Documaker Genderpoli : ‘Wat is mannelijk, wat is vrouwelijk? En hoe relevant is dat?’

Ingrid Kamerling is naast filmmaker ook psycholoog. Voor de documentaire Genderpoli, deze donderdag op NPO 2, kon ze beide banen combineren: zij volgde een jaar lang de psychologiepraktijk waar ze zelf werkte. Genderpoli Youz in Zaandam begeleidt kinderen die van gender willen veranderen. Minderjarigen moeten eerst een psychologisch traject door, onder meer om te kijken hoe zeker zij zijn van hun keuze. Dat verzorgt de genderpoli.

Kamerling: „Toen ik daar op de afdeling kwam, stelde het team zich voor. Ze zeiden: ‘Ik ben gay, ik ben trans, ik ben cis-hetero’. Precies zoals aan het begin van de documentaire. Toen moest ik me voorstellen en dacht ik: wie ben ik eigenlijk? Ik dacht nog aan een culturele minderheid ofzo, maar verder dan half-Duits kwam ik niet. Dat zette mij aan het denken.”

Kamerling hoorde de begeleiders onderling gepassioneerd discussiëren over gender. „Het team bestaat voor een groot deel uit ervaringskundigen en die bevragen alles – alles wat witte cishetero’s als normaal beschouwen. Dat had ik nog nooit meegemaakt. Andere teams waarin ik werkte waren homogener; hoofdzakelijk witte cishetero vrouwen.”

Transgenderisme

Toen dacht ze: „Als ik een film hiervan maak kan ik inzoomen op een kleine biotoop waar je de hele maatschappelijke discussie hierover vindt: over gender, geaardheid, inclusiviteit, privileges. Interessant is dat de toegenomen aandacht voor transgenderisme gepaard gaat met een veel bredere verandering van hoe we naar gender kijken. Wat is eigenlijk mannelijk? Wat is vrouwelijk? En hoe relevant is dat?”

Voor Kamerling begon met filmen, is ze wel zelf eerst weggegaan als leidinggevende bij de genderpoli. Ze werkt nu op een andere afdeling in Amsterdam. „Anders had ik twee rollen tegelijk, dat leek me niet handig. Dit zijn dus niet meer mijn collega’s. Maar ik ken ze natuurlijk wel en dat was een voordeel: ik kreeg makkelijk het vertrouwen van ze, en van de kinderen en ouders.”

De genderpoli doet psychologisch onderzoek en geeft de jongeren begeleiding tijdens hun transitie. Daarnaast verwijzen ze de jongeren die daarvoor in aanmerking komen door naar een ziekenhuis. Kamerling: „Waar het in de eerste plaats om gaat is de sociale transitie, als jongeren dat willen: dat ze hun genderverandering aan de familie en op school durven laten zien, bijvoorbeeld in hun voornaam, kledingkeuze en haardracht.”

Geen overbodige luxe

Een van de dillema’s in de genderpoli: kun je aan kinderen vragen een onomkeerbare keuze te maken die hun leven zal bepalen, maar waarvan ze de reikwijdte nog niet kunnen overzien? Kamerling: „Ik zag dat de kinderen, ouders en behandelaars heel zorgvuldig en weloverwogen te werk gaan. De kinderen zijn eigenlijk heel zeker over hun keuze, en blij als ze door mogen. Kinderen die daar komen hebben hierover heel veel nagedacht, ze zijn doorgaans erg ver in hun identiteitsontwikkeling. Maar de depressie- en zelfmoordcijfers liggen bij deze groep veel hoger dan bij andere kinderen, dus de genderpoli is beslist geen overbodige luxe.”

Kamerling kwam erachter dat het team is verdeeld in kampen: een cis-kamp en een trans-kamp. Bianca, een strijdbare transvrouw, staat tegenover Sander, een cis-hetero die een Harley Davidson rijdt en die zich verzet tegen het standaard vermelden van zijn geprefereerde voornaamwoorden in mailverkeer. De anderen voegen zich stilzwijgend in een van de kampen. Kamerling: „Bianca wijst je steeds op de privileges van de meerderheid – privileges die de meerderheid zelf niet ziet. Dat is ongemakkelijk, en dat ongemak kan zij heel goed neerzetten. Bianca wil eigenlijk liever dat gender helemaal niet bestaat.”

Er wordt zoveel over transgenderisme geoordeeld, vindt Kamerling. „Buitenstaanders vinden er van alles van, zonder dat ze ooit een transpersoon hebben ontmoet. Ik merkte ook dat veel psychologen niet op de genderpoli wilden werken omdat ze niet verantwoordelijk willen zijn voor zo’n levensbepalende keuze van kinderen. Het is een nieuw vakgebied en veel psychologen hebben er niets mee.” Toen ze de opnames terugzag, kreeg ze veel ontzag voor het team: „Dat zijn echt strijders. Mensen in de jeugdzorg hebben het sowieso zwaar, maar mensen in de genderzorg hebben het nóg zwaarder. Doordat ze in een vakgebied zitten dat maatschappelijk zo onder vuur ligt.”

Teledoc: Genderpoli (VPRO), donderdag op NPO 2, 22u35.