Een ongrijpbare Nederlander achter een ongrijpbare munt van een ongrijpbaar bedrijf

Ludovicus Jan van der Velde beantwoordt geen e-mails van journalisten. Hij vertoont zich zelden in het openbaar. Op de website van zijn bedrijf Bitfinex staat een opgepoetste biografie zonder namen van bedrijven en jaartallen. Die verwijst naar een LinkedIn-pagina die hij al jaren niet meer bijhoudt, en naar een online-cv vol zaken die niet kloppen, zoals een dienstverband bij een farmaceutische groothandel.

Met Twitter is Van der Velde gestopt lang voordat het X ging heten. En op zijn YouTube-kanaal (@snarfintel, zes abonnees) staan alleen wat beelden van vuurwerk tijdens een jaarlijkse feestdag in zijn woonplaats Hongkong.

De pasfoto die hij gebruikt, lijkt wel te kloppen. Op de weinige beelden die van de Nederlander circuleren, staat een onopvallende, slanke man met grijsblond haar en een jeugdig gezicht. Soms draagt hij een overhemd, vaker een T-shirt met een bedrijfslogo. De look van een zakenman gekruist met een softwareontwikkelaar, die zich achter een computer beter op zijn gemak voelt dan in beeld.

Het zou niet uit mogen maken dat een van de rijkste Nederlanders, met volgens het Amerikaanse zakenblad Forbes een geschat vermogen van bijna 4 miljard dollar, de publiciteit mijdt. Ware het niet dat dit ongrijpbare ook zijn bedrijven kenmerkt. En de cryptomunt die hij uitgeeft. En die doet er wel toe.

De afgelopen tien jaar maakte de nu 60-jarige Van der Velde cryptobeurs Bitfinex en het bedrijf Tether groot. Tether is de uitgever van stablecoin USDT, vaak de ‘Tether’ genoemd. Een stablecoin is een cryptomunt met onderpand, waardoor de waarde relatief stabiel is. De bitcoin is veel bekender, maar in het dagelijks leven is de aan de dollar geklonken USDT veel handiger. Het is – in aantal transacties gemeten – de meest gebruikte cryptomunt ter wereld. Er zijn er bijna 113 miljard in circulatie.

Als er in cryptoland zoiets zou bestaan als een centrale bank, zou het bedrijf Tether dat zijn. En dat maakte Van der Velde, die na bijna tien jaar als algemeen directeur onlangs een stap terug deed en nu adviseur is van Tether, behalve ‘mystery man van crypto’, ook de centrale bankier. In die rol was hij een cruciale schakel in die virtuele wereld, die ervoor zorgde dat de rest van het systeem functioneert. Aan de hand van zijn rol en die van zijn bedrijven (hij leidt nog steeds cryptobeurs Bitfinex) leer je veel over crypto.

Altijd terug te ruilen

Wat je allereerst moet weten om stablecoins te begrijpen: iedereen kan een virtuele munt introduceren. Wat die waard is, hangt geheel af van vraag en aanbod. Uitgedrukt in ‘gewoon’ geld als euro’s of dollars fluctueert de waarde voortdurend en dat maakt de cryptomunten ongeschikt als betaalmiddel. Tegelijk willen veel mensen en bedrijven gebruikmaken van de techniek achter cryptovaluta om betrouwbaar en buiten banken om waarde over te dragen in de virtuele wereld. En er zijn partijen die willen speculeren op de koersschommelingen van de cryptomunten. Er blijkt bij veel gebruikers behoefte aan een brug tussen de traditionele financiële wereld en die van cryptovaluta.

Daar bedacht een groep ondernemers ruim tien jaar geleden een oplossing voor: de ‘Tether’, een cryptomunt waarvan ze de waarde garandeerden door die te koppelen aan de waarde van de dollar. Dat deden ze door te beloven dat hij altijd terug te ruilen is. Met één dollar koop je één door Tether uitgegeven en gegarandeerde USDT. Daarmee kun je in de virtuele wereld handelen, zonder hinder van de grote koersschommelingen die veel andere cryptomunten kenmerken. Voor het uitgeven en terugruilen krijgt het bedrijf Tether een vergoeding. En de rente op het onderpand. Geld voor geld.

„We hebben de dollar als het ware in een cryptojasje gewikkeld”, legt William Quigley, een van de oprichters, uit tijdens een interview in Amsterdam. „Een-op-een, zodat het gemakkelijk te begrijpen zou zijn.” Quigley is de minst excentrieke en gemakkelijkst benaderbare van de Tether-oprichters. Een andere is Brock Pierce, die als kind in Disney-films speelde en daarna tech-investeerder werd en een gooi deed naar het Amerikaans presidentschap.

Eind 2015 verkochten de oprichters Tether aan de eigenaren van cryptobeurs Bitfinex. Dat waren onder anderen Jean Louis (de internationale variant van Ludovicus Jan) van der Velde en zijn Italiaanse zakenpartner Giancarlo Devasini – investeerders die niet vies waren van een gok op nieuwe technologie. Devasini, voormalig plastisch chirurg, en Van der Velde hadden in de twee decennia daarvoor beiden in software en in Azië geproduceerde elektronica gehandeld, zoals monitors en decoders voor betaal-tv.

Tether werd hun beste investering ooit. Een munt die met een been in de tastbare traditionele wereld staat en met een been in de virtuele bleek precies waar behoefte aan was. Het bedrijf maakte in het eerste kwartaal van dit jaar ruim 4,5 miljard dollar winst. Ter vergelijking: dat is ongeveer zeven keer zoveel als de winst van ABN Amro in diezelfde periode en ook meer dan de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs.

Cryptovaluta bestaan sinds 2009. Ze zijn een online alternatief voor contant geld, bedacht door techneuten, zoals Van der Velde zichzelf ook omschrijft. Omdat het nieuw was, bestonden er nog geen precieze regels voor; geen wet kende de termen ‘crypto’ of ‘blockchain’. Dat maakte het computergeld zowel aantrekkelijk voor vernieuwers binnen de financiële wereld als voor speculanten en criminelen. Hoofdrolspelers in de cryptowereld hebben vaak een beetje van alle drie in zich. Het is duidelijk hoe de mannen achter Tether zichzelf zien. „Ons verhaal is er een van innovatie, volharding en het continu doorbreken van barrières”, staat op de website.

De pot cryptogeld die Van der Velde beheerde was zo groot geworden dat die doelwit werd van bankrovers

Naarmate het virtuele financiële universum uitdijde, probeerden autoriteiten er meer grip op te krijgen. Zo organiseert politieorganisatie Europol vanaf 2015 in Den Haag een jaarlijkse tweedaagse wereldconferentie over financiële criminaliteit en cryptovaluta. Op de eerste dag mogen alleen wetshandhavers komen, zoals van de Amerikaanse FBI en de Nederlandse fiscale opsporingsdienst FIOD. Dag twee is bedoeld om de mensen achter de grote cryptobedrijven beter te leren kennen. Van der Velde hield er een aantal keer een presentatie over Bitfinex. Een goede aanleiding om zijn geboorteland weer eens aan te doen, vertelde hij aanwezigen.

Tot warme relaties met politie of toezichthouders heeft het niet geleid. Tether en Bitfinex zijn notoir intransparant en hebben een slechte reputatie waar het gaat om samenwerking met autoriteiten. Die zoeken contact als ze willen weten wie de eigenaren van bepaalde cryptotegoeden zijn. Bij traditionele banken eisen ze die klantgegevens gewoon op. In de cryptowereld vangen ze geregeld bot. Daar wordt financiële privacy in de regel belangrijker gevonden dan criminaliteitsbestrijding. ‘Wij brengen je financiële vrijheid’ is niet voor niets de centrale boodschap op de website van Bitfinex.

Vergunningsplicht

Regels voor crypto zijn er inmiddels wel, hoewel die per land sterk kunnen verschillen. In de Europese Unie geldt vanaf 1 juli een vergunningsplicht voor aanbieders van stablecoins. De nieuwe regels zijn er deels op gericht de markt voor aan de euro gekoppelde stablecoins te vergroten. Die is tot nu toe marginaal in vergelijking met de markt voor cryptodollars. Tether heeft ook een eurostablecoin, maar die gebruikt bijna niemand. De marktleider heeft laten weten geen vergunning aan te vragen. Sommige beurzen waar je cryptovaluta kunt verhandelen, hebben daarom preventief besloten de USDT in Europa niet meer aan te bieden.

„We zijn niet tegen regulering”, zegt de opvolger van Van der Velde, de Italiaan Paolo Ardiono, in een zeldzaam interview met crypto-medium The Big Whale. Maar Tether vindt de eisen die Europa stelt buitenproportioneel. Ardiono typeert de Europese cryptoregulering als een poging de euro te beschermen tegen „dollarstablecoins die de markt verpletteren” en als verstikkend voor innovatie. Hij wijst erop dat Europa niet het continent is waar de grootste behoefte aan stablecoins is. Die is veel groter in landen waar de bancaire sector en de nationale munt instabiel zijn. En voor mensen die in het buitenland werken en hun salaris naar huis willen sturen zonder hoge transactiekosten en verlies door koersschommelingen. De USDT’s zijn een alternatief voor transferbedrijven als WesternUnion en MoneyGram. Die worden vooral gebruikt in Azië, het Midden-Oosten, Afrika en Latijns-Amerika. De wereld is een stuk groter dan het oude Europa, spreekt uit Ardiono’s commentaren.

Chinees studeren

Die visie deelt hij met zijn voorganger, zo blijkt uit de keuzes die Van der Velde gedurende zijn leven maakte. Ludovicus Jan, of ‘Jean Louis’ zoals hij zich laat noemen, vertrok op zijn 22ste vanuit Nederland naar Taiwan om daar van 1985 tot 1988 Chinees te studeren, waarna hij in Azië bleef. Hij leerde zijn Taiwanees-Amerikaanse vrouw Barbara Lee kennen. Ze verhuisden naar Hongkong en kregen een dochter, Naomi. Zij beheert volgens haar LinkedIn-profiel inmiddels op de Bahama’s de investeringen van een zogenoemd Private Family Office.

Sporadisch komt er iets over Van der Velde naar buiten. Hij is in de Zwitserse stad Lugano gefotografeerd, waar de lokale overheid actief probeert cryptokapitaal aan te trekken. Lokale belastingen kunnen er in USDT en bitcoin worden betaald. De Nederlander heeft gastcolleges over blockchaintechnologie gegeven aan zijn oude universiteit in Taiwan. Bij een van die colleges in 2019 zei hij tegen een aanwezige Taiwanese journalist dat „mensen bang zijn voor nieuwe dingen”, maar „de wereld geleidelijk standaarden moet formuleren voor industrie die steeds grenzelozer is.”

Taiwanese media maakten er ook gewag van toen de rijke ‘schoonzoon van Taiwan’ met zijn vrouw een beroemde taoïstische tempel bezocht. Op een foto van dit bezoek steekt hij samen met zijn vrouw een kaars aan, om hun hals dragen ze een rode sjaal met gouden opdruk. Het taoïsme is een van oorsprong Chinese filosofische en religieuze stroming, die draait om meditatie en goed leiderschap. Van der Velde heeft meebetaald aan de ontwikkeling van een app voor taoïsten en zou de journalisten hebben verteld dat hij naar een taoïstische tempel ging om te bidden toen het zakelijk tegenzat.

Een crypto-onderneming runnen bleek vooral in de beginjaren iets heel anders dan tastbare elektronica of software maken. Het moeilijkste was een bankrekening krijgen, én behouden. Banken zijn, ook nu nog, huiverig voor de cryptowereld, hun ongereguleerde uitdager. Van der Velde moest voortdurend manieren zoeken om traditioneel geld te ontvangen en versturen. Dat lukte aanvankelijk alleen bij kleinere banken, die minder te verliezen hadden dan de grote spelers. In 2018 onthulde journalistiek platform Follow the Money dat het Tether was gelukt bij de grote Nederlandse bank ING te gaan bankieren.

Intussen was de pot cryptogeld die Van der Velde beheerde zo groot geworden dat die doelwit werd van bankrovers. In 2016 werd Bitfinex als zoveelste cryptobeurs gehackt. Daarbij werd 119.754 bitcoin gestolen, meer dan de helft van wat ze voor klanten beheerden. Dat had de nekslag kunnen zijn. Maar het lukte om de klanten kalm te houden; ze namen genoegen met een soort tegoedbon, in plaats van direct hun tegoeden op te eisen. En doordat de bitcoin vervolgens razendsnel in waarde steeg, was het ruim een halfjaar later geen probleem de schade alsnog te compenseren. Dat is een constante in het verhaal van een ongrijpbare man achter een ongrijpbaar bedrijf dat ongrijpbaar geld maakt: doordat het lukt met geld meer geld te maken, lijken problemen vanzelf te verdampen.

Dagobert Duck, waar is je pakhuis?

De belangstelling van autoriteiten, journalisten en beleggers voor de bedrijven van Van der Velde en zijn compagnons steeg intussen net zo sterk als de bitcoinkoers. Want de onbereikbare ondernemers erachter verdienden via internet geld met een zakelijk concept dat zo eenvoudig is dat je haast gaat denken dat het nep is: geef mij uw dollars en ik geef u er een virtueel equivalent voor terug, minus een vergoeding voor mijn moeite.

De belangrijkste belofte van Tether (vrij vertaald: verankering) is dat de cryptomunt USDT te allen tijde weer ingewisseld kan worden voor de onderliggende dollar. Om dat waar te maken, moeten alle ingelegde dollars dus ergens worden bewaard. Maar waar, als haast geen bank je geld wil hebben? Dagobert Duck, waar staat je pakhuis?

De gangbare manieren om een bedrijf te beoordelen, werken bij Tether en Bitfinex niet. Ze brengen geen onafhankelijke boekencontroles naar buiten en geven zichzelf in hun gebruikersvoorwaarden alle vrijheid hun eigen spelregels te bepalen. Ze zijn niet beursgenoteerd, en ontberen dus ook bijkomende rapportageverplichtingen. En ze antwoorden niet op vragen.

In 2017, toen de Amerikaanse bank Wells Fargo besloot de relatie met Bitfinex te beëindigen, probeerde Van der Velde dat via een rechtszaak in de VS te voorkomen. De rechtbankdocumenten zijn een van de weinige bronnen voor informatie over de bedrijfsstructuur en de relatie tussen Tether, Bitfinex en de holding iFinex. De bedrijven hebben grotendeels dezelfde groep eigenaren en zijn geregistreerd op de Britse Maagdeneilanden.

Hoeveel werknemers ze hebben, is onbekend; die werken op afstand, verspreid over de hele wereld, van Dubai en India tot Nederland. Voor de onlinediensten zijn nationale grenzen irrelevant, kantoren en vaste werktijden overbodig. Het is veel belangrijker 24 uur per dag, zeven dagen per week, aanwezig te zijn op alle online platformen.

Van der Velde woont en werkt hoofdzakelijk in Hongkong, in een onopvallend huis in een goede wijk. Sinds de strikte coronabeperkingen laat hij zich daar minder zien. Hij is op de Bahama’s gesignaleerd, waar gunstige regels gelden voor cryptobedrijven. Compagnon Devasini heeft daar een villa.

Belangstelling voor en achterdocht jegens Tether lijken klanten niet af te schrikken

In de loop der jaren hebben legio onderzoeksjournalisten zich zonder veel succes vastgebeten in het bedrijf. Onder hen Zeke Faux van financieel persbureau Bloomberg, die het boek Number Go Up schreef. Ook een collectief met onder meer NRC, European Investigative Collaborations (EIC), deed onderzoek. Daaruit bleek dat Van der Velde en Devasini zakelijke banden hebben gehad met bedrijven van computergroothandelaar Rino Platone uit Zoetermeer. Hij is in diverse Europese landen veroordeeld wegens grootschalige btw-fraude. Uit het onderzoek bleek niet dat Van der Velde en Devasini direct profijt hadden van de fraude.

Jarenlang schreven persbureaus korte voortgangsberichten over pogingen van Amerikaanse aanklagers om bewijzen te verzamelen over ontbrekend onderpand bij Tether. Die pogingen lijken nu gestaakt.

Een bedrijf dat speculeert op koersdalingen, Hindenburg, loofde in 2021 een beloning van 1 miljoen dollar uit voor details over het onderpand voor de Tethers. Het leverde niets op. Tether is van teflon.

Al die belangstelling voor en achterdocht jegens Tether lijken klanten intussen niet af te schrikken. Terwijl sinds 2022 het ene na het andere cryptobedrijf in betalingsproblemen kwam of topmensen ervan werden gearresteerd en vervolgd, bleef Tether groeien. Voor de gebruikers telt alleen het nut, en dat het bedrijf doet wat het belooft. Een echte stresstest is er nog niet geweest. Speculaties en vragen druipen van Tether af als water van een eend.

Uit de grote vraag naar stablecoins blijkt de behoefte aan een brug tussen de traditionele en virtuele financiële wereld. Concurrenten van Tether die het kunstje willen nadoen zijn opgestaan. Stablecoinuitgever Circle benadrukt gedurig dat hij wél gereguleerd en transparant is. Europa wil de eurostablecoins een zetje geven, en werkt aan een digitale euro.

Ook de traditionele bankenwereld denkt intensief na over de zakelijke kansen die een geloofwaardige verbinding tussen de virtuele en fysieke wereld biedt. Omdat de termen ‘crypto’ en ‘blockchain’ na een reeks schandalen besmet zijn, heet dat daar ‘tokenization’ van ‘Real World Assets’.

Maar de cowboys die zich al jaren weinig gelegen laten liggen aan die traditionele wereld met haar spelregels, hebben intussen een enorm marktaandeel en een voorsprong die moeilijk in te lopen is. Tether en Bitfinex staan bovendien niet stil. Hun dienstenaanbod is uitgebreid; zo zijn er nu leningen in cryptogeld. Tether investeert in andere ondernemingen en legt daarbij de nadruk op vrijheid en onafhankelijkheid, van traditionele banken en andere grote techbedrijven. Het investeerde onder meer in een app voor data-uitwisseling tussen gebruikers, zonder gebruik van een cloud of online platform. „Voor een digitaal ecosysteem zonder afgedwongen overbodige intermediairs.” Verder delft het bedrijf ook zelf bitcoin en is het een van de grotere bitcoinbezitters ter wereld, met ongeveer 15.000 bitcoinmunten.

Het jongste product van Tether is een dollarstablecoin, waarvoor goud in een Zwitserse kluis onderpand is. Als om het punt te maken dat het zo solide is als aan goud gekoppeld geld, zoals dat tot 1971 het geval was met de gouden standaard.

Uiteindelijk draait bij Tether alles om het vertrouwen van gebruikers. In 2022 vielen veel cryptobedrijven om. Er werden met name in Amerika justitiële onderzoeken gestart tegen crypto-ondernemers en het wantrouwen onder consumenten groeide. Tether is in reactie daarop wat transparanter geworden. Het brengt nu ieder kwartaal cijfers naar buiten die zijn goedgekeurd door de Italiaanse tak van accountant BDO. Het gaat daarbij om een momentopname van de financiën van het bedrijf. BDO stelt vast dat het onderpand er daadwerkelijk is, op de dag dat het kijkt. Die check gaat minder diep dan een volledige boekencontrole. Volgens Tether schrikken de grote accountantbureaus terug voor het auditen van cryptobedrijven – maar het raadsel van de inhoud van het pakhuis is daarmee deels beantwoord. Volgens de BDO-rapporten zijn de USDT’s op het moment van controle in ieder geval goed gedekt. Het bedrijf meldt in aanvulling daarop zelf dat het grootste deel van het onderpand is belegd in Amerikaanse kortlopende obligaties. Tether bezit ruim 6 miljard dollar meer dan het aan verplichtingen heeft. De beleggingen maken het bedrijf extra winstgevend.

De EU eist van de grootste aanbieders van stablecoins voor een vergunning dat 60 procent van het onderpand direct opvraagbaar op een Europese bankrekening staat. Daar levert het stukken minder op dan wanneer het belegd wordt, zoals Tether nu doet. Tether acht het gunstiger een Europese vergunning te laten schieten. In de wereld waarin je zelf geld maakt is er ook zonder Europa al geld en markt genoeg.

De korte toelichting op de cijfers laat zien welke nuanceringen de ondernemers zelf relevant vinden. De industrie waarin ze actief zijn is „nog in opkomst en innoveert snel”. Daar hoort bij dat de spelregels gedurende het spel veranderen. Gebruikers van de stablecoins doen er dan ook goed aan „zich in de risico’s te verdiepen”. Was getekend, namens de raad van bestuur, JL van der Velde.

Delen





Mail de redactie