Defensie denkt niet aan aparte regels voor bewapende drones

Wat zal eerst komen? Bewapening van de Nederlandse MQ-9 Reaper-drone, die nu nog alleen verkenningen doet? Of een document waarin staat wanneer en onder welke voorwaarden militairen bommen en raketten mogen afschieten met het onbemande vliegtoestel?

De vraag is actueel doordat staatssecretaris Christophe van der Maat (Defensie, VVD) de Tweede Kamer dinsdag heeft geïnformeerd over de voorgenomen aankoop van munitie voor de drone. Het gaat om extra bestellingen van bommen en raketten die al in gebruik zijn voor het F-35-gevechtsvliegtuig en de Apache-gevechtshelikopter.

De munitie-aankoop is volgens Van der Maat ingegeven door recente „ontwikkelingen van de dreigingen” zoals „Oekraïne”. Toch zagen defensievolgers deze stap al aankomen sinds in 2011 werd besloten om de onbemande verkenningsvliegtuigen aan te schaffen. Al jaren staat op de website van het ministerie van Defensie dat bewapening technisch „eenvoudig te realiseren” is. Vorig jaar maakte de Kamer, op initiatief van de VVD, ook politiek de weg hiervoor vrij.

De ogen zijn daarbij vooral gericht op de Hellfire, een laser-geleide raket van vijftig kilo die een grote explosieve kracht paart aan (betrekkelijke) precisie. De Hellfire, die per stuk al gauw 100.000 euro kost, is ooit ontwikkeld als antitankwapen. Inmiddels wordt en is de raket in tal van varianten ook ingezet voor de vernietiging van bunkers, communicatiesystemen en woningen van (vermeende) terroristen in landen als Afghanistan en Irak.

De combinatie van de raket met de op-afstand-bestuurbare Reaper-drone draagt volgens Van der Maat „bij aan de veiligheid van eigen troepen”, omdat die dan niet zelf gevaarlijk gebied in hoeven met bijvoorbeeld een Apache. De keerzijde daarvan is, zo hebben experts in humanitair oorlogsrecht meermalen betoogd, dat deze wapens daardoor sneller worden ingezet.

Nadat in het Iraakse Hawija burgers werden gedood, zijn Defensie-ambtenaren in gesprek gegaan over betere waarborgen

Dat laatste betekent dat de burgerbevolking in een conflictgebied vaker wordt blootgesteld aan het risico op onbedoelde schade aan lijf en goed. Ook door de Hellfire zijn onschuldige burgers gedood, vaak door gebrekkige inlichtingen. Vorige week nog berichtte The Washington Post dat een Syrische burger werd opgeblazen met een Amerikaanse Hellfire, doordat hij abusievelijk werd aangezien voor een terroristenleider.

Lees ook dit interview met staatssecretaris Christophe van der Maat: ‘We gaan niet vijftien jaar aan achterstanden in een jaar wegwerken’

Pleiten voor protocollen

Aan dit soort zogeheten targeted killing doet de Nederlandse krijgsmacht niet en er zijn ook geen plannen dat te gaan doen. Maar wat niet is, kan komen, denken juristen en vredesorganisaties. Die pleiten daarom al jaren voor de ontwikkeling van regels en protocollen voor de inzet van bewapende drones.

Van der Maat wekt in zijn brief de indruk dat niet zo nodig te vinden. „Wapeninzet vanaf een MQ-9 is technisch gezien niet anders dan van welk ander bemand aanvalsplatform”, schrijft hij. Militairen beslissen of over de inzet van wapens „binnen de relevante wet- en regelgeving”, die er al is voor bijvoorbeeld Apache-helikopters.

Deze redenering is sinds jaar en dag te horen bij de luchtmacht, maar contrasteert nogal met het recente streven van Defensie om burgers in oorlogsgebied beter te beschermen. Nadat bekend werd dat door een aanval van Nederlandse F-16’s in het Iraakse Hawija onbedoeld tientallen burgers werden gedood, zijn Defensie-ambtenaren in gesprek gegaan met academici en maatschappelijke organisaties over betere waarborgen van de belangen van zulke burgers.

Het eerste resultaat meldde minister Kajsa Ollongren (Defensie, D66) vorig jaar aan de Kamer. De bescherming van burgers is voortaan altijd onderdeel is van de zogeheten Artikel 100-brief, waarin het kabinet de Kamer inlicht over een militaire missie in het buitenland. Een ‘inzetkader’ voor bewapende drones is er daarmee nog niet. Het is onduidelijk of het er is voordat in de tweede helft van 2025 de eerste Reaper wordt uitgerust met een raket of bom.