N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
China – VS Sinds de ontdekking van een Chinese ballon boven Amerikaans grondgebied staat de relatie tussen de VS en China weer onder spanning. China noemt ‘ballongate’ „gehyped om China zwart te maken”.
Het had zo mooi kunnen zijn: de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zou op bezoek komen in China. Dan zouden China en de Verenigde Staten aan de hele wereld laten zien dat een oorlog tussen beide grootmachten verre van onontkoombaar is. De landen zouden aangeven dat ze koelbloedig en verstandig genoeg waren om samen aan wat Blinken noemt „vangrails” te bouwen. Die ‘vangrails’ zouden ervoor zorgen dat de relatie China-VS in de toekomst niet uit de bocht kan vliegen.
Maar het liep anders. Niet een bijna-botsing van een Amerikaans en een Chinees gevechtsvliegtuig boven de Straat van Taiwan verhinderde het bezoek, dat deed een ballon zwevend boven de VS.
Donderdag maakte het Pentagon wereldkundig dat er een vermeende Chinese spionageballon boven Amerikaans grondgebied was gesignaleerd. In de nacht van vrijdag op zaterdag meldde het Amerikaans ministerie van Defensie de signalering van een tweede surveillanceballon, ditmaal zwevend boven Zuid-Amerika bij. Volgens de Canadese televisiezender CTV News wordt er zelfs gesproken van mogelijk vier ballonnen die boven verschillende delen in de wereld vliegen.
China verklaarde dat de ballon weliswaar van China was, maar dat het niet ging om spionage. „Het is een burgerluchtschip gebruikt voor onderzoek, vooral op meteorologisch vlak”, aldus het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken. Door westelijke winden zou het zijn afgedreven en per ongeluk het Amerikaanse luchtruim zijn binnengekomen: een kwestie van overmacht.
Ondanks die ontkenning zegde Blinken zijn voorgenomen bezoek aan China af. Eigenlijk zou hij deze zondag en maandag in China zijn, voor gesprekken, met waarschijnlijk ook de Chinese president Xi Jinping, over onder meer de gespannen situatie rondom Taiwan en over de oorlog in Oekraïne. Het zou het eerste bezoek van een Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken aan China zijn sinds 2018: bijna vijf jaar geleden.
Lees ook:Wat wil China met die ballon in het Amerikaanse luchtruim?
Zware strop voor China
China reageert onderkoeld op de afzegging van Blinken en bestempelt deze als „een Amerikaanse aangelegenheid”. Het ministerie van Buitenlandse Zaken verwijt de VS ook dat politici en media de zaak hebben „gehyped” om „China aan te vallen en zwart te maken”.
Het afgezegde bezoek is echter voor China wel degelijk een zware strop. De hele Chinese diplomatie is er na het 20ste Partijcongres in oktober vorig jaar namelijk op gericht om nieuwe openheid naar de wereld uit te stralen, en om vooral ook het Westen ertoe te bewegen om zich milder en welwillender tegenover China op te stellen.
Zo werd Zhao Lijian, een van de meest agressieve en beruchte woordvoerders van het ministerie van Buitenlandse Zaken, weggepromoveerd naar een onzichtbare functie achter de schermen. Buitenlandse leiders waren weer volop welkom, Xi ging zelf na bijna drie jaar ook weer volop naar het buitenland. De Duitse premier Olaf Scholz kwam op bezoek, gevolgd door een hele stoet van presidenten en premiers. China, zo was de boodschap, was weer helemaal open for business.
Daarbij bleek weliswaar uit niets dat China op fundamentele punten zijn koers voor de langere termijn had bijgesteld, maar het zorgde er wel voor dat landen en bedrijven China weer het voordeel van de twijfel gunden. Dat gebeurde ook in de hoop dat een opbloei van de Chinese economie de wereld voor recessie zou kunnen behoeden.
China kan niet zonder de VS
Het incident met de ballon doorbreekt nu die Chinese strategie: de VS zullen aarzelen om het bezoek al te makkelijk weer op de agenda te zetten. De Republikeinen zouden dat al snel uitleggen als een teken van zwakte van de Democratische president Joe Biden.
Maar China kan op dit moment nog niet zonder de VS. De Amerikaanse afzetmarkt voor Chinese producten is en blijft enorm, en ook technologie uit het Westen blijft hoogst noodzakelijk. In 2022 is het Chinese handelsoverschot met de VS verder opgelopen tot 78 miljard dollar. De economische banden met de VS, en ook met Europa, zijn daarmee veel omvangrijker en nog steeds veel belangrijker dan de economische banden met bijvoorbeeld Rusland en Afrikaanse landen, alle ontkoppeling ten spijt.
Dat er Chinese opzet in het spel is om juist nú een ballon over de VS te laten vliegen, is alleen daarom al niet goed denkbaar. Al had China er mogelijk wel op gerekend dat het bestaan van de ballon – als die al zou worden ontdekt door de VS – aan de grote klok zou worden gehangen. Maar de Amerikaanse autoriteiten konden weinig anders dan openheid geven toen ook burgers de ballon konden waarnemen en filmen.
Lees ook: VS streven naar ‘militaire ring’ langs de oostkust van China
Dat Blinken niet naar China afreist, maakt de wereld weer een stapje gevaarlijker. In Taiwan wordt een militaire aanvaring steeds waarschijnlijker door de steeds grotere militaire aanwezigheid rondom het eiland van zowel de VS als China. Een ongeluk of een misverstand zit dan in een klein hoekje. Dat zien China en de VS ook, en juist daarom hechten beide landen er belang aan om in elk geval voldoende communicatiekanalen open te houden om misverstanden te voorkomen.
De hoop dat de VS en China daar snel de grondslagen voor kunnen leggen, is voorlopig weer even achter de horizon verdwenen.