Om de laatste stand van zaken in de handelsoorlog helder voor de geest te houden, was het misschien wel het beste als je een week geleden in slaap was gevallen en nu wakker was geworden. De diplomaat die het zegt, lacht schamper. Het is maar half als grapje bedoeld.
Ze zijn wel gewend geraakt qua onvoorspelbaarheid, de beleidsmakers en diplomaten in Brussel. Maar dan nog was dit weekend buitengewoon. Vrijdag, nog voor 8 uur ’s ochtends, kondigde president Donald Trump aan dat de Europese Unie op zijn advies met veel hogere importheffingen te maken zou krijgen. Niet 20 procent, zoals Trump eerder had aangekondigd, maar 50 procent op alle export uit de EU naar de VS. En niet vanaf 9 juli, maar al vanaf 1 juni.
„Onze gesprekken met hen gaan nergens heen!” riep Trump uit op Truth Social, zijn eigen sociale medium.
Achter Macrons enthousiasme en Meloni’s vlucht naar voren schuilt nervositeit
Maar dat was vrijdag, een dag uit een ander tijdperk. Zondag stelde Trump zijn hogere heffingen uit tot 9 juli, na een telefoongesprek met Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. Tot die tijd blijft Trumps heffing van 10 procent die sinds april geldt wel gewoon in stand. Dat geldt ook voor de reeds hogere heffingen op auto’s, aluminium en staal.
Europa reageerde opgelucht. De Franse president Macron was blij met de „goede uitwisseling”, zei hij op maandag. De Spaanse buitenlandminister concludeerde na het telefoongesprek dat de onderhandelingen „in de juiste richting” bewogen. De Italiaanse premier Giorgia Meloni zou in juni zelfs een extra bijeenkomst willen organiseren tussen een aantal EU-leiders en Trump.
‘Negeer de ruis’
Maar achter Macrons enthousiasme en Meloni’s vlucht naar voren schuilt ook een ander gevoel: nervositeit. Want wat blijft er staan na zoveel plotwendingen? De vraag verdeelt het diplomatencorps in Brussel in optimisten en pessimisten.
De optimisten zagen in de nieuwste koerswending een lichtpuntje: Trump weet eindelijk dat hij bij Von der Leyen moet zijn. Het telefoontje van zondag was het eerste telefoongesprek tussen de twee leiders sinds Trumps aantreden; ze spraken elkaar tussentijds alleen kort bij de uitvaart van paus Franciscus. En de wisselvallige boodschappen uit het Witte Huis dan? „Dat is Trump, negeer de ruis”, zegt een der optimisten.
Hun voornaamste argument: Von der Leyen heeft tijd gekocht. Enkele weken tijdwinst kunnen een groot verschil maken, is de hoop. Dan kunnen de natuurkrachten van de financiële markten, stijgende kosten in de portemonnee en opiniepeilingen onder de Amerikaanse bevolking hun werk doen. Oftewel: ontregelde markten of boze kiezers kunnen Trump het beste tot inkeer brengen.
Lees ook
Trumps frustratie over het uitblijven van handelsdeals richt zich nu vol op Europa
De pessimisten zien iets anders: tijd en goede wil, twee cruciale ingrediënten voor een handelsakkoord, worden juist schaarser. De meeste eisen van Amerikaanse zijde – om te tornen aan de btw, aan veiligheids- en kwaliteitsstandaarden, aan hoge Europese heffingen voor levensmiddelen of aan regels voor techbedrijven – zijn voor de EU onbespreekbaar.
Een grote stijging in de Amerikaanse export naar de EU is sowieso lastig van hogerhand te regelen. Export en import worden grotendeels bepaald door bedrijven en de keuzes die ze op de vrije markt maken, en niet door de beperkte heffingen die de EU en de VS heffen.
„We hopen op het beste, maar we moeten realistisch zijn”, aldus een pessimist. „De EU houdt van handelsovereenkomsten waarvan beide zijden beter worden”, zegt een ander. „Maar een deal waarbij we allebei beter af zijn dan voordat Trump in het Witte Huis zat? Onmogelijk. Nee, dit is als met de onderhandelingen over Brexit: de uitkomst wordt hoe dan ook slechter dan het voorheen was. Geen win-win. Het beste wat we eruit kunnen slepen, is de ergste schade beperken.”
Een puntje voor de pessimisten: geen land dat tot nu toe met Trump om tafel ging, wist onder een heffing van minimaal 10 procent uit te komen. Dat geldt ook voor het akkoord met het Verenigd Koninkrijk, dat door Trump is aangeprezen als „een geweldige deal voor ons allebei”. Howard Lutnick, de Amerikaanse minister voor Handel, leek deze vrees in een gesprek met nieuwsplatform Axios te bevestigen: „10 [procent] is de ondergrens, niemand gaat onder de 10.”
Haagse onderonsjes
Vanuit de EU werd deze maand direct sceptisch gereageerd op het akkoord van de Amerikanen en Britten. „Als Europa net zo’n akkoord krijgt aangeboden als de VS met het VK heeft gesloten, kunnen ze op tegenmaatregelen rekenen”, zei de Zweedse handelsminister Benjamin Dousa.
Buiten de Brusselse beleidsmachine laaide die frustratie alleen maar verder op door de dreigementen waarmee Trump vrijdag zwaaide. „Het moet oog om oog, tand om tand worden, precies zoals China gedaan heeft”, suggereerde voormalig topambtenaar Jean-Luc Demarty, die in 2018 namens de EU onderhandelde met het handelsteam van Trump, in de Franse krant Libération.
Maar binnen de EU-torens krijgen zulke ferme uitspraken weinig handen op elkaar. Zelfs de pessimisten zien weinig brood in een strategie van harde confrontatie. Zolang Von der Leyen een lijstje tegenmaatregelen paraat heeft, voor het geval dat, heeft blijven praten de voorkeur. De NAVO-top in Den Haag, mét Trump, zou weleens een broeinest kunnen worden voor handelsonderonsjes.
De Europese landen zijn het al eens geworden over het belasten van Amerikaanse goederen met een exportwaarde van ruim 20 miljard euro, met heffingen tot wel 50 procent, mocht Trump escaleren. Inmiddels wordt gepraat over een groter pakket, ter omvang van 95 miljard euro, met onder meer Boeings en bourbon als doelwit. Von der Leyen zinspeelde tevens op het belasten van techbedrijven.
Maandagochtend, Amerikaanse tijd, stuurde Trump een nieuw bericht via Truth Social de wereld in: „Landen over de hele wereld willen HANDELSAKKOORDEN met ons sluiten. IETS GEWELDIGS OM TE ZIEN!”
Lees ook
Kiest Brussel voor de bazooka tegen Trump of juist voor nietsdoen? Vier opties voor de volgende zet in de handelsoorlog
