Een Chinese detective met Nederlandse wortels wil de wereld veroveren

Een schip in een onstuimige zee, enorme paleizen, en een veel te knappe cast in historische outfits. De trailer van de televisieserie Judge Dee’s Mystery ziet eruit als die van een typisch Chinees kostuumdrama met een goed budget. Dan verschijnt groot in beeld, in gouden calligrafie: „Gebaseerd op de romans van de Nederlandse schrijver Robert van Gulik.”

De serie is een Chinese productie op basis van de populaire detectivereeks die de Nederlandse diplomaat en sinoloog Robert van Gulik (1910 – 1967) in de jaren vijftig en zestig schreef met in de hoofdrol de Chinese rechter Di Renjie, in Nederland bekend als Rechter Tie. Van Gulik baseerde de rechter op een historisch personage dat leefde in de Chinese Tang-dynastie (618-907). De in het Engels geschreven boeken over de rechtschapen bestuurder werden in 29 talen vertaald. Sinds de jaren tachtig zijn er ook verschillende Chinese vertalingen verschenen, die in het land van herkomst tot een herontdekking van hun ‘Chinese Sherlock Holmes’ leidden. Nu probeert de Chinese streamingdienst Youku internationaal door te breken met een online televisieserie die de Chinees-Westerse oorsprong van de verhalen benadrukt.


Lees ook
Lees hier de recensie van Judge Dee’s Mystery

Acteur Zhou Yiwei speelt Di Renjie in <em>Judge Dee’s Mystery</em>” class=”dmt-article-suggestion__image” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/02/een-chinese-detective-met-nederlandse-wortels-wil-de-wereld-veroveren.jpg”><br />
</a> </p>
<p>Het is niet de eerste Chinese televisieserie over de boeken, maar wel de eerste waarbij de familie Van Gulik formeel is betrokken. In 2016 tekende de familie een overeenkomst met de productiemaatschappij, die jaren met het script bezig was. In 2021 werd begonnen met filmen. Thomas van Gulik, woordvoerder van de familie en zoon van de beroemde auteur, vindt het spannend om te zien hoe de serie na acht jaar is geworden. Aan de telefoon zegt hij een productie „van hoog niveau” te verwachten die ook jongeren wil aanspreken. Zowel in China als in Nederland zijn de boeken vooral bekend onder wat oudere lezers. „Het hele idee van Rechter Tie is toch vrij traditioneel. Ik kan me voorstellen dat daar voor de jongere generatie nog wat aspecten bij moeten.”</p>
<p>De Rechter Tie-serie begon met een vertaling van een anonieme Chinese detective uit de achttiende eeuw. Via dit manuscript ontdekte Van Gulik, zelf een fan van Westerse detectives, dat China een eigen traditie in het detectivegenre had. Hij besloot het Chinese manuscript in het Engels vertalen tijdens de Tweede Wereldoorlog, terwijl hij eerst in Japan en daarna in China als diplomaat was gestationeerd. De Chinese detective was, schreef hij in het voorwoord van zijn vertaling, al „enkele eeuwen” voor de geboorte van Sir Arthur Conan Doyle, de bedenker van Sherlock Holmes, ontwikkeld. Geïnspireerd door het Chinese historische werk begon Van Gulik aan zijn eigen werken rond hetzelfde personage, waarvan hij er in totaal zestien schreef.</p>
<p>In het achttiende-eeuwse werk is de Chinese detective met drie strafzaken tegelijk bezig, een kenmerk dat Van Gulik overnam in zijn eigen Rechter Tie-verhalen. Ook is in het bredere Chinese genre de detective altijd een ambtenaar. Dat is geen toeval. Binnen de oude Chinese bureaucratie werden mannen die de intensieve keizerlijke examens doorstonden uitgezonden naar posten binnen het Chinese rijk, waar ze verantwoordelijk waren voor alle aspecten van de rechtspraak en het lokale bestuur. Deze breed geletterde ambtenaren schreven ook de meeste romans uit die tijd. Van Gulik, zelf ook een geleerde ambtenaar, mixte zijn historische kennis met de stijl van de Westerse <em>whodunnit</em> met een sterk plot en minder personages dan in Chinese romans gebruikelijk was.</p>
<p><dmt-image-wrapper class=

Promoposter van Judge Dee’s Mystery
Beeld Youku

Internationale kans

Platform Youku zag in de serie een marketingkans. Het bedrijf, onderdeel van Alibaba en een van China’s drie grootste streamingdiensten, bracht vorig jaar een app uit voor de internationale markt. Net als concurrent iQiyi, dat al in 2019 internationaal actief werd, richtte die zich tot nu toe voornamelijk op Zuidoost-Azië, waar het naast Chinese of ‘C-drama’s’ ook de meer succesvolle ‘K-drama’s’ uit Zuid-Korea en andere Aziatische content streamt. Tegelijk verkopen Chinese streamingdiensten steeds vaker series aan platforms als Netflix of Apple TV. Zo hopen ze ook in de competitieve Noord-Amerikaanse en Europese markten voet aan de grond te krijgen.

Communicatiewetenschapper Jian Lin van de Chinese University of Hong Kong ziet dat Youku Judge Dee’s Mystery heeft geselecteerd om het bedrijf internationaal meer op de kaart te zetten. Door de Nederlandse connectie hopen de seriemakers makkelijker een internationaal publiek aantrekken. Tegelijk gaat de serie over het traditionele China, iets dat goed past binnen de overheidsstrategie voor het stimuleren van culturele export uit China. Dat is een prioriteit voor de Chinese staat, maar wel met een nadruk op cultuur die, volgens president Xi Jinping, China’s verhaal „goed vertelt”. Lin: „Het bedrijf heeft ook toestemming van de Chinese autoriteiten nodig om dit te doen.”

Hij legt uit waarom Chinese platforms zo bezig zijn met internationale expansie. „De binnenlandse competitie is extreem, en de aantallen abonnees zijn aan het stagneren.” Waar Netflix haar inkomsten vooral uit abonnementen haalt, zijn Chinese streamingsdiensten afhankelijk van zowel advertenties als abonnementen. Abonnementen zijn er vaak op verschillende niveaus. Leden met ‘VIP’ of ‘SuperVIP’ status kunnen bijvoorbeeld eerder afleveringen kijken. Niet-abonnees hebben ook toegang maar krijgen veel reclame te zien. Volgens Lin hopen Chinese internetbedrijven dat de ervaring die ze opdeden binnen de hypercompetitieve Chinese markt hen zal helpen bij het vinden van consumenten in de rest van de wereld.

Rekening houden met censuur

Of de historische detectiveserie, op 6 februari zowel gelanceerd op de Chinese televisie als op Youku’s internationale app, daarbij zal helpen weet hij niet. Tot nu toe is groot internationaal succes voor een Chinese televisieserie uitgebleven. „Maar het zou kunnen. Juist bij dit soort historische drama’s, die niet direct over hedendaags China gaan en daardoor minder rekening hoeven te houden met censuur. Dat geeft meer ruimte voor creativiteit.” Later komt Judge Dee’s Mystery waarschijnlijk ook uit op Netflix.

In China lijkt de serie het in de eerste week goed te doen. Volgens Youku-medewerker Zhang Jing schreven 8,5 miljoen mensen zich in voor een online promotie-event, een record voor het platform. Hoewel het budget niet bekend is gemaakt, is het ook naar Chinese maatstaven een grote productie, waaraan 45.460 acteurs meewerkten. Het eerste deel van de tweedelige serie telt 32 afleveringen. Youku adverteerde voor de serie in Japan, Maleisië, Thailand en Nederland, en Zhang benadrukt dat het de eerste Youku-productie is met Nederlandse ondertiteling: „We wilden dat Nederlandse en Chinese kijkers het tegelijk konden kijken.” Youku maakte op 29 januari bekend de uitzendrechten ook aan een „Nederlandse zender” cadeau te willen doen. Volgens Zhang oriënteren ze zich nog op mogelijke partners.

Toch lijkt het vreemd dat Chinese internetbedrijven hun hoop op het buitenland vestigen in een tijd waarin de politieke spanningen rond Chinese bedrijven wereldwijd toenemen. Sociaal mediaplatform TikTok ligt al jaren onder vuur over de invloed van Chinese eigenaar ByteDance en beschuldigingen van censuur van politieke onderwerpen die Beijing onwelgevallig zijn. In 2022 verbood de Amerikaanse regering het downloaden van de app op overheidstelefoons.

Nu de bedrijven grote spelers zijn, gevormd in de mix van economisch protectionisme en politieke censuur van China’s digitale economie, moeten ze op zoek naar nieuwe markten.

Volgens Lin, de communicatiewetenschapper, proberen Chinese internetbedrijven te leren van de ervaring van TikTok door zich niet nadrukkelijk als Chinees te profileren. Ondanks de problemen die de bedrijven zullen tegenkomen verwacht hij dat de trend doorzet. Nu de bedrijven grote spelers zijn, gevormd in de mix van economisch protectionisme en politieke censuur van China’s digitale economie, moeten ze op zoek naar nieuwe markten. Lin: „Dat is de logica van het kapitalisme.” 

Daar ligt nu een rol voor Rechter Tie, in de nieuwe serie gespeeld door de in China bekende acteur Zhou Yiwei. Onder Chinese fans zijn de meningen verdeeld over Zhou, een jong-ogende, atletische man van 1.86 die in de serie naast het oplossen van strafzaken ook heel goed blijkt te kunnen vechten. Online heeft een deel van de kijkers een voorkeur voor eerdere acteurs, die de rol van Rechter Tie meer gewicht gaven.


Lees ook
Robert van Gulik: Een rusteloos genie

Anderen vinden dat het toch goed past. Volgens online recensent “Xiangnanerge” doet de nieuwe versie van de detective meer recht aan het personage in Van Guliks boeken, dat ook het Chinese beeld van de historische figuur heeft ingekleurd: “Meer nog dan een ambtenaar is hij in die boeken een Oosterse ridder, die gelooft in rechtvaardigheid en loyaal is aan het volk.” In een andere online recensie schrijft internetgebruiker Yanyaofei: “Hij is wat gevoeliger en minder ambtelijk. Rechter Tie was dat in zijn hart ook.”