Aitana Bonmatí Conca. De naam van de middenvelder die Spanje woensdag op indrukwekkende wijze naar de EK-finale knalde, ten koste van Duitsland, verklaart wie ze is en waar ze vandaan komt. En waarom ze deze zondag tegen titelverdediger Engeland tot het bittere eind zal vechten om de Europese titel binnen te slepen.
Bonmatí is de familienaam van haar moeder. Conca die van haar vader. In het jaar dat Aitana geboren werd, 1998, was het in Spanje verboden om de naam van de moeder bij geboorte-registratie voor die van de vader te zetten. Dus besloten Vicent en Rosa, beide docent in Catalaanse literatuur, alleen de naam van Rosa als ouder van de kleine Aitana te laten registeren. Pas toen de wet een paar jaar later werd veranderd, kreeg Bonmatí de naam die nu in haar paspoort staat.
Ballon d’Or
Strijdvaardigheid werd haar met de paplepel ingegoten. Of zoals Bonmatí het in 2023 in het Théâtre du Châtelet in Parijs tegen haar ouders zei, in haar dankwoord bij het in ontvangst nemen van haar eerste Ballon d’Or: „Jullie hebben gevochten voor verandering en het is jullie gelukt. Die strijdlust en veerkracht zitten in mijn bloed.”
Bonmatí (27) stond ook stil bij de ongevraagde kus die de Spaanse voetbalbestuurder Luis Rubiales, niet lang daarvoor, op de lippen van haar teamgenoot Jenni Hermoso had gedrukt, tijdens de huldiging van het Spaanse elftal tot WK-winnaar twee jaar geleden. Vrouwen verdienen meer „respect en waardigheid”, zei ze. „Aan alle vrouwen die hetzelfde lijden als Jenni, wij staan achter jullie.”
Toen Bonmatí een jaar later opnieuw de onderscheiding voor beste voetbalster van de wereld in ontvangst nam, publiceerde de Spaanse krant El Pais een profiel waarin haar „wraakzuchtige stem” nader verklaard werd.
Haar vader werd in de zomer van 1992 gearresteerd door de Guardia Civil, bij een grootscheepse jacht op mensen die banden hadden met de onafhankelijkheidsbeweging Terra Lliure. „Naar eigen zeggen werd hij drie dagen lang geblinddoekt ondervraagd, geslagen en gemarteld”, schrijft de krant. Hij zou zijn gewaterboard, en er zou een pistool in zijn mond zijn geduwd. „Twaalf jaar later veroordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens de Spaanse staat, omdat deze de beschuldigingen van marteling niet had onderzocht.
Nooit verliezen
De Spaanse kranten staan in de aanloop naar de finale van zondag bol van de verhalen over Bonmati’s hobbelige weg naar de finale. Niet alleen vanuit het ziekenhuisbed waar ze kort voor het EK nog met een virale hersenvliesontsteking lag, maar ook vanuit haar geboortedorp Sant Pere de Ribes, zo’n veertig kilometer van de club waar ze zo’n beetje haar hele carrière heeft gespeeld: FC Barcelona.
In 2023 maakte de Catalaanse kunstenaar FERT.ONE een grote muurschildering van haar langs een van de hoofdstraten van Sant Pere de Ribes. Hij verwerkte er tal van verwijzingen in naar haar leven en carrière, zoals de clubkleuren van Barcelona (blauw met rood), de Ballon d’Or, en haar lijfspreuk ‘Guanya o aprèn, no perdis mai’. Winnen of leren, je verliest nooit.
Met de woorden ‘Made in La Masia’ wordt op de muurschildering de prestigieuze jeugdacademie van de club geëerd, waar Bonmatí in 2012 als dertienjarige voor het eerst binnenstapte. In een tijd dat de vrouwentak van FC Barcelona zich sterk ontwikkelde, en Bonmatí zich door de jaren tot de veelzijdige speelster ontwikkelde die ze nu is: een goede dribbelaar, snel, sterk, ondanks haar kleine gestalte, met een uitstekend spelinzicht en goed schot.
Als aanvallende middenvelder is ze zich altijd bewust van haar plek op het veld, en weet ze de kleinste gaatjes te vinden in de defensie van haar tegenstanders, zoals ze ook bewees tegen Duitsland, toen ze doelvrouw Ann-Katrin Berger in de 113de minuut het nakijken gaf, door haar te passeren bij de eerste paal, vanuit een bijna onmogelijke hoek.
„De waarheid is dat we met de analisten en keeperstrainer de Duitse keeper goed bestudeerd hadden”, zei Bonmatí na afloop, bijna ontnuchterend. „We wisten dat ze in deze situatie vaak de eerste paal vrijlaat.”
Karrenvracht aan talent
Bonmatí krijgt nu alle eer voor haar uitzonderlijke klasse, maar jarenlang werden haar kwaliteiten overschaduwd door de harde strijd die Spaanse internationals voor een betere behandeling voerden, inclusief staking, lang voordat Rubiales door de FIFA geschorst werd voor zijn ongevraagde kus. „Je mist wedstrijden, geld, sponsors, alles. Je wordt in de pers afgemaakt. Maar ik wilde er deel van uitmaken”, schreef Bonmatí twee jaar geleden over de staking in een stuk voor The Players’ Tribune. „Ik voelde dat de Spaanse voetbalbond meer in ons moest investeren. Bepaalde veranderingen moesten worden doorgevoerd als we grote toernooien wilden winnen.”
Die veranderingen bij de bond zijn wat tegengevallen. „Rubiales mag dan niet meer bij de Spaanse voetbalbond werken, maar zijn schaduw is lang”, zei Mar Mas, voorzitter van de Spaanse sportvakbond Mujeres en el Deporte Profesional, eerder dit jaar in NRC.
Maar met het spelen van grote toernooien zit het wel goed. Nog geen maand na haar stuk in The Players’ Tribune werd Spanje voor het eerst wereldkampioen, en zondag kan het land voor het eerst Europees kampioen worden. Met die karrenvracht aan individuele klasse, ervaring en talent, is het een wonder dat La Roja die titel nooit eerder wist te winnen.
