Terugblik Elk jaar zijn er dieren die wereldnieuws worden. 2024 was het jaar van Moo Deng (de wereldberoemde nijlpaardbaby), leeuw Atlas en de enorme hoeveelheid makaken in een Thaise stad. En in China werden honden als panda’s geverfd.
Misschien herkende je haar niet, maar het dwergnijlpaardje rechts is een megaster in Thailand, en ver daarbuiten. Deze foto is uit september, toen was Moo Deng (zo heet ze) twee maanden oud. De mensen links staan er niet omdat ze toevallig langs het nijlpaardenverlbijf liepen, ze kwamen speciaal voor haar. Toen Moo Deng werd geboren plaatste een verzorger een filmpje van de nijlpaardbaby op sociale media, waarna er ook een livestream werd begonnen en inmiddels worden er talloze merchandise-producten van het nijlpaardje verkocht door de Khao Kheow-dierentuin in Si Racha in het zuiden van Thailand.
De belangrijkste datum op de internationale agenda van 2025 is 20 januari, de dag van de inauguratie van de president van de Verenigde Staten. Met de comeback van Donald Trump wordt nog meer onzekerheid en frictie toegevoegd aan een toch al chaotische wereld. Met Trump krijgen de VS een president die het niet zo nauw neemt met de democratie, die zich omringt met ambitieuze techmiljardairs en graag kijkt naar rechtspopulistische talkshows. Voeg daarbij Trumps ambitie de Amerikaanse overheid te kortwieken en de verbeten manier waarop hij tegenstanders aanpakt en je weet dat de VS een politiek tumultueuze periode tegemoetgaan.
Ook de rest van de wereld zal weten dat de VS een nieuwe leider krijgen. Bij wijze van voorproefje kondigde Trump alvast aan dat eigendom van Groenland voor de VS onontbeerlijk is, ook al is Groenland niet te koop. Ook moet de wereld weer wennen aan halve waarheden. Zo haalde Trump uit naar Chinezen die het Panamakanaal onder controle zouden hebben. Het kanaal wordt geëxploiteerd door Panama; wel worden havens in de buurt gerund door een bedrijf uit Hongkong.
De ontregelende president wordt een nieuwe en moeilijk in te schatten variabele in een wereld die al behoorlijk ontregeld is. Trump ziet de VS niet als mondiale politie-agent, maar hij kan en wil zich niet aan die wereld onttrekken.
De Israëlische premier Netanyahu trok zich afgelopen jaar niet veel aan van de vermaningen van de VS om in de jacht op Hamas burgers te ontzien. Van Trump heeft Netanyahu nog minder te duchten. De vraag wordt welke rol de VS kunnen spelen na een eventueel staakt-het-vuren. Kunnen de VS toenadering tussen Israël en Saoedi-Arabië weer vlot trekken?
Het debat over Oekraïne is met Trumps verkiezing al gewijzigd. Trump wil af van de kostbare steun voor Kyiv en koerst op onderhandelingen. Eén scenario voorziet in een staakt-het-vuren langs de huidige frontlijn. Maar de vraag is of Trump Poetin aan de onderhandelingstafel kan krijgen en of een deal überhaupt haalbaar is. Oekraïne eist vergaande veiligheidsgaranties van zijn bondgenoten, Rusland ziet niets in een zwaar bewapend Oekraïne.
In Europa is inmiddels doorgedrongen dat er veel meer gedaan moet worden aan defensie. Om Oekraïne te steunen en om de eigen verdediging op peil te brengen. Met Trump is het niet langer de vraag óf de VS lasten voor verdediging op Europa zullen afschuiven, de vraag is hoe snel dat zal gaan.
Internationale politiek is niet los te zien van de wereldeconomie. En ook in dit opzicht belooft Trump flinke schokken. Hij heeft al aangekondigd de Amerikaanse invoertarieven voor Chinese producten flink te verhogen, tot uiterlijk 50 procent. Ook bondgenoten, zoals de EU, kunnen mogelijk tarieven tot 10 procent (nu gemiddeld een procent of 4) tegemoetzien, of zelfs 20 procent.
Met name de maatregelen tegen China passen in het kennelijke Amerikaanse streven de VS minder afhankelijk te maken, door buitenlandse bedrijven te overreden hun fabrieken naar binnen de Amerikaanse grenzen te verhuizen, of eigen Amerikaanse productie een concurrentievoordeel ten opzichte van het buitenland te geven.
Dat dit in tegenspraak is met de mondiale tariefsverlagingen die juist na de Tweede Wereldoorlog onder Amerikaanse druk werden doorgevoerd, tekent de ommezwaai die in Washington wordt gemaakt. Er wordt minder belang gehecht aan een open wereldeconomie nu de VS daar zich daar niet langer de leider van voelen.
Amerika’s bondgenoten in Europa bezinnen zich al op een antwoord. Maar wat in de rest van de wereld gebeurt is misschien nog wel belangrijker. In oktober stelden de zogenoemde Brics-landen, een groeiende groep onder leiding van China, India en Rusland, zich ten doel te streven naar een multipolaire wereldeconomie en beëindiging van de dominantie van de Amerikaanse dollar. NAVO-lidstaat Turkije meldde zich bij de groep aan.
De VS zijn allang niet meer de hypermacht die de wereld naar hun hand zetten, getuige ook de onrust die op zoveel plekken tegelijk heerst. De VS zijn nog steeds een supermacht en de enige supermacht met een democratisch bestel, maar hun macht wordt betwist en voortdurend uitgedaagd. Met Trump krijgen de VS een president die in die arena als een straatvechter voor het eigen belang zal opkomen. Het ideaal van een wereld waarin staten op basis van regels met elkaar omgaan en handel vrij baan heeft, dreigt met Trump weer verder uit zicht te raken.
Floor Sijbrandij (34), gynaecoloog in het UMC Utrecht, arriveert in de koffiehoek van het ziekenhuis in haar witte jas met de telefoon bij de hand. Ze kan opgeroepen worden als er een spoedgeval is.
Collega-gynaecoloog Emma Paternotte (38), die werkt in het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, heeft een vrije dag en komt net aan van een rondje wielrennen.
Naast het vakgebied delen ze ook een liefde voor sport. Vroeger heeft Sijbrandij gehockeyd, ze speelde zelfs een paar keer in Jong Oranje. Paternotte was serieus aan het wielrennen. Nu doen ze allebei zo’n vijf keer per week aan crossfit, fietsen, hardlopen. Paternotte is ook een klimmer.
Vanwege die achtergrond hebben ze samen het netwerk Sport&Gyn opgericht, een team van sportartsen en gynaecologen waar vrouwelijke sporters terecht kunnen met vragen over hun lijf – zowel profsporters als breedtesporters die veel trainen. Voor vragen over de invloed van de menstruatiecyclus op prestaties en blessures. Over inspanning tijdens de zwangerschap en over het herstel daarna. Over gezond ouder worden na een topsportcarrière.
Het liefst beantwoorden ze die vragen met een stevige wetenschappelijke onderbouwing. Probleem is alleen dat die er lang niet altijd is. Sijbrandij: „Onderzoeken in de sport worden bijna allemaal met mannelijke atleten gedaan. Slechts 15 tot 20 procent van de sportwetenschap gaat over vrouwen. En hormonaal en fysiologisch werkt het vrouwenlichaam gewoon anders dan het mannenlichaam.”
Daarom kondigde NOC-NSF afgelopen jaar, in samenwerking met Sport&Gyn, meer onderzoek aan naar sport en het vrouwenlijf. De eerste uitkomsten van deze studies worden in 2026 verwacht.
Urine-incontinentie
Volgens Paternotte en Sijbrandij zorgt hun eigen fanatieke sportroutine ervoor dat zij goed met topsporters overweg kunnen. Sijbrandij: „Soms wil een topsporter niet aan de anticonceptiepil omdat ze bang is om aan te komen. Als jij meteen denkt: wat een onzin, ja, dan kun je niet goed levelen. Maar ik snap die sporter wel. En ik weet dus ook dat ik dan extra mijn best moet doen om het belang uit te leggen. Daar zit onze kracht. Wij begrijpen die passie zo goed. Wij willen het voor de sportende vrouw zo gezond mogelijk maken.”
Paternotte: „Ik zie veel jongeren die richting de topsport gaan en na een jaar al niet meer menstrueren. Soms komen ze binnen met een botbreuk.”
Als een vrouw langere tijd te weinig energie binnenkrijgt, dus als je te weinig eet voor de hoeveelheid inspanning, stopt de menstruatie of wordt die heel onregelmatig. Dat vergroot ook de kans op botbreuken, zogeheten stressfracturen. Ook de hormoonhuishouding raakt dan verstoord.
Paternotte: „Bij zo’n sporter blijkt dan: er klopt helemaal niks van jouw lijf, hormonaal ligt het op z’n gat. Daarbij krijgen we ook veel vragen over vruchtbaarheid. We zien ook een aantal zwangere topsporters. En vrouwen die postmenopauzaal zijn .”
Sijbrandij: „Veel ex-triatleten met overgangsklachten, peesklachten. Sporters met cyclusproblemen.”
Paternotte: „En voetballers met vragen over hun cyclus en blessurepreventie.”
De afgelopen vijf jaar is de aandacht voor het vrouwenlijf in de sport „enorm gegroeid”, zegt Paternotte. „Dat zie je ook terug in het aantal wetenschappelijke publicaties. Toch weten we meer niet dan wel.”
Hoe dat kan? Sijbrandij: „Er zijn heel strenge regels in onderzoek: als je zwanger bent mag je niet meedoen. Als je probeert zwanger te worden. Als je borstvoeding geeft.”
Paternotte: „Maar de overkoepelende reden is toch ook wel dat de vrouw altijd op de tweede plaats staat. Even gechargeerd.”
Sijbrandij: „Wij zijn niet van die extreme feministen.”
Paternotte: „Oh, nee, helemaal niet. Maar zo zit de wereld wel in elkaar. Je wordt langs de lat van de man gelegd.”
Sijbrandij: „Uit onderzoek weten we dat vrouwen in de topsport vaak last hebben van zadelpijn, urine-incontinentie, borstklachten. Eigenlijk heel logische dingen om aandacht voor te hebben. Maar lange tijd vroeg niemand om die sporter heen: heb je eigenlijk last van je borsten als je sport? Heb je wel een goede sport-bh?”
Foto’s: Saskia van den Boom
Misschien is dat ook niet voor iedereen makkelijk om over te praten.
Paternotte: „Het is een groter taboe dan wij denken. Want wij hebben het natuurlijk de hele dag over vagina’s, bloed, seks. Maar ik weet dat er mensen naar de poli komen die al dagen buikpijn hebben van de spanning omdat ze misschien een vaginale echo krijgen.
„Daarnaast bestaan begeleidende teams in de sport grotendeels uit mannen. En hoe open die ook zijn, hoe graag ze het willen begrijpen, het is toch anders.”
Sijbrandij: „We spreken coaches die zeggen: ‘wij zouden best de cyclus van onze junioren willen bijhouden, maar wij zijn met vier mannen en het voelt gek. Ik vraag mijn eigen dochter er ook niet naar’.”
Wat zeggen jullie dan?
Paternotte: „Ik kan me dat ook voorstellen.”
En toch is het nodig, denkt Sijbrandij: „Wij proberen het belang ervan uit te leggen. Dat coaches, sporters en ouders begrijpen dat het gaat om gezondheid.”
En wanneer is de cyclus een gespreksonderwerp?
Paternotte: „Altijd, vind ik.”
Niet alleen als er problemen zijn?
Sijbrandij: „Nee, want wat is een probleem? Veel sporters weten niet wat normaal is. Iemand wiens moeder of zus ook een heel pijnlijke menstruatie heeft, vindt dat normaal. Als je die pijn kan wegnemen, dan verbeter je enorm de kwaliteit van leven.”
Paternotte: „En normaal kan ook een probleem zijn. Als je elke maand een bloeding hebt als je rent of zwemt, kan dat heel vervelend zijn. Want je hóéft niet te menstrueren. Hormonale onderdrukking van de cyclus wordt ongezond genoemd, maar dat is gewoon niet zo.”
Wat zouden jullie wetenschappelijk gezien nog van de menstruatiecyclus willen weten?
Paternotte: „Puur sportgerelateerd: als je een regelmatige cyclus hebt, in welke fase ben je dan vatbaarder voor blessures? In welke fase kun je het beste op duurvermogen trainen? Welke fase kun je beter krachttrainen?
„Er zijn nu wel apps die cyclus en ovulatie bijhouden en er is in de literatuur wel iets bekend over wanneer je in theorie het beste kracht kunt opbouwen, namelijk als je vlak voor de eisprong hoog zit in oestrogeen. Maar wij vinden het niet genoeg bewezen om sporters daarop een aangepast schema te geven.”
Sijbrandij: „Wat we ook graag zouden willen weten: je ziet dat er bij topsporters en fanatieke breedtesporters een vrij grote groep is met een onregelmatige of uitblijvende cyclus. Dat is op de lange termijn nadelig. Maar we weten niet vanaf wanneer. Soms krijgen vrouwen die drie jaar niet gemenstrueerd hebben al ernstige osteoporose (botontkalking) en hart- en vaatziekten, terwijl anderen die wel tien jaar geen menstruatiecyclus hebben gehad minder nadelige effecten ervaren.”
Het liefst, zegt Paternotte, zou ze bij elke jonge vrouwelijke sporter een ‘cyclus-nulmeting’ doen. „Met het idee van: je gaat een tienjarentraject in, hoe gaat het nu?” Denk aan: is de cyclus regelmatig? Is de menstruatie heel zwaar? „Ik vind het best raar dat we dit nog niet doen. We hebben sportartsen, fysio’s, een orthopeed, cardioloog, psycholoog, weet ik het, maar zo’n belangrijk onderwerp als de cyclus is een bijgedachte.”
En wat is er bekend over kruisbandblessures in het voetbal? Die worden in verband gebracht met hormonale schommelingen.
Paternotte: „Ja, dat is een trend, dat sporters zeggen: ik wil die training in deze fase van mijn cyclus niet doen, want dan heb ik een hoger risico op blessures. Alleen: we weten nog niet precies hoe dat zit.”
Toch zijn er heel wat vrouwelijke voetballers uitgevallen met zo’n kruisbandblessure.
Sijbrandij: „Ja, maar hoeveel vrouwen voetballen er wel niet?”
Paternotte: „Er spelen waarschijnlijk veel verschillende factoren mee. Bijvoorbeeld: de stand van het bekken ten opzichte van de knie is bij vrouwen anders dan bij mannen. Daarnaast: hormonaal gezien klopt het inderdaad dat je als vrouw een receptor hebt voor relaxine 2 in je knie.” Relaxine 2 is een hormoon dat vrijkomt na de eisprong en dat spieren en gewrichten losser maakt.
Paternotte: „Daarom wordt gedacht dat je mogelijk sneller een knieblessure krijgt in een bepaalde fase van de cyclus, maar het is niet wetenschappelijk bewezen.”
Ook andere verklaringen worden aangedragen voor kruisbandblessures bij voetbalsters: bij vrouwen is minder medische begeleiding dan bij mannen en zijn de selecties minder breed, waardoor overbelasting op de loer ligt. De Europese voetbalbond UEFA heeft, deels in samenwerking met Sport&Gyn, nu verschillende onderzoeken lopen naar kruisbandblessures. Paternotte: „Het doel is om alle factoren in kaart te brengen. Daar heb je natuurlijk een grote datapool voor nodig.”
Maakt het uit dat sporters hun manier van trainen aanpassen, ook al is er nog geen definitief wetenschappelijk bewijs?
Paternotte: „Ik weet het niet. Het is voor coaches vervelend, omdat sporters tijdens trainingen bepaalde dingen niet meer willen.”
Sijbrandij vindt het een groter probleem dan Paternotte. „Ik vind jou wel mild.”
Paternotte: „Medisch gezien is het niet erg.”
Sijbrandij: „Maar het maakt wel uit als er in de maatschappij gehandeld wordt op basis van desinformatie. Kijk naar kinderen die niet gevaccineerd worden. Ik denk dat mensen het absoluut niet verkeerd bedoelen, maar de resultaten van onderzoeken lopen uiteen: sommigen concluderen dat je een vergrote kans hebt tijdens de menstruatie, weer andere dat het tijdens de ovulatie is. Dus ja, ik wil voorkomen dat wij advies geven dat wetenschappelijk niet goed gestut is.”
Steeds meer topsporters worden tijdens hun carrière zwanger. Welke vragen staan daarover open?
Paternotte: „Nou bijvoorbeeld: kan een zwangere maximaal trainen? Waar ligt de grens? Daar kunnen we advies over geven, maar we weten gewoon niet alles.”
Sijbrandij: „Ik denk wel dat het heel belangrijk is om te benadrukken dat sport goed is in de zwangerschap.”
Dan gaat de diensttelefoon: een spoedkeizersnede. „Ik kom eraan”, zegt Sijbrandij. („Goed kind gelukkig”, appt ze die avond.)
Paternotte vervolgt. „Wij proberen de kennis over topsport te vergroten, maar die kennis moet natuurlijk doorstromen naar de hele bevolking, dus ook de vrouwen die niet fanatiek met sporten bezig zijn. En wat duidelijk is: bewegen in de zwangerschap heeft veel voordelen. Vroeger was het idee: als je zwanger bent moet je lekker met de beentjes omhoog. Maar dat is een misverstand. Bij wekelijks 150 minuten matig intensief sporten, nemen allerlei risico’s significant af. Je krijgt minder snel zwangerschapshypertensie (hoge bloeddruk) en zwangerschapsvergiftiging. Je hebt een betere zwangerschap, je hebt meer kans op een gezond kind en herstelt sneller na de bevalling.
„Het blijft heel cru, vind ik, dat we mensen met tabletjes en allerlei middelen gezond proberen te houden, terwijl zoiets als beweging een veel beter resultaat geeft.”
Een veelkleurig, ingebreid zigzagpatroon. Of de ‘space dye’, een onregelmatig streeppatroon, ook gebreid, waarvoor draad in afwisselende kleuren wordt geverfd. Bijna iedereen kent ze, en veel van de mensen die ze kennen leggen meteen de link met Missoni, het familiebedrijf dat er groot mee werd en nog altijd een van de bekendste Italiaanse modemerken is.
Op 1 januari overleed Rosita Missoni, die het merk samen met haar man Ottavio, ‘Tai’, begon. Ze werd 93 jaar.
Rosita Missoni, geboren Jelmini, kwam uit een textielfamilie in Noord-Italië. Haar tien jaar oudere echtgenoot ontmoette ze in Londen, waar ze heen was gegaan om Engels te leren. Hij nam er als hordeloper deel aan de Olympische Spelen van 1948. Later werd hij modeontwerper; voor de Spelen van 1952 ontwierp hij de outfits van de Italiaanse deelnemers.
Eigen fabriek
In 1953, het jaar dat ze trouwden, begonnen ze een eigen fabriek. Ze kozen voor breiwerk omdat het zo snel te realiseren was. „Je hebt een idee en twee dagen later is de stof er”, zei zij in 2016 in een interview met Business of Fashion.
Aanvankelijk produceerde het echtpaar voor andere modemerken, maar na een paar jaar namen ze het ontwerpen zelf over. Beroemd werd het merk dankzij hun tweede modeshow, waarvoor ze in 1967 waren uitgenodigd in Florence. Niet per se dankzij de kleding: omdat de beha’s van de modellen zichtbaar waren onder de dunne breisels had Rosita Missoni hen gevraagd die uit te doen. Ze had geen rekening gehouden met de felle lampen boven de catwalk. In Florence werden ze niet meer teruggevraagd, maar de ontwerpen van Missoni stonden daarna wel op de covers van bekende modebladen.
Tentoonstelling
Eind de jaren zeventig, toen breisels een grote trend waren, was een trui van Missoni een internationaal statussymbool; het Whitney Museum in New York wijdde in 1978 een tentoonstelling aan het 25-jarig bestaan van het bedrijf. Dat jaar was er ook voor het eerst een mannencollectie. Eind jaren negentig droeg het echtpaar het bedrijf over aan twee van hun drie kinderen.
Zoon Vittorio werd verantwoordelijk voor de zaken, dochter Angela voor de creatieve kant. Rosita Missoni was van plan zich toe te leggen op haar kleinkinderen. Maar alleen grootmoeder zijn maakte dat ze zich „nutteloos” voelde, vertelde ze later aan Business of Fashion. En dus werd ze verantwoordelijk voor de lijn met interieuraccessoires.
Ottavio overleed in 2013 op 92-jarige leeftijd, vier maanden nadat zijn zoon Vittorio met zijn vrouw was omgekomen bij een vliegtuigongeluk.
In haar laatste jaren nodigde Rosita Missoni, die haar witte haar kort droeg maar in haar nek een dun vlechtje met een strik had, met enige regelmaat journalisten uit om haar tuin en kleurrijke huis te komen bekijken. In een interview met The New York Times uit 2017 schepte de toen 85-jarige, die als kind ziekelijk was geweest, op hoe graag ze dook om schelpdieren te vinden en hoe goed ze was in het beklimmen van bergen.
„We hadden een heerlijke ochtend in de tuin, nietwaar”, zei ze, terwijl ze de verslaggever bij de schouder pakte om haar naar buiten te leiden. „Maar mijn echte plaats is op kantoor.”
