Dubbele signalen van minister Faber over terugkeer van vluchtelingen naar Syrië

Voor minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) is het simpel. Dat tientallen in Nederland verblijvende Syriërs de afgelopen drie maanden „uit zichzelf” naar Syrië zijn teruggekeerd, betekent dat „nu heel Syrië veilig is”, zei ze vorige week vrijdag. Faber: „[Terugkeren] doe je natuurlijk niet als het niet veilig is, lijkt mij.” Op dat moment werd in Syrische kustgebieden hevig gevochten tussen aanhangers van het gevallen Assad-regime en veiligheidstroepen van de nieuwe machthebbers. Meer dan duizend mensen, voornamelijk burgers, zijn daarbij gedood. Gevreesd wordt voor meer geweld en wraakacties op minderheden.

Faber vindt dat ze desondanks Syrische statushouders en asielzoekers kan blijven stimuleren om vrijwillig naar hun thuisland terug te keren. „De ontwikkelingen van het afgelopen weekend zijn natuurlijk wel verontrustend”, beaamde ze woensdag in de Tweede Kamer. Toch staan haar mensen bij de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) „klaar om Syriërs die willen terugkeren, daarbij te ondersteunen”.

Men is gevlucht voor het gevaar en dan kan men toch terug gaan om te kijken. In hoeverre is dat gevaar er dan nog?

Tegelijkertijd is ze „geen voorstander” van een speciale regeling die vrijwillige terugkeer kan bevorderen, terwijl een Kamermeerderheid zich vóór deze zogeheten go and see-regeling heeft uitgesproken.

De Kamer nam vorige maand een motie aan waarin Faber wordt opgeroepen hier werk van te maken. Coalitiepartij NSC hielp de motie aan een kleine meerderheid. Het idee is dat één persoon per gezin naar Syrië kan afreizen om te beoordelen of permanente terugkeer inderdaad een optie is, zonder dat dit gevolgen heeft voor het verblijfsrecht in Nederland.

Ook andere landen zijn met het thema bezig. Het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken zou bereid zijn om uitzonderingen te maken. Syrische vluchtelingen zouden, voor maximaal drie maanden, op „verkenning” naar hun thuisland mogen, bijvoorbeeld om sociale contacten te herstellen en de staat van hun achtergelaten huis te controleren.

Vooralsnog wil minister Faber er niet aan beginnen. Zij vindt dat vrijblijvend terugreizen naar een land waaruit men is gevlucht niet past bij iemands aanspraak op internationale bescherming tegen vervolging of willekeurig geweld. „Men is gevlucht voor het gevaar en dan kan men toch terug gaan om te kijken. In hoeverre is dat gevaar er dan nog?”

Terugkeerondersteuning

In Nederland wonen meer dan 150.000 Syriërs, de meesten van hen kwamen tussen 2014 en 2016 als vluchteling. Sinds de val van het Assad-regime op 8 december vorig jaar hebben ongeveer 320 Syriërs om ‘terugkeerondersteuning’ gevraagd. Van hen zijn er 130 daadwerkelijk teruggekeerd, blijkt uit cijfers van het ministerie van Asiel en Migratie.

Op de website van het ministerie van Buitenlandse Zaken kleurt de kaart van Syrië nog altijd felrood. Mensen wordt dus sterk afgeraden om naar het land af te reizen. Het negatieve reisadvies betekent voor Faber dat zij Syriërs niet kan dwingen om definitief terug te keren. Maar dat is wel haar ambitie.

Zo wil ze dat de Europese Commissie lidstaten helpt bij het formuleren van „randvoorwaarden voor gedwongen terugkeer”, zei ze begin deze maand in de Kamer.

Vorig jaar werd afgesproken dat het kabinet laat onderzoeken of delen van Syrië veilig konden worden verklaard. Een update van het ambtsbericht bleek kort voor publicatie alweer achterhaald, vanwege de onverwachte verdrijving van Assad. In plaats daarvan werd besloten dat gedurende zeker een half jaar, tot begin juni, geen besluiten worden genomen over Syrische asielaanvragen (behalve als een aanvraag meer dan 21 maanden geleden is ingediend). Een nieuw ambtsbericht wordt in mei verwacht, wat ertoe zou kunnen leiden dat minister Faber gebieden veilig verklaart.

Kopjes dampende thee

Voor het zover komt, kan alleen sprake zijn van vrijwillige terugkeer. In dat licht publiceerde het ministerie van Asiel en Migratie eind februari een flyer in de Arabische en Engelse taal. De flyer, waarop een foto van kopjes dampende thee is afgedrukt, wordt volgens Faber sinds vorige week in asielzoekerscentra verspreid. „Suikerfeest weer thuis vieren?”, schreef ze op X bij de aftrap van de terugkeercampagne. In de flyer wordt gesteld dat „veel Syriërs terugkeer overwegen”, dat „de keuze volledig aan u is” en dat „de Dienst Terugkeer en Vertrek bereid is uw terugkeer te ondersteunen”. Wie serieus terug wil, krijgt een gratis vliegticket en negenhonderd euro contant.

Het IOM Nederland, een organisatie die vreemdelingen van buiten de EU helpt met vrijwillige terugkeer, zegt zeer terughoudend te zijn met het stimuleren van Syriërs tot vertrek. „Maar als iemand bij ons aanklopt, bekijken we in hoeverre dat kan”, zegt een woordvoerder tegen NRC. De organisatie heeft tot nu toe „twee gevallen” geholpen bij terugkeer naar Syrië. Ook ziet het IOM heil in de go and see-regeling, als optie om „goede terugkeer voor te kunnen bereiden”.

Minister Faber heeft nog altijd niet duidelijk gemaakt hoe ze met de aangenomen Kamermotie voor de go and see-regeling wil omgaan. Begin deze week stuurde ze alleen een briefje waarin ze herhaalde „geen voorstander” te zijn. Voor de indieners van de motie, Kati Piri van GroenLinks-PvdA en CDA-leider Henri Bontenbal, was het niet genoeg. De minister moet „goed motiveren waarom [we] iets niet goed doordacht hebben”, zei Bontenbal. Kan ze dat niet, dan moet ze de motie volgens hem gewoon uitvoeren. Faber heeft beloofd binnen drie weken duidelijkheid te geven.

Delen





Mail de redactie