‘Een huis gaat ook over ruiken, voelen, in de zon zitten’

Posted on by admin


Foto Jeannette Slutter

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Dijkhuis De architecten van het prijswinnende Dijkhuis ontwierpen een compacte, duurzame woning met een combinatie van intieme en bijna museale ruimtes.






Niet op maar onder aan de dijk van Hollands Diep in Strijensas staat het Dijkhuis, waarvoor de la-di-da architecten enkele maanden geleden de Abe Bonnema prijs voor Jonge Architecten 2022 ontvingen. Het door Laura van Santen (37) en Diederik de Koning (39) ontworpen huis is het tegendeel van spectaculaire architectuur, maar valt toch op. Met zijn buitengevels van gepotdekselde planken oogt het vrijstaande Dijkhuis van één verdieping als een fors tuinhuis op een volkstuinencomplex.

Het Dijkhuis bestaat uit twee schuurachtige bouwdelen naast elkaar, het ene met een golfplaten lessenaarsdak, het andere met een flauw hellend zadeldak waarop zonnepanelen liggen. Alsof het in een moeras staat en niet in een van de zestig goed bemalen polders van de Hoeksche Waard, staan de schuren iets boven de grond op palen. Voor de glazen schuifpuien in de gevel staan houten terrassen op palen, waarvan die aan de achterzijde is verbonden met een opgetild vlonderpad naar de vaart achter het huis.

Opdrachtgevers van het huis zijn Erik Gille (46), freelance copywriter, en Femke Cuijpers (45), communicatiespecialist bij de gemeente Rotterdam. Jarenlang woonden ze naar tevredenheid in Rotterdam. „We hadden een huis bij het Vroesenpark in Blijdorp en ook een volkstuintje”, vertelt Erik Gille aan tafel in hun nieuwe huis waarin ze nu samen met hun hond Aagje, een Weimaraner, twee jaar wonen. „Maar enkele jaren geleden bedachten we dat het fijn zou zijn om echt in het groen te wonen. Ons oog viel op een dijkhuisje hier in Strijensas, maar dat bleek te bouwvallig. Toen besloten we zelf een huis te bouwen en kochten we van onze huidige buren deze kavel van ruim zeshonderd vierkante meter. Ons bouwbudget was beperkt. Maar in een catalogushuis of een standaard woonschuur zagen we niets. We wilden een duurzaam, houten huis bouwen en hebben na een zoektocht la-di-da architecten gevonden. We vielen voor hun houten gebouwen en hun principe ‘de ruwbouw is de afbouw’.”

Architecten Laura van Santen en Diederik de Koning

De architecten van la-di-da – de ‘la’ is van Laura, de ‘di’ van Diederik en de ‘da’ van design & architecture – hadden toen al onder meer een duurzaam, houten huis gebouwd in de Achterhoek bij Lochem. „Daarin hebben we de beginselen van het traditionele agrarische bouwen verenigd met duurzaam bouwen”, vertelt Laura van Santen. „Net als in een oude boerderij rust het dak op houten spanten. En in Oosterwold, de Wilde-Wonenwijk bij Almere, hebben we een opgetild huis met een driehoekig houten frame gebouwd. Het Dijkhuis sluit aan op deze twee huizen. Je moet het zien als twee geschakelde vissershuisjes, zoals die hier in Strijensas staan, maar dan van hout en op palen.”

„Wij streven naar ecologisch bouwen dat betaalbaar is”, zegt Diederik de Koning. „Dit betekent dat je niet dogmatisch kunt zijn en concessies moet doen. Zo zijn de dak- en gevelplaten van het Dijkhuis van cellulose waaraan een beetje cement is toegevoegd om het brandwerend te maken. De cementvezelplaten zijn half zo duur als houten oplossingen en hebben ook als voordeel dat je ze niet hoeft te schilderen en de onderhoudskosten heel laag zijn.”

„Economisch én ecologisch bouwen maakt het ontwerpen tot een soort spelletje”, zegt Van Santen. „Steeds moet je de vraag beantwoorden: wat offer je op om het betaalbaar te houden?”

Ecobrutalisme

Ecobrutalisme, noemen la-di-da architecten hun benadering van duurzame architectuur, naar het brutalisme uit de jaren 1955-1980, toen het bouwen in ruw beton een internationale bouwmode was. Hun principe ‘de ruwbouw is de afbouw’ heeft ertoe geleid dat het houten Dijkhuis van buiten helemaal niet van hout lijkt. Niet alleen zijn de gevels en daken van grijze cementvezelplaten, maar ook zijn de zichtbare delen van de palen onder het huis van beton. „Bij de palen is de duurzaamheid onzichtbaar”, legt De Koning uit. „Net als veel oude Nederlandse staat het Dijkhuis op houten palen. Bij oude huizen levert dat nu vaak problemen op doordat de houten palen door het zakkende grondwater deels boven water komen te staan en dan gaan rotten. Daarom zijn bij het Dijkhuis de bovenste stukken van beton. De constructeur van de gemeente Hoeksche Waard had er eerst problemen mee, omdat de oude Hollandse heimethode met houten palen niet volgens de Europese normen is. Maar uiteindelijk is het gelukt om de gemeente te overtuigen. Dit leverde een besparing van honderd strekkende meters betonnen paalfundering op.”

„Het optillen van het huis maakte ook een betonnen vloer overbodig”, zegt Van Santen. „En dit maakt op zijn beurt een lichtere fundering mogelijk. Bovendien heeft het huis zo geen voetafdruk in de grond en dat is goed voor de wateropvang en de biodiversiteit.”

Binnen heeft het beginsel ‘de ruwbouw is de afbouw’ wel geleid tot een houten interieur. In de vier even grote kamers rondom een kern met twee kleine badkamers en een ruimte voor de boiler en installaties is alles van hout. Of preciezer gezegd: niet alleen de wanden, vloeren en plafonds, maar ook (schuif)deuren, (keuken)kasten en een tafel zijn van OSB-platen oftewel houtsnippers.

Bouwdoos

„Alleen de spanten zijn van massief hout”, verduidelijkt De Koning. „De wanden zijn heel licht, en de spouw tussen de binnen- en buitenwand is gevuld met houtvezels als isolatiemateriaal. Er zitten geen leidingen of installaties in de spouw en samen met het driedubbele glas zorgt dat voor een heel goede isolatie. Een van onze uitgangspunten is dat we alles wat we ontwerpen ook zelf moeten kunnen bouwen. Hoe makkelijker het is voor de bouwer, des te beter het resultaat. We hebben dit huis dan ook als een soort bouwdoos ontworpen. Erik en Femke hebben het huis deels zelf gebouwd, een aannemer was bij dit huis niet nodig.”

Van Santen: „We vinden het de kunst om van iets dat heel logisch en eenvoudig in elkaar zit, ook iets moois in brede zin te maken. In architectuur gaat het er nog altijd vooral om of een gebouw er mooi uit ziet – alsof architectuur alleen om kijken gaat en we alleen maar ogen hebben. Voor ons gaat esthetiek om alle zintuigen, en dus ook over voelen, ruiken en dingen als goede materialen en lekker in de zon zitten.”

Het huis is zo goed geïsoleerd dat het geen verwarming heeft

Femke Cuijpers en Erik Gille zijn tevreden met hun huis. „We hebben bijna alles op ons wensenlijstje gekregen”, zegt Gille. „Alleen onze wens van een huis van honderd vierkante meter is niet helemaal vervuld, en is, met negentig, iets minder geworden. Maar daar staat tegenover dat de zichtlijnen en lichtinval heel goed zijn. Precies zoals we wilden, is het huis een combinatie van intieme ruimtes en bijna museale ruimtes geworden. Ook is het heel flexibel: met schuifwanden kunnen de kamers worden afgesloten. En we hebben twee badkamers, een voor de gastenkamer die dank zij een opklapbed ook als gewone kamer is te gebruiken.”

„Dit huis voelt heel goed”, zegt Cuijpers. „Het is moeilijk uit te leggen, maar het heeft zeker te maken met dingen als luchtvochtigheid en akoestiek. Het huis is ook zo goed geïsoleerd dat het geen verwarming heeft. Voor de heel koude dagen hebben we een kleine pelletkachel maar die is deze winter praktisch niet aan geweest. Ook heel fijn is dat buiten binnen is in dit huis. ’s Zomers staat alles open en stap je zo vanuit de keuken de tuin in waar de vogels fluiten.”

„Femke wilde met bungelende voeten op de rand van het terras zitten”, zegt Gille. „En dat kan nu.”

Foto’s Jeanette Schluter.

Related Posts

Column | Hoelang blijft het vertrouwen?

  • admin
  • September 21, 2024
  • 0

Het was heerlijk nieuws voor de coalitie, vlak voor de Algemene Beschouwingen: het vertrouwen in de politiek is gestegen. Dat komt vooral door laagopgeleiden: had vorig jaar maar 17 procent van hen vertrouwen in het toenmalige kabinet, het kabinet-Schoof krijgt vertrouwen van maar liefst 49 procent.

De vraag is hoelang dat zo blijft, aangezien de eerste beloftes nu al (dreigen te) sneuvelen. De opt-out van het Europese asielbeleid komt er voorlopig niet. De noodwet voor de ‘asielcrisis’, volgens Faber getoetst door „de beste juristen”, blijkt volgens ambtenaren juridisch niet houdbaar. Faber had haar eigen positieve conclusie gebaseerd op een „mondelinge brainstorm met topjuristen” (dixit Schoof) die helaas geen schriftelijke sporen heeft nagelaten. En vorige week was er al het nieuws dat landbouwminister Wiersma het mestbeleid van haar voorganger grotendeels voortzet.

Verder zijn er specifieke teleurstellingen voor PVV-kiezers. Wilders, die aanvankelijk tegen militaire steun aan Oekraïne was, ging onlangs vrolijk op de foto met Zelensky. Hij wil ook geen Nexit meer, bevestigde hij op vragen van Thierry Baudet. Wel noemt hij de opt-out een „mini-Nexit”, maar goed, die komt er dus niet.

Wat gebeurt er met het vertrouwen als je een sentiment blijft aanwakkeren, maar ondertussen bewijst dat je het niet kunt oplossen? Er zijn volgens mij twee opties. Optie één: het vertrouwen blijft hoog. Al stuiten veel beloftes op juridische en Europese muren, mensen voelen zich in elk geval gehoord. Dat hun praktische problemen nog steeds bestaan doet daar niets aan af. Als Nederland een oplossing ervaart, dan is er een oplossing.

Als deze optie uitkomt, zijn we definitief in de perceptiepolitiek beland, waarin beleving er meer toe doet dan werkelijk resultaat. Maar ik denk dat de onvrede hiervoor te hevig is en de beloftes te groot zijn.

Dan optie twee: het vertrouwen in de politiek neemt verder af. Niet alleen in dit kabinet, maar ook en misschien wel meer in de rechtspraak, de ambtenarij en de Europese Unie – dat zijn immers de spelbrekers die verhinderen dat de zon weer gaat schijnen in Nederland.

Beide opties zijn slecht voor de democratie. Het is een riskant spel om te spelen – des te riskanter omdat de rechterflank van de Kamer niet gedekt is. Er staat daar iemand klaar die nu al voortdurend benadrukt dat Schoof de nieuwe Rutte is en dat Wilders zijn kiezers teleurstelt: Thierry Baudet. Zijn partij FVD staat op winst in de peilingen (van 3 naar 5, volgens Ipsos I&O) en mag, sinds Team Blommesteijn de strijd won bij omroep Ongehoord Nederland, weer voortdurend leeglopen op televisie.

Baudet heeft momenteel een marginale, maar ook unieke positie: hij is de enige partijleider die een Nexit wil, het klimaatprobleem ontkent, vol op het anti-lhbti-orgel gaat, en wil stoppen met steun aan Oekraïne. Met deze standpunten hebben radicaal- tot extreem-rechtse politici wereldwijd veel succes.

Als dit kabinet blijft zitten, kan Baudet die standpunten uitventen zonder iets te hoeven leveren, net zoals Wilders lang deed. Maar Baudet is nog vele malen extremer dan Wilders. Alleen al in dit Kamerdebat stelde hij voor om „derde generatie Afrikanen” te remigreren omdat „we ons land kwijtraken” en we afstevenen op „een demografische ramp”. Hij benadrukte dat hijzelf geen nazaat is van migranten, aangezien hij „98 procent blank” is. Hij noemde transgenders „een rariteit in een stad”. Hij stelde een „nacht van de lange messen” voor onder ambtenaren. Dat was natuurlijk ironisch bedoeld, haha.

Om sommige van zijn teksten werd gelachen, andere werden genegeerd. Deze clown doet er niet meer toe, leek het sentiment. En ja, het is ook moeilijk te geloven dat de maniakaal orerende Baudet weer net zo groot wordt als in 2019. Maar ook een kleinere groei zou een probleem zijn. Het zou betekenen dat Kamerzetels worden ingenomen door mensen die niet het politieke vertrouwen willen herstellen, zoals bijvoorbeeld NSC wil, maar die juist extra wantrouwen willen creëren.

Daarom was het zo raar, en jammer, dat Baudet geen weerwoord kreeg. Op zijn betoog over de remigratie van derde generatie Afrikanen ging Wilders serieus in: hij zei dat dat „dweilen met de kraan open” is en dat de grenzen dus dicht moeten. (Waarop Baudet gemakkelijk kon antwoorden: ja, dat wil ik ook, maar de EU verhindert dat.) Op dezelfde vraag zei Schoof alleen maar dat remigratie voor dit kabinet geen prioriteit heeft. De „98 procent blank”-opmerking zeilde probleemloos voorbij. Alleen Yesilgöz protesteerde bij de transgenderbelediging: ze vond dat de voorzitter had moeten ingrijpen. Diezelfde voorzitter vond de nacht van de lange messen te ver gaan, maar ontnam Baudet niet het woord.

Zitten mensen eigenlijk wel op te letten? Snappen ze wat er op het spel staat? Of vinden ze het gewoon niet zo erg?

Floor Rusman ([email protected]) is redacteur van NRC


Column | Nederland Leisureland. Van A naar Bureaucratischer

  • admin
  • September 21, 2024
  • 0

Hoeveel tijd zou het kosten om een paar A4’tjes aan ambtelijke adviezen tot één pdf’je samen te voegen en naar alle Tweede Kamerleden te mailen? Donderdag is er een bataljon aan communicatie-deskundologen vier uur bezig geweest om opgevraagde stukken grotendeels zwart te lakken.

Vier uur! Dit kabinet wil 22 procent minder rijksambtenaren. Ik ben reuze benieuwd bij wie die snoeischaar gaat toeslaan. Bij de ambtenaren die adviezen schrijven of bij degenen die ze zwartlakken?

In die vier uur moest ik geregeld denken aan Zoetermeer, residentie van onze premier. Ik sprak iemand die zijdelings te maken heeft gehad met de renovatie van de Mandelabrug over de A12. Weet u nog? Begin 2022 was daar ineens paniek, want er zaten scheuren in. Nou ja, inééns…

Die zaten er al sinds 2007 en waarschijnlijk nog veel langer. Onschuldige krimpscheuren, dachten sommigen, maar anderen vreesden voor grotere constructieve malheur. Nu waren er twee stervelingen op aarde die daar iets zinnigs over konden zeggen: A) De man die al meer dan twintig jaar dagelijks op die brug staat voor een controlerondje. B) De hoogste bruginspecteur bij Rijkswaterstaat.

Korte samenvatting: de weg van A naar B duurde vijftien jaar. Vijftien jaar zijn er rapporten van afdeling naar afdeling geschoven, zijn er vergadering geweest van commissies onder tl-lampen, hebben raadsleden zich erover gebogen en zijn communicatie-deskundologen aan het communiceren geslagen, totdat de opperinspectie eindelijk die brug tot ‘onveilig’ kon verklaren. Plotseling begreep ik de tekst die jarenlang op de plastic overkapping had gestaan: Zoetermeer Leisurestad.

Mijn informant citeerde zo’n communicatiemedewerker, die opgewekt verklaard had dat dit „een lekker uitdagende klus” was. De Nelson Mandelabrug laat precies zien wat het probleem is met de ambtenarij. Binnen al die organisatielagen ontbrak de juiste vakinhoudelijke deskundigheid. Het probleem is dat ambtenaren in de loop van de afgelopen decennia steeds minder ruimte hebben gekregen om hun kennis te laten gelden, om bewindspersonen tegen te spreken op grond van hun eigen deskundigheid, en, niet te vergeten, hun morele opvattingen.

In weekkrant Den Haag Centraal vertelt een vrouw deze week waarom ze als gemeenteambtenaar overstapte naar het onderwijs. Ze moest de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) uitvoeren, maar „er was geen ruimte om te luisteren naar wat mensen nodig hadden, het beleid ging boven de praktijk. Daar ben ik op stukgelopen.”

Zo komen we vanzelf wel aan die 22 procent. Degenen die het schip verlaten zijn niet de babbelaars, de weglakkers of de procesmanagers. Het zijn degenen die gedreven zijn door idealisme en specifieke vakkennis en ervaring. Het gevolg is dat overheidsinstellingen de mensen die écht iets weten en kunnen freelance moeten inhuren. Vorig jaar becijferde marktonderzoeksbureau Ipsos dat het in 54 procent van de gevallen om méér dan de voorgeschreven 10 procent gaat. „De helft erkent dat externen kennis meebrengen die ontbreekt in de organisatie.”

Op zichzelf is dat logisch. Je hebt freelancers nodig voor de blik van buiten je kantoor of redactie (columnisten horen op straat te lopen en met bruggeninspecteurs te kletsen), maar je hoopt toch ook dat er binnen die organisaties ruimte is voor tegengeluid van degenen die een vak hebben gestudeerd en praktijkervaring hebben.

Een dezer weken komt er een nieuwe ambtseed voor rijksambtenaren. Eén nieuw zinnetje trof me: „Ik werk integer en behandel iedereen rechtvaardig, gelijkwaardig en met respect.” Eigenlijk trof me vooral dat ene woord: rechtvaardig. Dat kun je gerust lezen als een uitnodiging aan ambtenaren om de eigen subjectieve morele blik in te zetten, en veel meer bevoegdheden te nemen dan die van een eerloze afvinker en stempelaar. Een goede ambtenaar is geen neutrale robot die bij het beleid alleen maar de vraag stelt of iets technisch kán en of het juridisch mág. Nee, die ambtenaar moet ook de vraag durven stellen: wíllen we dit?

Voor dit kabinet, dat ambtsadviezen weglakt en de ogen sluit voor wat nog wel leesbaar is, is zo’n cultuurverandering tamelijk spoedeisend. De nieuwe eed verplicht onze ambtenarij tot een morele revolte.

Christiaan Weijts is schrijver


Wat vindt NRC | Het gemak waarmee dit kabinet noodrecht wil inzetten, is verontrustend

  • admin
  • September 21, 2024
  • 0

Doe een pyromaan nooit lucifers cadeau. De afgelopen maanden probeerde PVV-leider Geert Wilders de indruk te wekken dat redelijkheid en compromisbereidheid in hem zijn gevaren. De ‘mildere Wilders’ was opgestaan. Maakt u zich geen zorgen, hier geen brandgevaar. Afgelopen week werd tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen duidelijk dat Wilders Nederland wil besturen zoals hij al jaren zijn eigen partij bestiert. Als enig lid, zonder inspraak of bemoeienis van anderen. Partijloos premier Dick Schoof, die de agenda van Wilders uitvoert, zat erbij als een gegijzelde die met oogbewegingen omstanders vraagt om gered te worden.

Was het zó erg? Ja, dat was het. Wat een breed debat had moeten zijn over de grote uitdagingen waar Nederland de komende decennia voor staat, draaide door staatsrechtelijk geknoei van het nieuwe kabinet al snel maar om één kwestie: het formeel, op basis van noodrecht, uitroepen van een asielcrisis. Wilders eist dat dit gebeurt. De coalitiepartners hebben zich er herhaaldelijk zwart op wit aan gecommitteerd. Dus moet en zal het gebeuren. Door het noodrecht in te zetten, kan het kabinet forse maatregelen nemen zonder goedkeuring vooraf van de Tweede Kamer. Een paardenmiddel dat normaliter alleen bij hoge uitzondering (oorlogen, overstromingen) wordt ingezet. Tijdens het debat werd Schoof dan ook gedwongen om het onderliggende juridische advies te delen met Tweede Kamer. Daar zat geen woord Spaans bij. De problemen rond de opvang van asielzoekers vormen geen crisis van epische proporties, en de inzet van noodrecht is daarom „niet aanvaardbaar vanuit democratisch en rechtsstatelijk oogpunt”. De rechter maakt hier gehakt van, aldus de Rijksambtenaren.

Het openbaar maken van ambtelijk advies is problematisch. Ambtenaren moeten onafhankelijk en in de beslotenheid van hun departementen adviezen kunnen geven over alle onderwerpen, in de wetenschap dat deze pas publiek (kunnen) worden nadat de politiek verantwoordelijken (de bewindslieden) een besluit hebben genomen. Schoof, zelf een oud-ambtenaar, baalde dat er om de stukken werd gevraagd. „Tjongejongejonge, werkelijk niet te geloven dit”, verzuchtte hij. Het siert Schoof dat hij de ambtenarij in bescherming wilde nemen, maar ‘niet te geloven’ is natuurlijk vooral hoe dit kabinet degelijk onderbouwd advies naast zich neer lijkt te willen leggen. Minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) beweerde een week geleden zonder blikken of blozen dat alles juridisch getoetst was. „We hebben de beste juristen erop gezet.” Maakt u zich geen zorgen, hier geen brandgevaar. Wat ze er niet bij zei is dat die juristen de inzet van noodrecht „juridisch en politiek niet te verdedigen” vinden.

Dat het kabinet ondanks dit alles toch nog gaat proberen om het plan door te drukken is de échte crisis. Dit gaat niet over het oplossen van (eventuele) asielproblemen, maar over het levend houden van deze vanaf het begin al uiterst wankele coalitie. De ‘asielcrisis uitroepen’ is de prijs die Wilders vraagt voor zijn steun, en andere partijen lijken bereid om die te betalen. Althans, dat waren ze tot het debat. Nu klinken er vanuit NSC en VVD ook pleidooien voor een minder ingrijpende ‘spoedwet’, waarbij de Kamer wél zou mee kunnen beslissen. Ook voor veel oppositiepartijen is zo’n spoedwet bespreekbaar.

Is dat winst? Nou nee, want ook dit is een paardenmiddel. Ook met een spoedwet zou meegegaan worden in het PVV-frame dat er een asielcrisis is. De vraag of dat ook echt zo is, lijkt een gepasseerd station, ook voor oppositiepartijen, en dat is verontrustend. Het migratieprobleem is complex. De grootste groep migranten komt uit de EU zelf. De goed gedocumenteerde uitbuiting van deze arbeidsmigranten zorgt voor problemen. Daklozen, overlast, woningnood. De groep asielzoekers is veel kleiner, maar de opvang daarvan is slecht. NRC onthulde deze week dat er in 40 procent van de gemeenten nog altijd geen opvangplekken zijn, terwijl Ter Apel overvol zit.

Schoof heeft het graag over de „ervaren asielcrisis”. Burgers ‘voelen’ het probleem, en dat noopt tot actie. Nu moeten emoties uit de samenleving serieus genomen worden, ook die over migratie, maar als basis voor staatsrechtelijk ingrijpend beleid is het niet voldoende. Het politieke geweld over asiel verhinderde bovendien een serieus debat over de overige kabinetsplannen. Ook in deze Miljoenennota, formeel de hoofdmoot van de beschouwingen, wordt weer voor vele miljarden verspijkerd aan Nederland, met grote gevolgen voor sectoren (onderwijs, cultuur, zorg) en mensen (koopkracht). De eenzijdige focus op asiel doet die mega-operatie op geen enkele manier recht, en daar moeten kabinet en Kamer zich voor schamen.