De vriendelijke wereld van keramist Koos Buster biedt troost voor perfectionisten

Het Britse punkduo Bob Vylan komt met eigen shows naar poppodia Paradiso in Amsterdam en 013 in Tilburg. Maandag zegden de artiesten wegens „logistieke redenen” nog af als voorprogramma van Gogol Bordello. Woensdag maakten Paradiso en 013 bekend dat het duo toch komt optreden, nu als hoofdact. Ook in Doornroosje (Nijmegen) staat nu een concert gepland, de shows vinden plaats in september.

Rondom de optredens van Bob Vylan is onrust ontstaan na een optreden op Glastonbury, afgelopen juni. De frontman van het duo had op het Britse festival geroepen „Death, death to the IDF” (‘Dood aan het Israëlische leger’), en liet het publiek mee scanderen. De politie heeft een strafrechtelijk onderzoek ingesteld naar het optreden, dat loopt nog. Het optreden werd live uitgezonden door de BBC, dat achteraf besloot optredens met een „hoog risico” niet meer uit te zenden, en stelde dat deze show niet uitgezonden had mogen worden. De Britse premier Keir Starmer verklaarde nadien: „Er is geen excuus voor dit soort schokkende haatzaaiende uitlatingen.”

De zaak had grote gevolgen voor Bob Vylan. Europese optredens (niet de Nederlandse) werden afgezegd, de tour door de Verenigde Staten is gecanceld, de Amerikaanse overheid trok de verleende visa in, en boekingskantoor United Talent Agency stopte de samenwerking met de twee.

De drie Nederlandse poppodia die het duo nu boeken, verwijzen elk naar een statement van branchevereniging Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals (VNPF). Die stelt dat vrije expressie, ook als het wrijving veroorzaakt, beschermd moet worden. De VNPF publiceerde dat statement nadat Paradiso bedreigd was vanwege het geplande optreden van Bob Vylan (toen nog als voorprogramma). Twee gemaskerde mensen hielden in de nacht van 7 op 8 juli een spandoek omhoog voor het popgebouw, met de tekst „If Bob Vylan plays that night, Amsterdam will stand and fight.”

Recht op verontwaardiging

Paradiso schrijft woensdag op zijn website over de woorden die Bob Vylan op Glastonbury gebruikte: „Die zijn niet de onze, maar we erkennen het recht op verontwaardiging over oorlog en massaal menselijk leed.”

Het poppodium programmeert de show niet „om te provoceren”, maar vanuit de overtuiging „dat een vrije popcultuur ruimte moet bieden aan scherpe stemmen”. Bob Vylan past bij die overtuiging, schrijft het poppodium, omdat het een artiest is „die zich uitspreekt over onrecht en vanuit eigen ervaringen kritiek levert op structuren van onderdrukking”.

Eenzelfde statement publiceert poppodium 013: „Wij accepteren niet dat een act als Bob Vylan, een uitgesproken punk-rapduo met een lange geschiedenis van politiek activisme, gecanceld dreigt te worden vanwege woorden die voortkomen uit verontwaardiging over een humanitaire ramp.” Ook het Nijmeegse Doornroosje noemt „culturele censuur”, waar het zich tegen wil verzetten.

De organisatie verwijst bovendien naar de dreigementen die Paradiso al ontving voor het programmeren van Bob Vylan. Het toont volgens 013 „hoe kwetsbaar de ruimte voor artistieke expressie soms is. Intimidatie mag nooit bepalen wie er op een podium mag staan.”

Delen

Mail de redactie

Je moet er echt even op oefenen, als je hem na zou willen doen. Eén oog dicht, de tong ver uitgestoken: de ‘Face with Stuck-Out Tongue and Winking Eye’, voor kenners: nr. 1f61c in het Unicode Systeem, is een van de oudste emoji’s, en zou een „gevoel van opwinding, gekte en clownerie” overbrengen, zoals website emojipedia het formuleert – al kan hij volgens Google AI ook „flirterig” worden opgevat.

Geheel eenduidig is de betekenis van deze emoji dus niet, maar toch wordt de ‘winking face with tongue’, zoals de verkorte benaming luidt, ook buiten het telefoonscherm gebruikt. In de dagelijkse communicatie is hij nog niet vaak gesignaleerd, maar als fotopose is hij al zeker twaalf jaar populair – sterren als Taylor Swift, Selena Gomez en Miley Cyrus stonden er regelmatig mee op de rode loper. En dat terwijl deze gezichtsuitdrukking tot voor vijftien jaar geleden slechts sporadisch op foto’s opdook: knipogen met tong uitsteken werd dus eerst echt bekend als een digitaal pictogram, en is daarna pas een breed inzetbare uitdrukking voor het gezicht geworden.

Zoom in

Misschien laat niets het succes van emoji’s – die op 17 juli hun officieuze, in 2014 door emojipedia geïnitieerde, World Emoji Day vieren – beter zien dan zo’n proces. Ze worden beschouwd als een soort directe digitale vertaling van de menselijke gezichtsexpressie. Het schema is daarbij even simpel als effectief: het gele gezichtje met de brede glimlach duidt op een positieve emotie, die met de mond naar beneden een negatieve, en de tientallen andere variaties in expressies (op een totaal van inmiddels 3790 emoji’s) zijn er voor de nuances eromheen. En het werkt, blijkt uit onderzoek. Emoji’s functioneren als een soort emotionele begeleiding van geschreven berichten – alsof ze inderdaad universeel geldende menselijke gezichtsexpressies zijn.

Oorsprong

Alleen: dat zijn ze niet. De oorsprong van de emoji’s wordt vaak gelegd bij de vondst van computerwetenschapper Scott Fahlman. Hij bedacht in 1982 de emoticons : – ) en : – ( om een positieve en een negatieve emotie uit te drukken in e-mailverkeer. Hun mondiale succes kwam na 2010, toen de typografische emoticons werden omgezet in de eerste reeks gele pictogrammen van Unicode, het Californische consortium waarin naast de grote technologiebedrijven als Apple, Facebook en Google ook bijvoorbeeld de Universiteit van Berkeley zit. Unicode beheert sindsdien de eenheid in de emoji-communicatie.

Nr. 1f61c zat ook bij die eerste lichting. Hij is geleidelijk ontstaan, zoals cultuurwetenschapper Wolfgang Ullrich in zijn essay Selfie (2019) heeft laten zien: eerst bestonden er in de jaren tachtig knipoog-emoticon ; – ) en : – p om een uitgestoken tong te verbeelden, daarna ontstond er de combinatie ; – p, die in 2010 de ‘winking face with tongue’-emoji werd. Na 2012, toen de relatief nieuwe sociale media hun eerste hoogtepunt beleefden, werd hij ineens snel bekend als een internetmeme: selfies werden gepost waarbij mensen deze expressie uitbeelden, met als misschien wel prominentste deelnemer Barack Obama, die hem tijdens zijn campagne voor Obamacare in een pr-filmpje gebruikte.

Zoom in

Al enkele decennia woedt er onder psychologen het debat in welke mate gezichtsexpressies biologisch of cultureel bepaald zijn. De lachende en boze emoji zijn in hun oorsprong nog gebaseerd op een algemeen herkenbare menselijke expressie, maar bij de ‘winking face with tongue’ is dat al een stuk minder het geval. Zijn brede verspreiding in de afgelopen tien jaar zou je dus vooral een cultureel fenomeen kunnen noemen, en zijn selfie-variant een expressie passend bij de context van deze tijd, zoals Ullrich het omschrijft: bedoeld om in het bombardement aan beelden met een nét wat overdreven uitdrukking op te kunnen vallen.

Esperanto

Nr. 1f61c laat daarmee treffend zien hoe het palet aan gezichtsexpressies door de digitalisering wordt beïnvloed. Maar: is dat erg? Emoji’s, zo zeggen sommige wetenschappers lyrisch, zijn niets minder dan een nieuwe wereldtaal geworden, een Esperanto met de taal van het gezicht, die overal ter wereld begrepen zou moeten kunnen worden. Maar critici, zoals neurowetenschapper Andrew Huberman, wijzen erop dat door het steeds veelvuldiger gebruik van emoji’s zoiets als een ‘emojificatie’ van gezichtsuitdrukkingen plaatsvindt. De emoji’s zijn slechts een schematische weergave van expressies, ze suggereren dat ‘vrolijk’ door middel van een brede lach wordt uitdrukt en ‘droevig’ door een hangend mondje – en als gebruikers daar te veel waarde aan gaan hechten, worden de gelaagdheden van de echte uitdrukkingen weggedrukt.

Zoom in

Ook culturele eigenheden zouden het onderspit delven. In de jaren tachtig was : – ) in westerse landen de manier om blijdschap typografisch uit te drukken, maar in Japan koos men voor de schrijfwijze ^_^. Deze kleine typografische verschillen zouden het veel grotere culturele verschil laten zien in hoe er in beide culturen uiting wordt gegeven aan blijdschap: in het Westen meer nadruk op de mond, in het Oosten meer uitdrukking in de ogen. Ook zou toen nog duidelijk zijn dat, om maar wat te noemen, Zuid-Koreanen een andere betekenis aan de knipoog toekennen dan Nederlanders. Deze cultuurverschillen zijn in de emoji-pictogrammen na 2010 niet, of veel moeilijker, te ontdekken.

Emoji nr. 1f61c is precies dit: een grote gelijkmaker. Vijftien jaar na zijn introductie wordt hij gebruikt in Europa, Midden-Oosten en Azië, alsof hij universeel is. Maar wat hij exact betekent, lollig of flirterig? Dat doet hij toch echt pas in de context van het gesprek, net als een gezichtsuitdrukking in het echte leven. Helemaal zonder spraakverwarring werken ook de emoji’s niet.

Delen

Mail de redactie