De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dreigt de frisdrankproducenten met een last onder dwangsom. Ze moeten 90 procent van de flessen die ze verkopen weer inzamelen via het statiegeldsysteem, maar dat halen ze bij lange na niet. Vorig jaar kwamen ze tot 68 procent, mede door een tekort aan ‘innamepunten’.
Volgens de producenten duurt het tot eind 2026 voor ze de 90 procent halen. De ILT noemt dat „niet acceptabel”. Daarom moeten er meer innamepunten komen, zoals statiegeldmachines.
Nederland heeft er nu 4.100, en dat moeten er vóór 1 januari 2026 9.500 worden. Voor elk punt dat dan niet is opgezet, legt de Inspectie een dwangsom op. De hoogte daarvan is nog niet bekend. Ook moeten de fabrikanten een publiekscampagne optuigen om mensen ervan bewust te maken dat zij hun flessen kunnen inleveren voor statiegeld.
Lees ook Studenten winnen opvallende greenwashingzaak tegen Colgate-Palmolive
Afvalfonds
Voor plastic flessen geldt, net als voor bijvoorbeeld bierflesjes, dat de producenten er samen voor verantwoordelijk zijn dat er genoeg worden gerecycled. Om die taak goed uit te voeren, hebben deze bedrijven zich verenigd in de Stichting Afvalfonds Verpakkingen.
In supermarkten is de inzameling van plastic flessen meestal goed geregeld. Maar mensen kopen ook flesjes op bijvoorbeeld stations of in een automaat op school. Die kunnen ze niet gemakkelijk leeg inleveren. Bovendien krijgen mensen bij veel inleverbakken geen statiegeld terug, terwijl dat wel de bedoeling is van het systeem.
Fabrikanten moeten hun taak om verspilling van plastic en zwerfafval te voorkomen serieuzer oppakken, roepen milieu-organisaties al jaren. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat deelt die kritiek.
Doelstelling
De ILT waarschuwde de stichting Afvalfonds in september al dat de flesjesproducenten hun inzameldoelen niet halen en dus in overtreding zijn. Ze moesten op korte termijn met een ‘verbeterplan’ komen. Toen dat plan kwam, bleek echter dat het inzameldoel van 90 procent voor statiegeld niet in 2023, maar pas in 2026 zou worden gehaald.
In de waarschuwing schreef de Inspectie dat een inzameldoel van 90 procent misschien ambitieus klinkt, maar „niet zomaar een doelstelling” is. „Dagelijks gebruiken we ruim 4 miljoen plastic flessen. Het is dus hard nodig om de hoeveelheid plastic die we gebruiken en in het milieu belandt terug te dringen.”
De komende jaren voorziet het Afvalfonds plaatsing van 1.800 extra statiegeldmachines op onder meer scholen, luchthavens en treinstations. Daarnaast moeten er 800 machines bij in supermarkten. Verder moet het op nog eens 2.800 plekken mogelijk worden aan de balie, zoals op tankstations, je flesje in te leveren voor statiegeld.
Lees ook Circulaire economie? Nederlands plastic afval gaat halve wereld over
Een 26-jarige man uit Enkhuizen is aangehouden op verdenking van seksueel misbruik met een minderjarige en het bezitten van een grote hoeveelheid kinderporno. De politie heeft dat aangetroffen op zijn computer; het gaat om honderden slachtoffers, verspreid over heel Nederland. Het Openbaar Ministerie heeft vrijdagochtend bekendgemaakt dat de man is opgepakt, later op de dag verschijnt hij voor de rechter-commissaris.
De verdachte deed zich op sociale media via verschillende accounts, die volgens justitie inmiddels uit de lucht zijn, voor als knap, jong meisje. Hij verleidde de jongens op die manier en verzocht hen seksuele handelingen uit te voeren voor de camera om dat vervolgens op te nemen en te bewaren op zijn computer. Dat gebeurde sinds 2016. Hij richtte zich uitsluitend op minderjarige jongens. Tussen het beeldmateriaal trof de politie eveneens een video aan van misbruik van een minderjarige jongen door de verdachte.
Volgens de politie ligt het daadwerkelijke aantal slachtoffers mogelijk nog hoger dan nu geschat is. Er zijn tot dusver geen aanwijzingen dat de man het beeldmateriaal verspreid heeft. De slachtoffers zijn tussen de tien en zestien jaar oud.
De zaak rond de verdachte uit Enkhuizen is de tweede omvangrijke zedenzaak die deze week bekend werd. Dinsdag kwam naar buiten dat een 45-jarige man uit Barendrecht tegenover de politie heeft verklaard negentien slachtoffers te hebben misbruikt. De meesten van hen liepen tegen het einde van hun basisschoolleeftijd. Volgende week moet de verdachte zich melden voor de rechter. Die bepaalt of zijn hechtenis wordt verlengd.
4.000 gewonden en nu al 32 doden na de ontploffing van piepers en walkietalkies in Libanon. De slachtoffers zijn vooral leden van Hezbollah. Libanon en internationale media wijzen naar Israël als brein achter de aanval. Cosette Molijn ging na de explosies de straat op en vroeg zich af: wat betekent dit voor het al onrustige Midden-Oosten?
Vijf keer is de aarde in de afgelopen 485 miljoen jaar een hothouse geweest, een soort hete kas. In die vijf perioden, die elk vele miljoenen jaren duurden, lag de wereldwijd gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak tussen de 30 en 35 graden Celsius – tegenwoordig is het zo’n 15°C. Het was te warm voor ijs op de polen. In de meest recente hothouse, het Eoceen, groeiden daar palmen, mangroves en baobabs.
Dat blijkt uit een reconstructie van de aardse oppervlaktetemperatuur in de afgelopen 485 miljoen jaar. De studie is donderdag gepubliceerd in Science. „We kunnen ons moeilijk voorstellen hoe vreselijk warm dat is, 30°C gemiddeld. De mens is geëvolueerd in een van de koudste fasen in de aardse geschiedenis”, mailt Emily Judd, eerste auteur van de nu gepubliceerde studie en paleoklimaatwetenschapper aan het Smithsonian National Museum of Natural History in Washington DC.
In een tegelijk bij het artikel gepubliceerd commentaar schrijft Benjamin Mills, hoogleraar evolutie van het aardsysteem aan de Universiteit Leeds, dat een nauwkeurige reconstructie van de temperatuur in het verleden belangrijk is „om de geschiedenis van het leven op aarde beter te begrijpen, om het toekomstige klimaat te voorspellen, en om geïnformeerd te zoeken naar andere, bewoonbare planeten”.
Temperatuurschommelingen
Uit de reconstructie blijkt dat de temperatuur de afgelopen 485 miljoen jaar meer op en neer is geschommeld dan eerder gedacht. Verder zijn de temperaturen in het verre verleden minder hoog dan gedacht. „Met name als je dichter bij die 485 miljoen jaar geleden komt, kwamen eerdere schattingen soms rond de 50°C uit”, zegt Mills.
Het onderzoek laat ook zien dat de aarde in al die tijd vaker in een warme dan in een koude toestand verkeerde – sinds 34 miljoen jaar zit de aarde weer in een koude fase. Verder is de wereldwijd gemiddelde temperatuur nooit ónder de circa 11°C gezakt, en nooit boven de circa 35°C uitgekomen. Mills: „Dat duidt op een temperatuurregulerend systeem, en dat is bemoedigend voor het leven op aarde.”
Reconstructies zoals deze zijn eerder gemaakt. Maar die baseerden zich op ofwel klimaatmodellen ofwel geologische data, met name fossielen waaruit temperatuurgegevens kunnen worden afgeleid. Die twee benaderingen zijn dit keer gecombineerd. Elke methode heeft z’n voor- en nadelen, schrijft Judd in haar e-mail. „Fossielen geven een snapshot van de omstandigheden op een specifieke tijd en plek. Het is alsof je het beeld wilt ontrafelen van een puzzel van duizend stukjes, terwijl je maar een paar stukjes hebt.” Klimaatmodellen geven wel een wereldwijd beeld, legt Judd uit, maar daarbij moet je een bepaalde CO2-concentratie invoeren om het model te laten draaien. „Die waarde goed schatten voor periodes honderden miljoenen jaren geleden is erg lastig.” In dit geval hebben de onderzoekers de klimaatmodellen gecombineerd met de geologische data – ze noemen het ‘data-assimilatie’.
Sterke correlatie
Het levert een aantal opmerkelijke uitkomsten op. De meest verrassende vindt Judd zelf de sterke correlatie tussen de gemiddelde temperatuur en de concentratie CO2 in de atmosfeer. „We weten dat die twee vandaag de dag sterk gekoppeld zijn, maar dat ze over honderden miljoenen jaren ook zo’n sterke relatie laten zien, dat was onverwachts.”
Want, zegt Judd, er zijn ook andere factoren die met name op langere tijdschalen van invloed zijn op klimaat, zoals de zon. Die is de afgelopen honderden miljoenen jaren iets feller gaan schijnen. Op de huidige, door de mens veroorzaakte opwarming is dat effect verwaarloosbaar. Maar op langere tijdschaal zou je er iets van verwachten te zien in de gemiddelde temperatuur. Mills: „Dat is inderdaad een probleem.” Judd en collega’s suggereren dat het effect van een langzaam steeds helderder schijnende zon misschien is gecompenseerd door veranderingen in de albedo (de reflectiviteit) van de aarde, of in de aanwezigheid van andere broeikasgassen zoals methaan.
Een andere opvallende uitkomst van de studie is de hoge klimaatgevoeligheid. Die geeft weer hoeveel de temperatuur aan het aardoppervlak opwarmt bij een verdubbeling van de concentratie CO2 in de atmosfeer. Ze komen uit op 8°C, maar zeggen er wel bij dat het om een opwarming over miljoenen jaren gaat, en dat hierbij naast CO2 bijvoorbeeld andere broeikasgassen en veranderingen in de vegetatie van invloed zijn.
Appy Sluijs, hoogleraar paleoceanografie aan de Universiteit Utrecht, heeft zijn bedenkingen bij die 8°C. Een groot onderzoek naar de klimaatgevoeligheid kwam vier jaar geleden uit op 2,6 tot 4,1°C. Inmiddels houdt het IPCC, het klimaatbureau van de Verenigde Naties, min of meer dezelfde bandbreedte aan. Maar Mills wijst erop dat het hierbij gaat om de klimaatgevoeligheid op korte termijn. Van de gevoeligheid op lange termijn, zegt hij, werd al gedacht dat die ongeveer twee keer zo groot is. Mills: „Dus die 8°C is niet zo verrassend.”
Klimaatsceptici
De twijfel van Sluijs zit vooral bij de gebruikte methode, de data-assimilatie. „Met deze methode passen de klimaatmodellen zich aan aan de geologische data die je invoert. Maar hoe weet je dat de modellen daarna de werkelijkheid weergeven? Je test niet de natuurkunde van het klimaatsysteem. De uitkomst blijft een schatting.”
De uitkomsten van de studie hebben Judd niet alleen verrast. Ze is ook bezorgd dat klimaatsceptici en -ontkenners ermee aan de haal gaan. „Ik ben bang dat ze erop wijzen dat het klimaat het grootste deel van de laatste 485 miljoen jaar in een warme toestand heeft verkeerd, en dan zeggen: zie je wel, er is nu niks aan de hand.”
Maar de opwarming nu gaat zó snel. De meeste organismen evolueren niet snel genoeg om dat tempo bij te kunnen houden. „Het geeft een hogere kans op massale uitsterving.” En de aarde kan zich op den duur wel weer aanpassen. „Maar het is geen garantie dat hetzelfde geldt voor menselijke samenlevingen.”
