Ze laten je eerst lachen – en dan nadenken. De Ig Nobelprijzen zijn de vrolijke tegenhangers van de échte Nobelprijzen, voor onderzoek dat op het eerste gezicht absurd lijkt, maar bij nader inzien vaak verrassend diepgaand is. Wat zegt deze humoristische kant van de wetenschap over hoe onderzoek werkt – en waarom is dwaze nieuwsgierigheid soms precies wat de wetenschap vooruithelpt?
Op woensdagavond 14 mei om 20.00 nemen we een interactieve live-aflevering op, met quiz, blindproeverijen én drunken monkeys, in café The Spot op de campus in Wageningen. Tickets kun je kopen via: nrc.nl/onbehaardeapenlive
Duitse supermarkten lokken Nederlandse klanten. Retailwebsite Distrifood ging op tournee en zag dat supermarkten over de grens Nederlandse koopjesjagers weten te trekken.
Over de grens bij Oeding, vlakbij het Gelderse Winterswijk, zagen de Distrifooders dat in het Nederlands tabak wordt aangeprezen (11 euro voor een pakje halfzware Drum). Bij supermarkt Rewe staat een Nederlands bord dat Nederlanders aanmoedigt de app van Rewe te downloaden. Bij Edeka in Bocholt zou 60 procent van de klanten uit Nederlanders bestaan.
De grenshandel gaat overigens twee kanten op. Veel Duitsers gaan naar de discounter Prijshamer (“Immer günstig!”) in Winterswijk voor goedkopere koffie en paracetamol.
De aanname dat een kar vol boodschappen in Nederland duurder is dan Duitsland en België, klopt niet, blijkt uit prijsvergelijkingen van de Europese Commissie waarover NRC eerder schreef. Nederlanders profiteren ervan dat supermarkten in Nederland relatief veel aanbiedingen hebben.
De omzet komt dan ook voor een steeds groter deel uit promotieacties. Ook het Distrifood-artikel laat weer zien: voor ‘knalprijzen’ rijden Nederlanders graag een stukje om.
“Een belangrijke handelsdeal met een groot en zeer gerespecteerd land.” Trump kondigde het zelf gisteren al aan op Truth Social. The New York Times schreef als eerste dat het om een verdrag met het Verenigd Koninkrijk zou gaan. Dat zou dan het eerste land zijn waarmee Trump een overeenkomst sluit. „DE EERSTE VAN VELE!!!”, riep Trump erbij. Een lawaaiig begin van de dag.
Wat verder deze ochtend opvalt:
Minder zzp’ers, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. In het eerste kwartaal van dit jaar daalde het aantal zelfstandigen zonder personeel met 28.000 ten opzichte van vorig jaar, op een totaal van ongeveer 1,2 miljoen. Het is voor het eerst sinds 2013 dat minder mensen voor zichzelf werken. De sterkste daling zit bij mensen met een technisch beroep. De daling heeft te maken met de Belastingdienst die vanaf 1 januari de wet tegen schijnzelfstandigheid opnieuw handhaaft.
Meer CBS-nieuws: consumenten hebben in maart meer geld uitgegeven dan een jaar eerder. De totale consumptie lag 0,9 procent hoger dan in maart 2024. In februari gaven consumenten 2,2 procent meer uit.
Een waarschuwing aan beleggers van de grootste obligatiebelegger Pimco in de Financial Times: “Geloof Trump. Hij gelooft in heffingen”, dat zegt het hoofd beleggingen Dan Ivascyn van Pimco. Beleggers die denken dat Trump op zijn schreden zal terugkeren, vergissen zich. “De kans op een recessie is in jaren niet zo groot geweest.” Pimco gaat in elk geval alvast op zoek naar andere markten.
Weight Watchers staat op omvallen. Het afslankbedrijf uit 1963 legt het af tegen de medicijnen waarmee mensen gewicht verliezen, in plaats van door een dieetprogramma te volgen. In de VS heeft Weigth Watchers uitstel van betaling aangevraagd. Het moet bijna 1,2 dollar aan schulden kwijt om door te kunnen.
Mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering komen slecht uit met de hervorming van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning), berekende budgetteringsorganisatie Nibud. Mensen die nu geld krijgen voor aanpassingen in huis, dagbesteding of andere ondersteuning moeten straks een eigen bijdrage betalen die kan oplopen tot meer dan 300 euro per maand – nu nog 21 euro. Ook mensen met een lager dan modaal of wisselend inkomen zullen dit voelen.
Wat zou de Fed doen? We hadden het er gisteren over op de redactie: hoe kan de Amerikaanse centrale bank het beste laten zien onafhankelijk te beslissen over de rente? De Fed bleek Trumps druk te weerstaan om de rente te verlagen en hield die ongewijzigd, schreef redacteur Mark Beunderman gisteravond. De beurs haalde opgelucht adem: graadmeter S&P 500 sloot 0,43 procent hoger.
Liveblog Economieblog
EU dreigt Amerika met 100 miljard aan nieuwe heffingen, onder meer op Boeing-toestellen
Na een week vol herdenkingen en kransleggingen bij monumenten, kan het geen kwaad eens preciezer te kijken naar wat en wie er op een monument terechtkomt. Zeker als dat inzicht biedt in wat een belangrijke grondtoon vormt in een cultuur (u herinnert zich nog dat ik vorige keer een lans brak voor meer geo-ideologische geletterdheid, welnu, dat begint met je verdiepen in de cultuur, geschiedenis en context van zo’n ideologische stroming).
De afgelopen tijd was ik in het zuidwesten van de VS. Dat was weer even een goede reality check: het is niet overal zo netjes aangeharkt als in voortuinen van uw stadswijk. Sterker nog, je kunt in staten als Californie, Utah, Arizona of Nevada gewoon verdwijnen als je wilt. Opgaan, ondergaan in de wildernis, eindeloos rijden zonder een ziel tegen te komen of iets bewoonds te zien (zoals een paar jaar geleden nog een echtpaar dat dacht dat ze met een extra flesje water in de rugzak wel eventjes op zoek konden gaan naar The Joshua Tree van de cover van U2, maar daarbij verdwaalden en door verdroging stierven).
Op een vooruitgesprongen rotspunt aan de rand van één van de diepste ravijnen ter wereld, de Grand Canyon in Arizona, is een gedenkteken opgericht. Op de plaquette staan de namen gespeld van de expeditie die in 1869 onder leiding van John Wesley Powell de wildernis van de ‘Black Canyon’ van de rivier de Colorado in kaart wilden brengen. Powell, een eenarmige veteraan uit de Amerikaanse Burgeroorlog, kon na de oorlog zijn draai niet vinden. Hij werd professor geologie maar bleef een thrill seeker. Samen met een groepje andere avonturiers en drifters voer hij op 24 mei 1869 de Green River in Wyoming op, in de richting van de kloof. Na een paar dagen waren er van de drie boten al twee kapotgeslagen op de onverwachte stroomversnellingen en watervallen. Drie van de 14 reisgenoten zagen het niet meer zitten. De broers Oramel en Seneca Howland en een vriend hadden er genoeg van (sommige historici menen dat ze Powells leiderschap ook zat waren), en sloegen een eigen route in. Het liep niet goed af. De groep van Powell werd door de rivier de Colorado op 30 augustus levend uit Grand Canyon gespuugd. Maar van de Howlands werd nooit meer iets vernomen.
Verbleekt plastic bordje
Een halve eeuw later zette het Amerikaanse Congres er een monument neer, om de expeditie te eren, maar hun namen ontbraken. (Veel later is er een plastic bordje bijgekomen, inmiddels verbleekt, waarop de geschiedenis van de expeditie kort wordt verteld, met bij de Howlands de kanttekening „and they were never heard of”.)
Dat was in 1915, amper drie jaar nadat de staat Arizona sowieso pas officieel tot de Verenigde Staten toetrad. In die nieuwe staat was geen ruimte voor losers. Mogelijk was het anders geweest als de Powell-groep was verdronken, en de Howlands de eindstreep hadden behaald. Want zo gaat het er aan toe aan de Frontier: the winner takes it all. De strijd, de oorlog, de competitie is pas ten einde als er een winnaar is. Die wordt dan vereeuwigd, de rest wordt vergeten of weggestopt. De goudzoeker dit het goud vindt, wint. Van de rest vind je hoogstens nog een botje ergens in zoutbodem van Death Valley.
In zijn nieuwe boek Lincoln’s Peace prikt de Brown historicus Michael Vorenberg in de nauwelijks geheelde wond die het jonge Amerika van na de Burgeroorlog is. Zijn stelling? De Amerikanen hebben hun eigen land en bevolking nog maar heel kort ontgonnen. De Amerikaanse Burgeroorlog is amper voorbij. En zelfs die vrede is een illusie. Amerikaanse kolonisten meenden zich eind 18de eeuw vrij te vechten van Europese vorsten en tirannen, maar kwamen nooit los van de wereldmarkt. Ze meenden in de loop van de 19de eeuw de wildernis in het Westen te ontginnen, maar moesten daarvoor duizenden indianen vermoorden en wegmoffelen. Lincoln probeerde in 1865 Noord en Zuid te verzoenen, maar werd doodgeschoten voordat hij ‘zijn’ vrede kon stichten.
Iedereen een eerlijke plek
Die vrede is er dus nooit echt gekomen, en de wildernis is nooit echt getemd.
Er kwam geen echte reckoning, geen high noon en geen settlement, waarna iedereen een eerlijke plek kreeg, de losers incluis. De manifest destiny kent immers alleen overwinning, exploitatie en uitbuiting. Trumps terugkeer naar de retoriek van Andrew Jackson (hij liet diens portret in het Oval Office hangen) en zijn omarming van de monroedoctrine grijpen terug op die grondtoon. Dat is overigens een toon van nog helemaal niet zo lang geleden, en eentje die in zijn eigen nabije familiegeschiedenis doortrilt. Opa Frederick Trump ontvluchtte de dienstplicht in Beieren, en profiteerde van de Goldrush eind 19de eeuw door hotels en bordelen te openen waar de ongelukkige goudzoekers hun laatste bezittingen vergokten en verdronken.
Het Westen van de VS boomt nog steeds. Los Angeles, Las Vegas, Phoenix zijn de snelst groeiende steden in de VS. Maar onder de vernis van neonreclames en het asfalt van de six lane highways liggen de oude wonden te broeien. Of het nu om wegkwijnende indianen in doelloze reservaten gaat, ronddolende fentanylverslaafden in de bermen van die highways, of diep gefrusteerde, racistische Confederates in het Zuiden.
We zijn soms weleens een beetje jaloers op het ‘can do-gevoel’ en de winnaarsmentaliteit van die Amerikaanse Frontiercultuur.
Maar bedenk dan: zalig het land waar slachtoffers, minderheden en zelfs losers niet worden weggemoffeld, wél monumenten krijgen, en waar tijdens herdenkingen eindeloos wordt gezeurd over wie we zijn vergeten.
Beatrice de Graaf is hoogleraar geschiedenis van de internationale betrekkingen in Utrecht.
