N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Baardmannen Als je een baard hebt, gaat het over identiteit, en hoe je die performt, zegt Gideon Querido van Frank.
Gideon Querido van Frank hoorde nooit helemaal bij de mannen. Hij had weinig mannelijke vrienden. Viel wel op mannen – de grote, stoere, behaarde variant – maar deinsde terug voor al te mannelijk gedrag. Hij heeft zich nooit per se als man geïdentificeerd. Ook niet als vrouw. Of als trans. Vooral als onhandig. Mollig. Joods. „Maar toen nam ik mijn baard”, vertelt hij. „En veranderde alles.”
Het was tien, vijftien jaar geleden; de hipster was mainstream. En Gideon liet de baardmode niet aan zich voorbijgaan – wat verbazend goed beviel. Zijn gezicht oogde slanker. „Hee gast, goede baard”, zeiden baardmensen tegen hem. ‘Baardflirten’ noemt Gideon dat. Ineens voelde hij zich gezien. Een fascinatie was geboren.
Gideon Querido van Frank – die zijn hoge baardgrens iets naar beneden heeft getrimd voor een sterk halve-maaneffect – vertelt in het kantoor van het Van Gogh Museum, waar hij werkt bij de persafdeling. Drie jaar geleden nam hij een mini-sabbatical. Hij wilde acteercursussen doen in Berlijn, en greep die gelegenheid aan om mannen te interviewen over hun baard.
Inmiddels interviewde hij er zo’n 50. Niet alleen in Berlijn, ook in Tel Aviv, Londen en Amsterdam. Sinds een paar maanden verschijnt wekelijks een interview op zijn website en Instagram Beards of Berlin. Elvin Boer maakt de foto’s. De gesprekken gaan natuurlijk over baarden, maar dat is slechts een excuus om het over mannelijkheid te kunnen hebben. Over opgroeien, afkomst, identiteit, uiterlijk. Want alles heeft met alles te maken, en de baard speelt een centrale rol. Zo sprak hij een ‘rossige Viking’ die zich met zijn baard afzet tegen zijn vader. Of een non-binair persoon die met diens baard ‘de mannelijkheid claimt die bij de geboorte was ontzegd’. Zijn eigen baard is volgens Gideon, die zich ‘Freudiaans’ noemt, geboren uit een nostalgie naar zijn Joodse roots.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101311128-1d626f.jpg|https://images.nrc.nl/fXZ1tF1AmVaEArynaAYI2GxyM70=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101311128-1d626f.jpg|https://images.nrc.nl/wDdO2iiNNviv_LIsyRyaZpl7tk4=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101311128-1d626f.jpg)
Foto Elvin Boer
Zijn baard en zelfverzekerdheid kwamen hand in hand. „Veel homomannen hebben hetzelfde. Ze vinden zich er opeens beter uitzien met een baard. Maar wat betekent beter? Mannelijker? Wil ik er dan mannelijker uitzien? Wat is mannelijk?”
Gideon vindt zijn mannen online of via bekenden. Eén keer sprak hij een jongen aan op het pontje naar Amsterdam-Noord. Gesprekken duren twee tot drie uur. „Vaak beginnen mensen met ‘ja, ik vind een baard gewoon mooi’, maar dat klopt niet. Het gaat over identiteit en hoe je die performt.”
Eerbetoon
Hij sprak een Indische jongen van wie de baard een eerbetoon was aan zijn vader. De rossige baard van de Viking is juist een omgekeerd eerbetoon. „Tijdens het gesprek kwam ik erachter dat hij Joods was. Zijn vader was getraumatiseerd door de oorlog en kleineerde hem in zijn jeugd. Zijn performance van een grote, Arische, gespierde man was een manier om zich af te zetten tegen zijn vader.” Dat had de Viking zelf nog nooit zo gezien.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101311110-a84586.jpg|https://images.nrc.nl/sDvx38X9lfaodTtB-gK64KLVHJw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101311110-a84586.jpg|https://images.nrc.nl/BHK7u5y5Me4jCsVf9xOohnuoGzU=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101311110-a84586.jpg)
Foto Elvin Boer
Hij sprak een jongen die nagellak en parelkettingen draagt, en een baard om aan vrouwen te communiceren dat hij niet gay is. En een homoseksuele man, Sven, die vindt dat homoseksuele mannen zich niet als vrouwen moeten gedragen.
Ter voorbereiding op het gesprek had Gideon me het boek Of Beards and Men: The Revealing History of Facial Hair gegeven, een geschiedschrijving van de baard van Alexander de Grote tot David Beckham. Wat Gideon het meest is bijgebleven van die baardbijbel: de jaren 50 van de vorige eeuw. „De tijd van de Wederopbouw. Europa had jonge, sterke mannen nodig – en dat had een connotatie met geschoren zijn, dat zag je ook in Hollywood met Cary Grant. De omslag kwam eind jaren 60. Toen kwam de hippiebaard, gechargeerd gezegd. Baarden betekenden een vorm van rebellie, van protest. Zoals tegen de Vietnam-militairen, die geschoren moesten zijn. Dat sloeg ook over naar Europa, als symbool van vrijheid.”
Geërotiseerd
Gideons persoonlijke ‘fetisj’ zijn de jaren 70, waarin de Gay Liberation Movement vorm kreeg. Daarin werden baarden geërotiseerd: de bear community kwam op. „Dat zijn gay mannen die groot, robuust, behaard zijn. Hypermannen, quasi-militair.”
De behaarde periode in de gay scene eindigde weer snel, volgens een eigen theorie van Gideon door ‘aidsangst’. „Iedereen was gepreoccupeerd met gezondheid, dus je werd slank, gespierd, sterk. Al dat smoezelige haar, dat kon bedekken en verhullen, moest weg.”
Nu heeft zelfs de koning een baard. En Gideon ziet hem ook in rechtse hoek. Thierry Baudet heeft een baard. Net als Jordan Peterson. „Dat is misschien een reactie op een maatschappij die steeds meer genderfluïde wordt. Willen zij bevestigen dat ze een echte man zijn?”
Bestaat er voor Gideon nog een manier een baard te hebben zonder betekenis? Bijvoorbeeld uit luiheid? Geen zin om te scheren? „Ja, en dat is dan een heel interessant gesprek. Hoe ziet zo iemand zichzelf? Wat is luiheid voor hem? Waarom is hij er niet mee bezig? Daar zit een verhaal achter.”
