Op de vele speculatieve lijstjes die de afgelopen tijd in Den Haag rondgingen kwam zijn naam niet voor, dus is de keuze voor Dick Schoof als beoogd minister-president van het nieuwe rechtse kabinet behoorlijk verrassend. En toch ook weer niet. Een coalitie die beperking van migratie en „Nederlanders veilig houden” als speerpunten van beleid heeft geformuleerd, kan de hoogste ambtenaar van het ministerie van Justitie en Veiligheid heel goed gebruiken.
Even voor half drie dinsdagmiddag kondigde PVV-leider Geert Wilders het nieuws aan waar het land al zo lang op wacht: hij heeft een kandidaat-premier voor zijn gedroomde rechtse regering. Topambtenaar Schoof is niet Wilders’ eerste keuze – begin vorige week trok PvdA’er Ronald Plasterk zich terug nadat er twijfels waren gerezen over zijn zakelijke en wetenschappelijke integriteit.
Maar Wilders toonde zich „ontzettend blij en trots” met zijn „kanjer van een kandidaat”. Hij kiest opnieuw voor iemand uit het Haagse bestuurlijke establishment, een beroepsgroep die hij als oppositieleider geregeld heeft aangevallen. Nu zegt Wilders: „Dick Schoof is ontzettend ervaren, hij staat boven de partijen, is partijloos en heeft het vertrouwen van alle vier de partijen.” Schoof is voormalig PvdA-lid.
Lees ook
Lef en hoop kunnen ook voor de nieuwe premier geen kwaad
‘Goed in verbinden’
Ook de leiders van de drie andere coalitiepartijen hebben geduld moeten betrachten voor ze hoorden wie de premierskandidaat zou worden van de PVV-leider, die als aanvoerder van de grootste fractie al een half jaar het initiatief in de formatie heeft. Maar ook zij reageerden enthousiast over en vol vertrouwen in de nieuwe regeringsleider.
Voor VVD-leider Dilan Yesilgöz is Schoof geen onbekende. Zij is al tweeënhalf minister van Justitie en Veiligheid – het departement waar Schoof als secretaris-generaal haar bestuurlijke rechterhand is. „Ik heb zeer prettig met hem samengewerkt”, zei ze dinsdag voor de camera’s. „Hij is heel goed in het verbinden, de boel bij elkaar houden.”
Voor NSC-leider Pieter Omtzigt moet Schoof een ideale voorbode zijn van wat hij zo graag een ‘extraparlementair kabinet’ noemt, waarbij veel bewindslieden niet uit de politiek voortkomen maar uit de praktijk. Iemand die het ‘hoofdlijnenakoord’ dat de vier partijen sloten in concreet beleid gaan omzetten. In een eerste reactie zei de NSC-leider het juist niet erg te vinden dat Schoof zelf geen politieke ervaring heeft. „Hij heeft brede ervaring met politieke crises.” Qua verstandhouding met de Tweede Kamer hoopt Omtzigt dat Schoof „er fris ingaat”. „Na Rutte zal deze premier een andere stijl aannemen, en dat zal iedereen waarderen.”
Schoof, opgeleid tot planoloog, werkt al sinds eind jaren tachtig voor de rijksoverheid en klom als topambtenaar vooral op in functies die gerelateerd zijn aan veiligheid en migratie. Hij was onder meer hoofddirecteur van de de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), directeur-generaal politie en baas van terreurbestrijdingsdienst NCTV. In die laatste twee functies was hij (mede-)verantwoordelijk voor de veiligheid van de zwaarst beveiligde politicus van Nederland: Geert Wilders. De twee zullen elkaar er goed door kennen. En Wilders zal groot vertrouwen in hem hebben.
In een recent interview met De Groene Amsterdammer zei Schoof als topambtenaar de komst van een nieuw rechts kabinet niet te vrezen. Als die regering, waar hij nu zelf leiding aan gaat geven, met ongrondwettelijke voorstellen komt dan, zo zei hij begin maart, „strandt het gewoon bij de rechter of bij het Europees Hof. Onderschat de rechtsstatelijke instanties van ons land niet.” Een boodschap die NSC-leider Omtzigt zal geruststellen.
Lees ook
Dick Schoof: oudgediende aan de top van geplaagd ministerie
Verzoenende toon
Tegenover de PVV, waarover Pieter Omtzigt in rechtsstatelijke zin aanvankelijk toch grote twijfels heeft geuit, sloeg Schoof in hetzelfde vraaggesprek een verzoenende toon aan – het zal het vertrouwen in hem door Geert Wilders hebben vergroot. Schoof zei binnen en buiten zijn ministerie juist met PVV-stemmers in gesprek te willen om hen te begrijpen. „Het is natuurlijk niet zo dat als een kwart van de mensen op de PVV stemt, dat dan ineens een kwart het verkeerd heeft gezien.”
Over het te verwachten strengere migratiebeleid zei hij (begin maart in hetzelfde interview) dat alle wetgeving op dat gebied aan twee juridische maatstaven getoetst zal moeten worden. „Wij zullen kijken of het past in het stelsel van wetgeving dat we hebben. Ook kijken we of het past in het stelsel van internationale verdragen en het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Daar moet het aan voldoen, of we zouden uit die verdragen moeten stappen.”
‘Premier Schoof’ – na bijna veertien jaar Rutte is de naam nog even wennen – heeft op zijn eerste dag als kandidaat al een eerste politieke tegenstelling weten te overbruggen. Ed Nijpels, de oud VVD-leider die zich al maanden uiterst kritisch uitlaat over meeregeren met de radicaal-rechtse PVV, reageerde dinsdagmiddag positief op X. „Eindelijk doet Wilders iets verstandigs: Dick Schoof is een uitstekende kandidaat die onafhankelijk zal opereren en die van de rechtsstaat houdt.” Het moet Wilders geruststellen: zijn (tweede) keuze als regeringsleider is kennelijk gezaghebbend genoeg om bij notoire tegenstanders principiële bezwaren weg te nemen.
