Dit kan je kijken, luisteren en bezoeken om de Duitse politiek te begrijpen

Het is verkiezingstijd in Duitsland – op 23 februari gaan de Duitsers naar de stembus. De Bondsdag, het Duitse parlement, heeft vanaf deze verkiezingen 630 zetels, ruim honderd minder dan voorheen. Elke Duitser kan op verkiezingsdag twee stemmen uitbrengen, één op een partij en één op een persoon uit het eigen kiesdistrict – een van de in totaal 299 districten. De nieuwe bondskanselier wordt gekozen door de leden van de Bondsdag.

Dit keer staan de Duitse verkiezingen vooral in het teken van Alternative für Deutschland (AfD), een rechts-radicale partij die tot voor kort altijd werd uitgesloten door alle andere partijen. Er gold een zogeheten cordon sanitaire. Tot regeringspartij CDU/CSU (christendemocraten) in januari besloot de steun van AfD te accepteren bij de stemming over een nieuwe immigratiewet. Dat betekent niet meteen dat AfD in de regering terechtkomt, maar er is nu wel een gat geslagen in de zogenoemde ‘Brandmauer’ rondom AfD.

Maar wat speelt er nu precies in Duitsland? Hoe zit het met de tegenstelling tussen Oost en West? Deze lees-, luister- en kijktips van NRC-Duitslandkenners Merlijn Schoonenboom en Mark Duursma helpen je op weg.

 

Politiek Duitsland in 2025

Wat is de temperatuur van het Duitse politieke klimaat in de aanloop naar de verkiezingen? Deze mediatips geven inzicht.



Boek
Der Osten: eine westdeutsche Erfindung, Dirk Oschmann.

Deze onverwachte bestseller uit 2024 laat als geen ander zien hoe sterk de scheidslijn tussen Oost- en West-Duitsland nog is, al is het maar in de hoofden van de Duitsers zelf. Oschmanns polemische werk blijkt perfect aan te sluiten bij de woede van veel Oost-Duitsers, die zich in het herenigde Duitsland minderwaardig behandeld voelen – een woede die zich volgens veel critici ook vertaalt in de relatief hoge kiescijfers voor de AfD in het oosten van Duitsland.


Nina Chuba


Muziek
Glas, Nina Chuba

Het is niet allemaal kommer en kwel in het hedendaagse Duitsland. Terwijl de debatten over de opkomst van rechts hun hoogtepunt bereikten, rapte de nu 26-jarige Chuba Wildberry Lillet, over de zoetige cocktail waar ze zo’n zin in had, en creëerde de passende zomerhit voor Duitse tieners én hun ouders. Als ze verbeten Ich hass Dich zingt over ongelijkheid tussen rijk en arm, klinkt het eigenlijk nog best vrolijk.


Foto Andreas Pein


Boek
Die Möglichkeit von Glück, Anne Rabe (2021)

In haar debuutroman Die Möglichkeit von Glück schrijft Anne Rabe over jong zijn in de voormalige DDR, in de jaren negentig, net na de val van de Muur. Er vonden toen veel rechts-extremistische aanslagen plaats. Technisch gezien historische fictie, maar in een interview met NRC zegt Rabe verbanden te zien tussen deze generatie en de rechtse Duitse jongeren van nu.


Beta Film


on demand
Babylon Berlin, tv-serie

Deze veelgeprezen Duitse serie over de nadagen van de Republiek van Weimar, het Duitsland van de jaren 1920 en 1930, past uitstekend bij het hedendaagse levensgevoel: de angst voor een ‘nieuwe’ jaren 1920, met economische neergang en de opkomst van extreemrechts, is in Duitsland overal te merken. Dit jaar verschijnt het laatste deel van de serie. Te streamen op Disney+.


Foto John MacDougall / AFP


memoires
Vrijheid. Herinneringen 1954-2021, Angela Merkel en Beate Baumann

Inmiddels is er veel kritiek op de nalatenschap van Angela Merkel, die ruim vijftien jaar leiding gaf aan de Duitse regering. In haar memoires is daar weinig van terug te zien. Ze wil dat de lezer zelf conclusies trekt, zegt ze. Hoe verantwoordelijk is Merkel voor de huidige politieke instabiliteit?

 

Over Alternative für Deutschland (AfD)

Het cordon sanitaire tegen het extreemrechtse AfD vertoont scheuren, nu de christendemocratische CDU/CSU politieke steun van de partij heeft geaccepteerd. Wat is de AfD, en hoe is het zover gekomen?


Simon Bruckner


Documentaire
Eine deutsche Partei, Simon Brückner (2022)

Regisseur Simon Bruckner volgde tussen 2019 en 2021 een aantal Duitse politici van de rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD). Hij bezoekt partijevenementen en spreekt leden van de jongerenbeweging. Hoe zien zij de wereld? Te huur via Amazon.de.



Boek
We are the people, Penny Bochum (2020)

Kort, overzichtelijk boek over de opkomst en radicalisatie van de AfD sinds 2013. Politiek onderzoeker Penny Bochum belicht de overeenkomsten tussen de opkomst van de AfD en andere extreemrechtse bewegingen wereldwijd.

 

Te zien in Duitsland

Zoek je nog verrijking tijdens een reis naar Duitsland, dan heb je wellicht wat aan deze tips.


Foto Getty Images


Musea
Het 200ste jubileumjaar van het Museumeiland in Berlijn

Hoe tijdloos deze vijf musea in het midden van Berlijn er ook uitzien, op het Museumsinsel komen de grote debatten van de tijd steeds weer samen. Inmiddels zijn de musea vooral bekend als toeristenmagneet, maar de politieke functie is nog steeds duidelijk aanwezig: of het nu gaat om debatten over kolonialisme of over de vraag of het hedendaagse Duitsland zich wel ‘nationale grandeur’ mag veroorloven.  Nu te bezoeken in Berlijn.


Foto sara-lancerio_net


Opera
De opera Sancta van Florentina Holzinger

Vanwege de flauwvallende bezoekers zonder twijfel de meest besproken voorstelling van 2024. Sancta gaat over de seksuele verlangens van de non Susanna, en past in de recente reeks visueel overrompelende voorstellingen van de uitgesproken feministische regisseur Holzinger, geboren in Oostenrijk, opgeleid in Nederland, doorgebroken in Duitsland. Te zien op het jaarlijkse Theatertreffen in Berlijn, het paradepaardje van het links-liberale Bildungsbürgertum – en dat inmiddels ook al de woede van rechts Duitsland over zich heen krijgt. In mei weer te zien op theaterfestival Theatertreffen in Berlijn.


Foto AFP


Cultuur
Culturele hoofdstad 2025: Chemnitz

Hoe het met de ontwikkeling in Oost-Duitsland ook anders kan, wil de Saksische stad Chemnitz laten zien. De afgelopen jaren speelde deze voormalige DDR-industriestad in de landelijke media uitsluitend een rol als grimmig bastion van neonazi’s, maar de eerste berichten laten zien dat het charmeoffensief werkt: landelijk succesvolle bands uit de studentenstad Chemnitz, de Jugendstil-architectuur en het industrieverleden worden nu breed uitgelicht, met de onmiskenbare boodschap erachteraan: misschien is toch niet alles slecht in het oosten van het land.