Een beurshandelaar geneert zich als hij vertelt wat zijn beste handelsdag ooit was

ZAP Handelaren op de beurs spelen „het moeilijkste spel op aarde”, zegt een ex-handelaar en neuropsycholoog in de docu-serie Planet Finance. Ze behandelt voormalige collega’s die in een crisis raken als ze een dag geen geld hebben verdiend.

In de financiële wereld hoef je niet de snelste te zijn, als je maar de eerste bent die toeslaat.
In de financiële wereld hoef je niet de snelste te zijn, als je maar de eerste bent die toeslaat.

VPRO

Hoop geleerd maandagavond. Wijsheid verpakt in één zin. Zoals deze: ‘de waarheid ligt altijd op de bodem van de put.’ Uitspraak van een Canadese journalist in de documentaire La secte (Canvas) over de Orde van de Zonnetempel. In 1994 werden 53 aanhangers van de sekte dood aangetroffen; 23 lichamen in een afgebrande boerderij in Cheiry, 25 in drie chalets in Salvan (net als Cheiry in Zwitserland) en vijf doden in Canada. Was het een collectieve zelfmoord, in de hoop samen te verkassen naar planeet Sirius? Of hadden de volgelingen een zetje nodig, en was het een moordpartij geweest?

Journalisten en rechercheurs beten zich jaren vast in hun onderzoek naar deze bizarre geweldsuitbarsting, maar niemand was bereid zich volledig in de put te storten om de waarheid op te dreggen. De sekte, zeggen de onderzoekers, vormde een parallelle wereld waar geen grip op te krijgen viel. Bovendien waren de prominentste inwoners van die wereld dood. De sekteleden die de dans waren ontsprongen zeggen achteraf dat ze alleen konden meegaan in de waanzin van de sekteleiders door „de ogen te sluiten voor de waarheid”. Want de waarheid, zegt er een, die stinkt uit zijn bek.

Ruimtereis

Ik zal maar geen parallel trekken met de financiële wereld, de parallelle wereld die documentairemaker Marije Meerman ‘Planet Finance’ noemt. Big finance is natuurlijk geen sekte, maar het is wél een sector waar moeilijk grip op te krijgen valt, en een sector die gedijt bij onrust, bij rampspoed, oorlogen en natuurrampen. Maandagavond was het eerste deel (van zes) Planet Finance (VPRO). De serie is geen kruistocht tegen bankiers of het grote geld, geen afrekening met de één procent rijksten op aarde, zegt Meerman aan het einde van deze aflevering. Het is een ruimtereis, een ontdekkingstocht naar hoe die wereld van geld en cijfers, winst of verlies, angst en hebzucht werkt. En wij mogen mee.

Twee Amerikaanse oud-beurshandelaren gidsen ons door de geschiedenis van hun wereld. Hoe de beursvloer dertig jaar geleden nog een echte markt was, waar mensen als bezetenen tegen elkaar stonden te schreeuwen, te kopen en te verkopen. Op zekere dag beklom een man met touw en pikhouweel het World Trade Center, vertelt de ene beurshandelaar. Krankzinnig gezicht. Maar wat deden de beurshandelaren die het vanaf de stoep gadesloegen? „Weddenschappen afsluiten.” Geld zetten op welke verdieping hij naar beneden zou storten. De andere beurshandelaar vindt het een geweldige grap. Dit, zegt hij, is nou precies de aard van het beest dat hij zelf ooit was. Inmiddels is de beurs elektronisch en geruisloos. Geen geschreeuw, maar gebliep van datacenters.

Meerman oordeelt niet, dat doen de handelaren zelf wel. Een flitshandelaar geneert zich als ze hem laat vertellen wat zijn beste handelsdag ooit was. 9/11. Hij houdt zich nooit bezig met het ‘waarom’ of ‘hoe’ van gebeurtenissen, zegt hij. „Waarom-vragen zijn een hobby.” Hij concentreert zich op het ‘wat’. „Je ziet wat er gebeurt en handelt daarnaar.” Hoe meer er gebeurt in de wereld, hoe meer chaos en onzekerheid er ontstaat, hoe harder de prijzen en koersen schommelen, hoe meer winst er voor hem te behalen valt. Snel zijn hoeft niet eens, als je maar de eerste bent.

Ook hier weer zoveel wijsheid verpakt in een paar zinnen. Yoshika Tagashira, data-engineer van de beurs in Tokio. De markt is een levend wezen, zegt zij. „Altijd in beweging. Een weerspiegeling van de wereld en de gedachten van de mens.”

Wie de gedachten van de handelende mens kent, is Denise Shull, ex-handelaar en neuropsycholoog. Zij behandelt handelaren die in een crisis raken als ze een dag geen geld verdiend hebben. Handelen en beleggen is een mentaal slopend spel, zegt zij. Er is nul zekerheid, het spel verandert continu en het houdt nooit op. „Het is het moeilijkste spel op aarde.” Nog vijf afleveringen te gaan om de spelregels te leren.