De tien lekkerste huis-, tuin- en keukenluchtjes: van poezenvoetjes tot rabarberappelcrumble

Posted on May 4, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Top-10 Geurexpert en parfummaker Tanja Deurloo wijst haar favoriete huis-tuin-en-keukenluchtjes aan.

Arjen Ribbens

4 mei 2023

Leestijd 7 minuten

Als kind verzamelde Tanja Deurloo (56) theesoorten, omdat ze die zo lekker vond ruiken. „Ik ben een heel zintuiglijk mens. Op de middelbare school wist ik al dat ik later iets met smeren en ruiken wilde gaan doen.” Als afgestudeerd chemicus werkte ze voor diverse grote bedrijven. Ze verkocht als handelsreiziger grondstoffen voor cosmeticaproducten. En voor het Amerikaanse levensmiddelenconcern Sara Lee ontwikkelde ze nieuwe huidverzorgingsproducten voor Sanex en Zwitsal.

Op haar veertigste richtte Deurloo een eigen bedrijf op: Annindriya. Een begrip uit het Sanskriet, legt ze uit, dat staat voor de hoogste inzichten en de kracht van zintuigen. „Precies waarmee ik me wilde bezighouden.”

Met acht werknemers onderneemt ze verschillende activiteiten. In Amsterdam runt ze de Perfume Lounge, een winkel met exclusieve niche parfums. Daarnaast adviseert Deurloo bedrijven bij het oplossen van geurvraagstukken en ontwikkelt ze parfums voor bijvoorbeeld kledingmerken. Namen en voorbeelden mag ze alleen off the record noemen. Ze werkt aan een eigen parfumlijn.

Wees zuinig met parfums en geur in huis, adviseert Deurloo. „Als je te veel geur verspreidt is dat voor anderen niet prettig. Zelf ruik je dat niet, omdat onze hersenen alleen verandering constateren.” Een tweede geuradvies: „Denk niet dat wat bij een ander lekker ruikt ook goed past bij wie jij bent of wilt zijn.”

Haar eigen geurgarderobe telt tientallen parfums. Ze heeft de luxe dat ze uit de achthonderd parfums in haar winkel kan kiezen. „Het hangt af wat ik die dag nodig heb of waar ik zin in heb.” Er is één luchtje dat ze al 42 jaar met regelmaat draagt. Een klassieker van Clarins, meer wil ze er niet over zeggen. „Dat droeg ik toen ik eindexamen deed en toen ik moest afrijden. Als ik me veilig wil voelen draag ik het. Een alles-is-okégeur.”

Op verzoek selecteerde Deurloo haar tien favoriete geuren. Geen parfums, was de opdracht.

10 Zonneroosje

Tanja Deurloo: „Twintig jaar geleden wandelde ik in Portugal op een droge, rotsachtige plek. Steeds rook ik iets bijzonders wat ik niet herkende. Toen ik mijn neus achterna ging kwam ik uit bij een struik die zonneroosje heet. Toen ik me daarin verdiepte bleek die plant al sinds de oudheid een ingrediënt voor parfums te leveren: labdanum, een hars afgescheiden door klierharen op de bladeren en de jonge takjes. Herders verzamelden de hars vroeger uit de vacht van schapen die tussen de struiken liepen.

„Het is een intrigerende, harsige en dierlijke geur. Sommigen mensen zeggen boenwas, anderen doet het denken aan een intiem beslapen bed. Zo’n gloedvolle geur met een viezig randje maakt parfums interessant. Als ik zelf parfums maak gebruik ik graag labdanum.”

9 Kunstkijkers

„In musea en galeries kijk ik geconcentreerd naar kunst. Onverwacht pikt mijn neus – die kan ik niet uitzetten – dan opeens een zweem op van een andere kunstkijker. Een parfum, een shampoo of een wasverzachter. Steeds een nieuwe ontmoeting, een andere kleur door de lucht. Dat vind ik mooi. Mijn indruk is dat museumbezoekers vaak hun best hebben gedaan voor ze de deur uitgingen. Met zorg hebben ze zich gekleed voor hun uitje. Museumbezoekers met een penetrante zweetlucht kan ik me niet herinneren.

„In een galerie in Zutphen pikte ik een paar maanden terug een bijzondere parfumlucht op. Die geur bleef me intrigeren. Zozeer zelfs dat ik me niet meer op de kunst kon concentreren. Lang heb ik gezocht naar de betreffende vrouw om te vragen wat ze gebruikte. Toen ik haar aansprak en zei dat ik haar al meer dan een uur rook, schrok ze zich rot. Haha.”

8 Rabarberappelcrumble

„In mijn top tien van weekendbestedingen staan bakken en koken hoog genoteerd. In mijn badjas ’s morgens een kookboek uit de kast halen en dan gaan nadenken over welke gerechten ik ga maken. Een mooi deegje met vruchten en natuurlijke vanille uit de oven, het ruikt zo goddelijk. De geur van versgemalen koffiebonen en van versgebakken brood zijn ook heerlijk, maar mijn favoriet is toch rabarberappelcrumble. Het rinsige en sappige van de rabarber, het fruitige van de appel, samen met het zoete van de toegevoegde suiker en het kruidige van het deeg, die combinatie is zo verleidelijk, is echt zintuiglijk genot. Een taart bakken staat natuurlijk ook voor verwennen, huiselijkheid en feestelijkheid.”

7 Bouwplaats

„De geur van bouwplaatsen vind ik heerlijk. Vooral van nat beton, hout en stopverf kan ik genieten. Zo’n droge, kleiige lucht, die iets verwachtingsvols heeft. Iets nieuws. En ook: eerlijke handenarbeid. Vakmanschap.

„Wat bij mij beslist meespeelt: mijn overleden vader was een drogist die ook glas zette. De geur van stopverf doet me aan hem denken. Reuk is ons meest krachtige en emotionele zintuig. De directe verbintenis van herinneringen en emoties met bepaalde geuren komt veel voor.

„Mijn winkel geeft persoonlijke geuradviezen. Mannen krijgen zo’n anderhalf uur consult regelmatig cadeau. Soms zit hier dan een man die zegt: ik heb niks met parfums. Maar dan begint hij te vertellen hoe graag hij knutselt aan zijn motor, hoe lekker smeerolie ruikt. Aha! Dan heb ik wel geuren met een randje van leer of smeerolie.”

6 Poezenvoetjes

„Heel mijn leven heb ik al huisdieren. Met katten knuffelen is heerlijk. Dat staat voor gezelligheid en geborgenheid. Katten ruiken ook heerlijk. Vooral de kussentjes onder hun voetjes vind ik verrukkelijk. Hoe het ruikt? Lastig te omschrijven: leerachtig, een warme lichaamsgeur. De voetjes moeten wel schoon zijn, niet net door de natte klei hebben gebaggerd.

„Wat ook lekker is: de lucht van voetmassages. Het lijkt nu misschien of ik een voetfetisj heb. Haha. Zo is het niet. Voetmassages werken ontspannend en stimulerend tegelijk. Daar geniet ik van. En dat maakt dat ik de geur van voetencrèmes – pepermunt, eucalyptus en kamfer – zo lekker vind. Om misverstanden te voorkomen: met mijn verjaardag wil ik geen voetencrème meer cadeau krijgen. Ik heb nog voor jaren genoeg.”

5 Bergamot

„Alle schillen van groene en gele citrusvruchten ruiken mooi. Mijn favoriet is de bergamot, een kleine, ronde tot peervormige vrucht met een citrusachtige, scherpe en bittere geur. De bergamot groeit vooral in Calabrië, in het zuiden van Italië. Uit de schil van de onrijpe vrucht wordt bergamotolie gewonnen, een etherische olie die als geurstof gebruikt wordt in parfums en andere cosmetica. En als smaakstof in bijvoorbeeld earl grey-thee.

„Met een stel parfumeurs ben ik in september 2019 een week op studiereis geweest naar Calabrië. Daar bezochten we boomgaarden en een verwerkingsfabriek. Dat soort persoonlijke herinneringen sla je op in je geurbibliotheek, heerlijk verbonden met deze energieke geur.

„Verwant is de bedwelmende, narcotiserende geur van oranjebloesem, de witte bloesem van sinaasappelbomen. Dat ruikt naar zon, een enorm verleidelijk aroma.”

4 Nieuw boek

„Papier en inkt geuren heerlijk. In boekwinkels ruik ik altijd even aan boeken. Een aroma dat voor mij staat voor vele mooie herinneringen: aan tal van geslaagde leeservaringen.

„De rust in je hoofd en lijf vinden om met een boek in een hoek te gaan zitten, voor mijn gevoel doe ik dat te weinig. Ik zou veel meer willen lezen dan ik doe. Als kind las ik veel. Een boek dat als achtjarige geweldige indruk op me maakte was De geheime tuin van Frances Hodgson Burnett. Een geheimzinnig, spannend en betoverend mooi kinderboek uit 1911 dat door Imme Dros is hertaald.

„Het laatste boek dat ik las? Wired for Love van Stephanie Cacioppo heb ik net uitgelezen. Cacioppo is een neurowetenschapper die de vraag beantwoordt hoe liefde doorwerkt in lichamelijk en geestelijke gezondheid.”

3 Vroege ochtend

„Om zeven uur ’s ochtends naar buiten, om te sporten of te wandelen. Het verwachtingsvolle, knisperende van een nieuwe, nog lege dag. De lucht is schoon, nog niet vol gedoe, zoals uitlaatgassen. In de lente ruikt het ’s ochtends groenig, een beetje bloesemig. In de herfst naar bladeren en schors en ’s winters wit, fris en strak. Zo vroeg ben je vol aandacht voor de wereld om je heen, nog niet in beslag genomen door alle dingen waarmee je je dagen vult. De dingen komen binnen. Vóór het ontbijt de deur uit, het gevoel hebben dat je de wereld aan kunt.

„Als ik in het buitenland ben doe ik het ook. Ik was net in het Big Bend National Park in Texas. Daar zijn we gaan wandelen. Daar rook het wel veel warmer.”

2 Grijze amber

„Op een zandplaats bij Texel spoelde eind 2012 een dode potvis aan. In zijn endeldarm zaten vijf brokken ambergris, met een totaalgewicht van 83 kilo. Amber is een wasachtig product, waarschijnlijk bedoeld om de scherpe onderdelen uit hun voedsel, zoals snavelbekjes van inktvissen, zonder schade te kunnen uitpoepen. Bij één op de honderd potvissen hopen zich grote amberbrokken op. Het waddencentrum Ecomare vroeg of ik de brokken wilde analyseren. En ook of ik wilde helpen ze te verkopen. Grijze amber – een beetje een stal-lucht – is een geliefd ingrediënt voor parfums en bij spirituele gebruiken in Arabische en Aziatische landen. Je hebt tegenwoordig synthetische varianten. Een buitenlandse partij waarvan ik de naam niet mag noemen betaalde meer dan een half miljoen. Ecomare heeft er een nieuwe vleugel van kunnen bouwen.”

1 Nestgeur

„Pasgeboren baby’s zitten onder een vettige witte substantie, vernix caseosa. Dat smeer beschermt de foetus tegen het vruchtwater. Sommige vroedvrouwen smeren er wat van op hun huid, omdat het zo goed helpt tegen uitdroging. Het smelt op de huid.

„Toen ik voor Zwitsal werkte heb ik geprobeerd van de natuur te leren. Met een mix van oliën en vetten probeerden we vernix caseosa na te bouwen en babycrèmes te ontwikkelen die betere bescherming boden tegen luieruitslag.

„De oerlucht van pasgeborenen is een mix van huidsmeer, vruchtwater en bloed. Nestgeur is heel specifiek: vertrouwd en herkenbaar. Een baby herkent de moeder direct aan haar lichaamsgeur. En de moeder kan haar baby binnen een half uur met haar neus herkennen. Voor vaders duurt dat wat langer.

„De lichaamsgeur van mijn kinderen, zelfs hun adem en hun bezwete nekjes, daar genoot ik van. Objectief gezien misschien niet lekker, maar wel mijn cluppie. Als ze vroeger verkouden of ziekig werden rook ik dat meteen. Ze zijn nu al lang volwassen. Toen ik vertelde over deze top tien zeiden ze: ‘Je gaat toch niet over ons beginnen, mam? Maar je eigen nestgeur blijft iets verrukkelijks.”

Foto’s Getty Images; NRC beeldbewerking

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 6 mei 2023.

Hoe in 1896 zes studenten met succes het werk van Van Gogh voor zes dagen naar Groningen haalden

admin
November 26, 2024
0

Van 21 tot en met 26 februari 1896, zes dagen lang, hield het Groninger Museum van Oudheden één van de grootste Van Gogh-tentoonstellingen ooit. In een bovenzaal van het toen net geopende museum kon je 102 schilderijen, één lithografie en 25 tekeningen zien van de in die tijd nog vrij onbekende Van Gogh. Ze hingen kris kras boven, onder en naast elkaar, de meeste waren niet ingelijst, titels zoals wij die kennen hadden ze nog niet. Voor een portret dat Henri de Toulouse-Lautrec in 1887 van Van Gogh had gemaakt, lag een krans: Vincent van Gogh (1853-1890) was nog maar zes jaar eerder overleden.

Hoe Van Gogh naar Groningen kwam heet de tentoonstelling die dit weekend opent in het Groninger Museum (een ander museum in een ander gebouw). Het antwoord op die vraag kostte zeven jaar onderzoek in diverse archieven, briefwisselingen en fotocollecties, maar luidt uiteindelijk simpelweg: zes studenten vonden dat hun stad niet alleen met oudheden, maar ook met hedendaagse kunst kennis moest maken. Zij zorgden dat Van Gogh ‘naar Groningen kwam’.

„Kennis van beeldende kunst was destijds in Groningen nog maar schraal te verkrijgen”, constateerde één van hen, de later beroemde historicus Johan Huizinga. Willem Leuring, indertijd student geneeskunde, verstuurde de brief met het verzoek om schilderijen te mogen tentoonstellen. „Alles wat Vincent maakte [is] prachtig, prachtig”, schreef hij aan Johanna van Gogh-Bonger in Bussum. Als weduwe van Vincents broer Theo beheerde zij Van Goghs nalatenschap, honderden schilderijen lagen opgeslagen in haar huis.

Al met al kwamen er dankzij de zes studenten in twee jaar tijd acht tentoonstellingen, waaronder nóg een Van Gogh-tentoonstelling, nu met tekeningen en aquarellen. Daarna viel het vriendengroepje uit elkaar, de meesten waren tegen die tijd afgestudeerd. Dankzij hen was er tussen 1895 en 1897 in het Groninger Museum van Oudheden behalve voor Van Gogh, ook aandacht voor de modern-zwierige dierenprenten van lithograaf Theo van Hoytema, voor ‘hedendaagsche Fransche prentkunst’, voor de art-nouveaukunst van Johan Thorn Prikker en voor het symbolisme van Jan Toorop.

Entrée f 0,25

En alles deden de zes studenten zelf. Christiaan van Valkenburg, hij studeerde voor psychiater, noteerde dat ze de muren bespanden „met een gepast lijkend kleedsel, [we] hingen de schilderijen op en maakten de omgeving zoals [wij] vonden dat het hoorde”. Ze adverteerden in de Nieuwe Groninger Courant: ‘duur der expositie 6 dagen, entrée f 0,25’. En ze hadden succes. „Er komen sedert Zondag meer dan drie honderd menschen daags”, schreef Willem Leuring op 25 februari enthousiast aan Johanna Van Gogh-Bonger.

Maar zo eenvoudig als het klinkt – zes studenten organiseren acht tentoonstellingen – is het antwoord op de vraag ‘hoe Van Gogh naar Groningen kwam’ nou ook weer niet. Dat maak je op uit de gelijknamige catalogus, eigenlijk meer een spannend boek: het leest als een ontdekkingsreis. Conservator Mariëtta Jansen is de belangrijkste auteur van Hoe Van Gogh naar Groningen kwam, in 2017 kreeg ze voor haar onderzoek een Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds.

Aan het einde van de 19de eeuw, kom je te weten, kwam ‘de moderne tijd’ naar Groningen. Letterlijk, met een stadspark (Noorderplantsoen), villabuurten (Ubbo Emmiussingel), een nieuw treinstation (1896), een modern ziekenhuis (1903) en nieuwbouw voor het museum. In 1894 opende het Groninger Museum van Oudheden aan de Praediniussingel, met grote ramen in het dak zodat er veel licht zou vallen in de zalen op de eerste verdieping.

Ook kwam er in 1876, met mogelijk nog grotere gevolgen voor de stad, een ‘Wet op het Hoger Onderwijs’. Dankzij die wet was de universiteit niet meer gebonden aan een vastgesteld aantal hoogleraren – en groeide ze uitbundig. Waren er in 1870 nog 146 studenten ingeschreven in Groningen, in 1890 waren het er al 465.

Johan Huizinga in zijn studeerkamer in Groningen, ca. 1895-1897

Met een foto van zo’n student – als blow up te zien op de tentoonstelling – begint het boek. Het is Johan Huizinga, hij zit in zijn studentenkamer. Op het behang boven zijn bureau heeft hij een litho geplakt van Theo van Hoytema, Pauw. De kleurige Pauw (1895) maakt nu deel uit van de collectie van het Amsterdamse Rijksmuseum, op de tentoonstelling hangt het origineel naast de foto.

Op een andere uitvergrote foto, afkomstig uit het archief van studentenvereniging Vindicat atque Polit, zie je een dinerend gezelschap hoogleraren met in hun midden Jan Toorop. De in die tijd al gevierde kunstenaar logeerde ter gelegenheid van de aan hem gewijde tentoonstelling „een week of langer” (Huizinga) bij geneeskundestudent Willem Leuring aan de Herestraat. In een hoek van de foto staan een paar studenten, misschien zijn ze van het vriendengroepje. De foto is in 1896 gemaakt ‘door een onbekende fotograaf’, waarschijnlijk Leuring.

**Jan Toorop**, rechts aan tafel zittend, en de hoogleraren Pet, Land en Reiger in 1896

‘Doodelijk blauw’

Er was kortom in de stad een atmosfeer ontstaan waarin wetenschap en kunst floreerden – en elkaar wederzijds beïnvloedden. Johan Huizinga bijvoorbeeld, volgde op zaterdagmiddag tekenlessen bij Academie Minerva. En hij niet alleen: veel notabelen betaalden contributie om de kunstopleiding te ondersteunen, in ruil daarvoor kregen hun kinderen teken- en schilderlessen.

En dan waren er nog de lessen ‘practische aesthetica’ van H.P. Bremmer, later een belangrijk adviseur van Hélène Kröller-Müller bij het samenstellen van haar collectie. Zijn lessen werden gevolgd door hoogleraren en hun vrouwen – vaak werden ze gehouden bij één van hen thuis – van wie er veel vervolgens ook kunstwerken aanschaften. Hoogleraar plantkunde Moll kocht een aantal Van Goghs, waaronder voor duizend gulden Tuin te Arles uit 1888 (tegenwoordig in bezit van het Haagse Kunstmuseum). Je ziet een stukje van het schilderij op een foto van de woonkamer van de familie, Jan Willem Moll en zijn gezin woonden aan de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat.

Maar met foto’s alléén maak je geen tentoonstelling over schilderkunst. Waar nog bij komt dat er in de archieven weliswaar veel materiaal is opgedoken, maar geen foto’s van de acht tentoonstellingen. Dus hoe doe je het dan wel?

Dat is gebeurd met bruiklenen uit dertig musea en een stuk of tien particuliere collecties. Werken van Toorop, Thorn Prikker, Van Hoytema (en vele anderen) hangen in verschillende, aan hun stijl gewijde zalen: symbolisme, decoratieve kunst, art nouveau. In vitrines zie je tegelijk waar de wetenschap mee bezig was, krullerige, bijna kunstige boomstronken uit de colleges plantkunde, een projector toont glasdia’s van de colleges esthetica. Je kijkt je ogen uit, de kunstwerken zijn prachtig en het mooie van deze opzet is: de context dringt zich niet op, maar spreekt door de extra lagen van foto’s en voorwerpen bijna vanzelf.

Vincent van Gogh, **Zelfportret** (1887)

En Van Gogh?

Indertijd waren schilderijen te zien die later beroemd zouden worden: zonnebloemen, sterrennachten, de bekende slaapkamer. Omdat ze geen titels hadden, werden ze in de catalogus aangeduid als ‘tuin’, ‘landschap’, ‘wanhoop’ of ‘arbeider’. Van de 102 werken uit 1896 zijn zo’n 60 geïdentificeerd, soms ook doordat kranten erover berichtten. Zo werd een schilderij op de tentoonstelling omschreven als „zeer hard geel, bijna schreeuwend geel; daarboven een hemel van een pijnlijk doodelijk blauw, en uit den storm van het koren vliegen eenige zwarte raven omhoog”. Dat was ongetwijfeld Korenveld met kraaien (1890).

Kunstkring De Ploeg

Want dat is het laatste verhaal van deze ontdekkingstocht: de Groninger kunstkring De Ploeg, bekend van expressionistische, contrastrijke schilderijen, heeft in de eerste paar jaar van zijn bestaan de invloed ondergaan van de Van Gogh-tentoonstelling uit 1896. Of preciezer, want de schilders van de in 1918 opgerichte De Ploeg waren te jong om er zelf geweest te zijn: waarschijnlijk werden ze meegesleept door het enthousiasme van hun leraar aan de Academie Minerva, F.H. Bach. „Dit werk is bij goede bestudeering, een tegengif voor zooveel smaakbedervende, zwakke kleurprentjes, welke vaak als schilderijen te slikken worden gegeven”, schreef Bach in 1896 in een ingezonden brief in de Nieuwe Groninger Courant nog voor de tentoonstelling was afgelopen.

Jan Wiegers, Jan Altink, Johan Dijkstra en George Martens van De Ploeg: ook zij schilderden zonnebloemen in een vaas, er hangen een stuk of zeven bij elkaar. „Van Goghs Veertien zonnebloemen, een schilderij dat in 1896 nog in Groningen had gehangen, kwam in 1924 in de National Gallery in Londen terecht. In Johanna Bongers’ ogen was dit een offer dat ze had moeten brengen, ‘a sacrifice for the sake of Vincent’s glory’. Het is verleidelijk om deze verkoop in verband te brengen met de vele schilderijen van zonnebloemen die de leden van De Ploeg rond deze tijd schilderden”, valt te lezen in de catalogus.

F.H. Bach brak als kunstenaar niet door, zijn naam is onbekend gebleven. Wel ontwierp hij de vijf tegeltableaus in de centrale hal van het nieuwe station, je ziet ze als je aankomt met de trein. En Van Gogh? Die kwam niet verder dan het treinstation van Hoogeveen, voor een verblijf van drie maanden in Drenthe. Groningen heeft hij nooit bezocht.

Jan Altink, Zonnebloemen (1925)

Jan Altink, Zonnebloemen (1927)

Foto’s: Particuliere collectie

Tv-recensie | Laat quizmarathondeelnemers af en toe even op hun rug liggen en naar de wolken kijken

admin
November 26, 2024
0

„Laat de mensen maar leven, als ze dat willen, en daarna doodgaan, ieder op zijn beurt”, schreef Wisława Szymborska in 2002. „Zij, de wolken, hebben met heel dat vreemde gedoe niets te maken.” De woorden van de Poolse dichteres stonden aan het eind van Even lucht (EO) in de wolken geschreven, als een wijsheid die de korte documentaire in perspectief moest plaatsen. De afgelopen twintig minuten waren gevuld geweest met beelden van mensen die op hun rug in de achtertuin, op een grasveld of naast een kippenhok lagen. Op verzoek van de documentairemakers namen ze daar de tijd om midden op de dag hun blik omhoog te keren. Met hun ogen op de wolken vertelden ze waar hun gedachten nu naartoe gingen.

Bij de jonge deelnemers richtten die gedachten zich vooral op de toekomst en alle angsten en verlangens die daarbij kwamen kijken, terwijl de oudere deelnemers veelal terugblikten op het verleden: soms tevreden, soms met spijt. De thema’s die de wolkenkijkers bezighielden varieerden van behapbaar en concreet tot beangstigend groot. Latrelaties en terminale ziektes, vliegvakanties en klimaatverandering. Ik kwam er niet over uit of ik dat troostrijk of juist beangstigend vond: het idee dat je die dromen en zorgen met zo veel mensen deelt. En dat het de wolken die aan je voorbijtrekken uiteindelijk worst zal wezen hoe veel van je dromen en nachtmerries werkelijkheid worden.

Omdat maandag me wat vroeg leek voor een existentiële crisis ruilde ik de wolken in voor SBS6 (in jargon noemen we dit ook wel een ‘vibe shift’). Daar is sinds vorige week iedere avond Lotto De Quizmarathon (Talpa) te zien – of, in de woorden van presentator Rob Kamphues: „Het grootste quizevenement uit de Nederlandse tv-geschiedenis”, bestaande uit „zo’n 32 uur lang alleen maar quizen, quizen en nog eens quizen, met een selectie van de meest fanatieke quizfanaten .” Die quizfanaten nemen de uitdaging ontroerend serieus en worden behandeld als ware artiesten. Niet alleen kunnen ze backstage gebruikmaken van „speciale faciliteiten”, waaronder een ijsbad, een hometrainer en een doos Trivial Pursuit; ze mochten van tevoren ook een rider (wensenlijst) inleveren met „etenswaar die goed is om supergefocust de 32 uur durende marathon door te komen.” Zo kan het dat ze tussen de quizrondes door met een verhit hoofd de coulissen inlopen terwijl ze dingen zeggen als: „Het is nu tijd voor de hummus.”

Spijtig is het wel dat de marathon is opgeknipt en uitgesmeerd over meerdere weken. Dat geeft je als kijker de gelegenheid om je avond na avond iets slechter te voelen over je groeiende ongeduld. Want geef toe: je kijkt niet voor de triviafeitjes. Je kijkt omdat je wil zien hoe lang het duurt voor de hummus uitwerkt en de eerste uitgeputte quizfanaat van de hometrainer dondert.

Slaaptekort

Misschien dat de bedenkers van het format voorvoelden dat veel kijkers om die reden pas bij de laatste afleveringen aanhaken, als het slaaptekort van de kandidaten het best zichtbaar wordt. Dat dat de reden is voor het extra drama-element dat ze hebben toegevoegd: de kandidaten delen zich steeds op in twee teams, en aan het eind van elke ronde stemt het verliezende team een van de eigen leden weg. Het weggestemde lid mag dan weer zelf een ander teamlid aanwijzen om het tegen op te nemen in een duel. Wie verliest, vertrekt.

Al dat gehannes met messen in ruggen leidde in aflevering één al tot betraande oogjes bij de weggestemde deelnemer. Zo’n deelnemer zou je eigenlijk ook even buiten op zijn rug moeten leggen, vind ik. Voor een beetje perspectief. „Laat de mensen maar quizzen, als ze dat willen”, zou je tegen hem moeten zeggen; „en daarna weggestemd worden, ieder op zijn beurt. Zij, de wolken, hebben met dat hele vreemde gedoe niets te maken.”

Wat vindt NRC | De bezuinigingen op het hoger onderwijs zijn kortzichtig

admin
November 26, 2024
0

Studenten, onderzoekers, docenten en hoogleraren. Vakbonden, het bedrijfsleven, ondernemers en gemeenten. Maandagmiddag op het Malieveld verenigd met één boodschap: kabinet, doe het niet. Bezuinig niet op de toekomst van Nederland.

Want daar komt het kortzichtige plan op neer dat minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) deze week in de Tweede Kamer presenteert. Zijn ministerie levert komend jaar 430 miljoen euro in, een bedrag dat oploopt tot 1,9 miljard euro in 2028. Basis- en middelbare scholen ontkomen niet aan bezuinigingen, maar de grootste klappen vallen in het hoger onderwijs.

Er wordt minder geld gegeven voor internationale studenten, startersbeurzen voor jonge onderzoekers worden afgeschaft, en twee fondsen waaruit wetenschappelijk onderzoek wordt betaald, worden gekort (het Fonds Onderzoek en Wetenschap) en opgeheven (het Nationaal Groeifonds). Studenten die – in de ogen van het Rijk – te lang doen over hun studie, worden beboet. Wie de nominale studieduur met één jaar overschrijdt, moet deze zogenaamde langstudeerboete van 3.000 euro per jaar betalen.

Het is makkelijk om de demonstranten weg te zetten als elitaire drammers die – in een tijd dat er op veel meer wordt bezuinigd – hun hobby’s willen voortzetten. Dat is allesbehalve waar.

Neem de langstudeerboete. Die raakt juist eerstegeneratiestudenten, van wie de ouders niet naar het hbo of de universiteit gingen. Vaak zijn zij degenen die extra tijd nodig hebben. Het raakt studenten die naast hun studie mantelzorger zijn of vrijwilligerswerk doen – waar de samenleving juist behoefte aan heeft. Het raakt studenten die door ziekte vertraging oplopen.

Het maakt dat het hbo of een universitaire opleiding onbetaalbaar wordt voor degene die geen rijke ouders heeft. En het maakt vooral dat het hoger onderwijs een leerfabriek dreigt te worden, voor een generatie die al grote mentale druk ervaart.

Terwijl hoger onderwijs uit méér dan studiepunten alleen bestaat. Wetenschappelijk onderzoek gedijt bij zelfontplooiing, de maatschappij bij leraren, artsen, economen – en ja, ook bij politici – die zich in hun jonge jaren tot zelfstandige denkers en burgers hebben kunnen ontwikkelen.