Dankzij een uitzendverbod in de Duitse vleesindustrie zijn de arbeidsomstandigheden voor arbeidsmigranten verbeterd. Dat zegt senior onderzoeker Holger Kolb van de Duitse evenknie van de adviesraad, de Sachverständigenrat für Integration und Migration. „Doordat ze nu in loondienst zijn kunnen arbeidsmigranten zich beter verdedigen tegen misstanden.”
De kans bestaat dat Nederland dit Duitse voorbeeld gaat volgen. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken, NSC) onderzoekt de mogelijkheid om in bepaalde economische sectoren een verbod op uitzendwerk in te voeren of om dit type werk in te perken. Een mogelijk verbod zou gelden voor sectoren waar veel misstanden plaatsvinden, zoals de vleesindustrie, schreef hij maandag in een brief aan de Tweede Kamer. Deze woensdag debatteert de Kamer over arbeidsmigratie.
In de vleessector werken veel arbeidsmigranten uit Oost-Europese landen als Roemenië en Bulgarije. De Arbeidsinspectie signaleerde eerder dit jaar dat uitzendbureaus in de vleessector werknemers, met name arbeidsmigranten, regelmatig ten onrechte ‘op staande voet’ ontslaan om goedkoper uit te zijn.
De regering onderzoekt of het Duitse voorbeeld ook in Nederland kan worden opgevolgd
De Adviesraad Migratie, een belangrijke kabinetsadviseur, raadde het kabinet eerder al aan om een voorbeeld te nemen aan Duitsland. De voorganger van Van Hijum, voormalig minister Karien van Gennip (CDA), ging niet in op deze aanbeveling.
In Duitsland werd een vergelijkbare maatregel zo’n vier jaar geleden al van kracht. Voor bedrijven in de plaatselijke vleesindustrie is het verboden om arbeidskrachten in te huren via uitzendbureaus. Ook mogen zij geen werk laten verrichten door onderaannemers. Medewerkers die ‘kerntaken’ uitvoeren, zoals het snijden van vlees, mogen alleen in loondienst werken bij het bedrijf zelf.
Waarom werd deze maatregel ingevoerd in de Duitse vleesindustrie?
„Er waren jarenlang talloze meldingen van misstanden in deze sector. Medewerkers, vaak arbeidsmigranten uit Oost-Europa, werkten vaak onder slechte omstandigheden. Zij waren kwetsbaarder voor uitbuiting omdat zij via uitzendbureaus of onderaannemers werkten. Beschermingsmechanismen die wel gelden voor werknemers die bij een bedrijf in dienst zijn, golden voor hen niet. Deze harde maatregel was nodig om arbeidsmigranten in deze sector beter te beschermen.”
Lees ook
Meer arbeidsmigranten zijn nu zzp’er en dat maakt de kans op uitbuiting nog groter
Hoe is er in Duitsland gereageerd op deze maatregel?
„Het wordt nog steeds gezien als een grove maatregel. Sommigen, waaronder bedrijven in de vleesindustrie, zeggen dat het invoeren ervan in strijd is met de grondwet waarin de vrijheid van ondernemerschap verankerd is. Ik moet zeggen dat het heel Duits is om naar de grondwet te wijzen. Ik chargeer het een beetje, maar als we in Duitsland ergens ontevreden over zijn, halen we de grondwet erbij. Tot nu toe heeft het Duitse constitutioneel hof niet geoordeeld dat deze maatregel onwetmatig is. Ik geef toe dat de Duitse regering een hard instrument heeft gebruikt, maar wat mij betreft was het in dit geval gerechtvaardigd.”
„Andere bezwaren waren dat bedrijven in de sector naar het buitenland zouden vertrekken en dat we in Duitsland geen vleesindustrie meer zouden hebben. Ook zouden arbeidsmigranten liever in een flexconstructie zitten waarbij ze een paar weken werken en dan terugkeren naar het land van herkomst. En de prijs van vlees zou fors stijgen, werd voorspeld.”
Wat zijn uiteindelijk de gevolgen geweest voor de vleesindustrie?
„Zo’n vier jaar later zien we dat er inderdaad een paar vleesbedrijven zijn vertrokken naar onder meer Polen en Hongarije, maar zonder noemenswaardige gevolgen voor de sector. We hebben nog steeds een grote vleesindustrie in Duitsland. De vleesprijzen zijn daarnaast weliswaar gestegen, maar er lijkt naast de normale inflatie geen causaal verband te zijn met het verbod op uitzendbureaus. Duitsers eten bovendien nog steeds veel vlees.”
Heeft het uitzendverbod geholpen om arbeidsmigranten beter te beschermen?
„Ja. Nu arbeidsmigranten in de vleesindustrie vaker onder dezelfde werkgevers vallen, zijn ze beter georganiseerd. Bijvoorbeeld in ondernemingsraden. Vakbonden zijn ook positief. Zij kunnen nu makkelijker met arbeidsmigranten in contact komen, omdat duidelijk is voor wie zij werken. Wel melden vakbonden in rapporten dat de huisvesting van arbeidsmigranten in deze sector nog steeds belabberd is. Door het uitzendverbod zijn de arbeidsomstandigheden voor deze groep verbeterd, maar de woonomstandigheden nog niet.”
In de Duitse bouwsector geldt al langer een uitzendverbod. Wat is daarvan het effect geweest op arbeidsmigranten?
„In de bouw zijn de werkomstandigheden aanzienlijk verbeterd. Het debat over de bouwsector is in Duitsland lang niet meer zo luid als eerst.”
Lees ook
‘Zie je een robot het vlees net zo netjes afsnijden als ik doe?’
In Nederland nemen migratiedeskundigen graag een voorbeeld aan Duits beleid om arbeidsmigranten beter te beschermen. Kijken jullie ook weleens naar ons?
„Eerlijk gezegd niet. Misschien is het arrogantie omdat we een groter land zijn, maar we kijken liever naar landen als Canada en de VS. Sorry dat ik het zeg, maar Nederland is een klein land. We vinden Nederland wel modern als het gaat om migratie, hoor. Jullie hebben veel hooggeschoolde migranten in de technieksector werken. Op dat vlak concurreren we met elkaar.”
