republikeinse meerderheid in heel vage bewoordingen zijn gesteld. Het lijkt bewust, want op verschillende beleidsterreinen is de wetstekst zo ruim geformuleerd dat de inwoners moeten gissen naar de exacte reikwijdte. Zo hebben de onderwijzers en schoolbestuurders geen heldere richtlijnen en moeten ze zelf bedenken wat de staat bedoelt met ‘indoctrinatie’ of ‘ras-essentialisme’. Het leidt op scholen tot zelfcensuur. Een inval-docent werd ontslagen nadat hij een filmpje op sociale media had gezet waarin hij een vrijwel lege schoolbibliotheekkast liet zien. De ‘verboden boeken’ waren er volgens hem uit gewied. DeSantis noemde het filmpje „fake”. Volgens het schoolbestuur gaf de docent een „verkeerde voorstelling van zaken”.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99700646-00c167.jpg)
In april zei Karen Hamblin, leerkracht een middelbare school in Sarasota, tegen NRC dat om haar heen steeds meer leerkrachten ontslag nemen. De overblijvers „zijn bang om hun mond open te doen uit vrees te worden ontslagen”. Zij toonde voorheen aan leerlingen Finding Forrester en Remember the Titans, films waarin jonge, zwarte mensen leren hoe te leren. Doet ze niet meer. „Vanwege het ras-ding.”
Wat is het ras-ding? Wat is CRT? Wat is Common Core? Belangrijk is daarbij dat de definities daarvan ruim en vaag zijn – ze kunnen zowel worden voorgesteld als volkomen onschuldig of als een perfide poging tot indoctrinatie. CRT staat voor critical race theory, de aanduiding voor een (universitaire) methode waarbij uiteenlopende onderwerpen worden bekeken door het prisma van structurele discriminatie in de Verenigde Staten. Daarbij zijn Amerikanen van kleur het slachtoffer en witte Amerikanen bevoorrecht.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-5.png%7C//images.nrc.nl/G4Y3nJkqtG1POTuL4-AeR_tOSOY=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-5.png%7C//images.nrc.nl/yUSLl0NlVgDxDmGaDqOJImeHSqo=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-5.png)
Sinds enkele jaren wordt de term CRT vaker, en dan negatief, gebezigd door conservatieve Republikeinen dan door academici. Net als ‘woke’ of ‘marxistisch’ wordt het gebruikt om in brede streken neer te zetten wat er fout is aan progressieve Amerikanen. Activisten demonstreren met borden waarop CRT is afgekort als Creating Racial Tension – ‘veroorzaakt spanning tussen rassen’.
Onder conservatieve, veelal witte Amerikanen, heeft het idee postgevat dat het land in de greep is van ‘omgekeerd racisme’, waarbij zij slachtoffer zijn van discriminatie. De beschuldiging van ‘ras-essentialisme’ moet in dit licht worden gezien. Daarmee verzetten conservatieven zich tegen het idee dat in de Amerikaanse samenleving witte kinderen door hun huidskleur een voorsprong hebben op andere. Het heeft tot een scala aan wetten in door Republikeinen gedomineerde staten geleid, waarin bijvoorbeeld wordt gestipuleerd dat een leerling zich niet ‘ongemakkelijk’ mag voelen in lessen over het slavernijverleden. In Florida moet tegenwoordig worden onderwezen dat zwarte Amerikanen ook „nuttige vaardigheden” leerden terwijl zij waren onderworpen aan de dwangarbeid van de slavernij.
Zelfvertrouwen
Onder de Democratische president Obama werd geprobeerd via het onderwijs de sociaaleconomische kloof tussen witte en niet-witte kinderen te verkleinen. Er werd een nationale standaard voor het schoolcurriculum opgesteld, de Common Core. Naast eisen voor rekenen en taal ging dat ook over het aanleren van een houding bij leerlingen. Om hen, ongeacht hun achtergrond of niveau, zelfverzekerdheid bij te brengen. Het programma heeft niet opgeleverd waar op was gehoopt, daar zijn vriend en vijand het over eens. Voor de vijanden, zoals in Florida, is de associatie met Common Core inmiddels een verdachtmaking geworden.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-6.png%7C//images.nrc.nl/hZpouDR2x6rcvsJrH_S1pupcoKA=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-6.png%7C//images.nrc.nl/hd6xHYHIGOlZnKlWk5JH1xmMT4E=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/leesplankusafoto-6.png)
„Het is ongelukkig dat verscheidene uitgevers, zeker die voor de basisschool”, schreef het Onderwijsministerie in zijn persbericht van april vorig jaar, „hebben geprobeerd lesmateriaal dat nog was gebaseerd op de standaarden van Common Core, de klaslokalen van Florida binnen te rommelen.”
Maar het persbericht eindigde met een handreiking: „Uitgevers mogen het materiaal dat ze hebben voorgelegd, wijzigen om alsnog in aanmerking te komen voor goedkeuring.” Dat heeft Ron Larson gedaan. De wiskundehoogleraar aan de Penn universiteit in Erie, Pennsylvania, is auteur van reken- en wiskundelesboeken die worden uitgegeven door Big Ideas Learning. Zeven van zijn boeken werden aanvankelijk geweigerd door het ministerie. In een e-mail schreef Larson aan NRC dat de media in april 2022 wel heel veel aandacht gaven aan het ministerieel besluit. Volgens hem is het proces ter goedkeuring van schoolboeken in Florida niet anders dan in andere grote staten. „Wij hebben onze boeken in concept voorgelegd aan het ministerie. We kregen te horen dat men bezwaar maakte tegen een niet heel belangrijk zinnetje in het voorwoord.”
Wat was dat zinnetje? In het voorwoord van onze boeken voor de basisschool, schreef Larson, „verwezen we naar een supplement bij onze methode dat kan worden gebruikt voor ‘sociaal en emotioneel onderwijs’. Dit zinnetje bleek politiek gevoelig.”
Sociaal en emotioneel onderwijs – opnieuw een vaag begrip, dat vooral gaat om het versterken van zelfvertrouwen bij leerlingen. Daar ligt de associatie met Common Core voor de hand. En dat kan de verbetenheid verklaren waarmee conservatieve politici en lobbyisten dit schijnbaar onschuldige streven aanvallen. The New York Times citeerde Chris Rufo, verbonden aan de conservatieve lobby-organisatie Manhattan Group. Sociaal-emotioneel leren klinkt misschien wel „positief en niet-controversieel”, zei hij, maar „in de praktijk dient het als een vervoermiddel voor radicale pedagogiek, zoals critical race theory”. Volgens Rufo is de bedoeling ervan „kinderen op een emotioneel niveau weker te maken en hun normale manier van doen te interpreteren als een uitdrukking van ‘onderdrukking’, ‘witheid’ of ‘geïnternaliseerd racisme’ en daarna hun gedrag zo in te stellen dat ze kunnen leven volgens het dictaat van de linkse ideologie”.
Is dat wat Ron Larson in zijn boeken stopt? Met de aanmoedigingen in de kantlijn: „Blijf denken!” „Blijf positief!” Met de Math Musicals waarin kinderen naar het lied ‘Waar of Niet?’ kunnen luisteren en eerst een sommetje moeten maken dat klopt en dan eentje dat niet klopt. Hoe staat het er nu voor met zijn Math & You-methode in Florida? Larson: „We hebben het zinnetje geschrapt en daarna zijn onze boeken toegelaten.”
