De stikstofuitspraak in de Porthos-zaak blokkeert de grote ambities van kabinet

Posted on November 2, 2022 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Analyse

Raad van State De plannen voor 900.000 nieuwe woningen en de energietransitie lopen vertraging op. De bouw wordt voortaan streng getoetst op stikstof.

Ministers Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) en Hugo de Jonge (Volkshuisvesting, CDA) geven een toelichting op de Porthos-uitspraak, deze woensdag.

Foto Bart Maat/ANP

Met een hek voor een ‘geitenpaadje’ zijn de grote ambities van het kabinet-Rutte IV woensdag geblokkeerd. De Raad van State maakte een einde aan de vrijstelling voor de bouw om tóch door te kunnen bouwen tijdens de stikstofcrisis. De uitspraak is een overwinning voor de natuur, maar een acuut probleem voor de bouw en de regering.

Het oordeel van de Raad van State komt niet als een verrassing, maar is er niet minder gevoelig om: de hoogste bestuursrechter corrigeert de Nederlandse regering dat zij zich niet langer met trucs kan onttrekken aan Europese wetgeving om natuurschade door stikstof te herstellen.

„Een tegenvaller”, noemde minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) de uitspraak woensdag eufemistisch tijdens een persbijeenkomst op het departement. „Heel eerlijk: mijn angst, mijn zorg, heeft hier altijd gezeten”, zei ze ook over de uitspraak.

Het kabinet komt donderdag met een eerste duiding van de impact van de uitspraak en wil deze maand met een plan van aanpak komen.

De uitspraak komt op een lastig moment, waarin het kabinet al worstelt met boze boeren, de vastgelopen asielopvang, woningnood, klimaatverandering, inflatie en energieprijzen en internationale spanningen door de oorlog in Oekraïne.

Minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting, CDA) heeft net afspraken met provincies gemaakt om tot en met 2030 917.000 nieuwe woningen te bouwen. Dat waren al ambitieuze plannen met de stijgende rente, hoge bouwkosten en personeelstekorten, maar nu de bouwvrijstelling vervalt, lijkt verdere vertraging voor een belangrijk deel onafwendbaar.

Onhaalbaar wilde De Jonge de woningbouwplannen tot en met 2030 nu nog niet noemen. Maar zeker op plekken bij kwetsbare natuur zal bouwen „heel erg veel ingewikkelder” worden, erkende hij.

Windmolenparken

Het vervallen van de bouwvrijstelling heeft niet alleen gevolgen voor de bouw van woningen, maar mogelijk ook voor de aanleg van duurzame infrastructuur, zoals windmolenparken.

Dat is een nieuwe tegenvaller voor de plannen van minister Rob Jetten (Klimaat en Energie, D66); zelfs als het kabinet álle klimaatplannen uitvoert, wordt het doel om de uitstoot van broeikasgassen met 55 procent in 2030 te verminderen niet gehaald, meldde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dinsdag nog.

Lees ook: PBL: Zelfs als het kabinet álle klimaatplannen uitvoert, is dat nog niet genoeg

Het stilvallen van veel bouwprojecten zal verder economische schade met zich meebrengen. Ook dat is een probleem voor het kabinet, dat al vele miljarden uittrekt om de koopkracht te verbeteren terwijl de wereldeconomie – en dus ook Nederland – op een recessie afstevent.

De vraag is wat de reikwijdte van de uitspraak van de Raad van State zal zijn. Toen de hoogste bestuursrechter in 2019 de toenmalige stikstofaanpak onvoldoende vond, kwamen duizenden bouwprojecten stil te liggen. Om toch door te kunnen bouwen bedacht het kabinet de vrijstelling, een juridisch geitenpaadje, waarbij de stikstofuitstoot tijdens de bouw niet werd meegerekend. De vergunningverlener keek alleen naar de stikstofuitstoot tijdens het gebruik van een nieuwe weg of woonwijk, niet naar de aanleg.

In een nieuwe zaak rond het bouwproject Porthos in de Rotterdamse haven heeft milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) deze bouwvrijstelling succesvol aangevochten. Het betekent dat bij alle lopende en toekomstige vergunningaanvragen nu eerst moet worden berekend wat de stikstofuitstoot is.

Natuur herstellen

Maar het betekent geen „algehele bouwstop”, en er blijft ruimte voor „projecten van groot openbaar belang” als de natuurschade wordt gecompenseerd, benadrukt de Raad van State. Maar de bouw is weer terug bij de situatie van 2019, toen de eerdere stikstofaanpak werd afgekeurd, en zal schoner moeten gaan werken.

Er is eigenlijk mar „één ding” wat het kabinet kan doen, zei minister Van der Wal woensdag. „Natuur herstellen en veel minder stikstof uitstoten.” Voor de hand liggend is het stoppen van de uitstoot van grote vervuilers, de piekbelasters, zoals intensieve veehouderijen en zware industrie. Maar het kabinet weet ook dat dit een moeizaam en slepend proces kan worden.

„Er is echt geen ontkomen aan”, twitterde Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot van coalitiepartij D66, na de uitspraak van de Raad van State. „Met alleen vrijwilligheid en vrijblijvendheid kan er niet gebouwd worden en zal de natuur niet herstellen.”

Aan de vooravond van de derde oorlogswinter vervliegt langzaam de Oekraïense hoop dat de bezette gebieden nog kunnen worden bevrijd

admin
November 18, 2024
0

Uit het niets stonden de Russen vorige week ineens in de buitenwijken van Koepjansk. Met een bliksemaanval verraste een compagnie met een tank, enkele infanteriegevechtsvoertuigen en een mijnopruimingsmachine de verdedigers van het frontstadje in de regio Charkiv.

Om de verwarring te vergroten, hadden sommige Russische aanvallers zich in een Oekraïens uniform gestoken. Ruim vier kilometer terrein hadden ze overbrugd voordat ze werden tegengehouden. De Russische aanval werd nog dezelfde dag afgeslagen, volgens de Oekraïense legerwoordvoerder Andri Kovalev, maar het incident toonde aan hoe snel de opmars kan gaan aan de vooravond van de derde oorlogswinter in Oekraïne.

Duizend dagen na het begin van de massale Russische inval zijn er voor de Oekraïners nauwelijks lichtpuntjes te vinden in de oorlog. Bijna overal langs de frontlijn zijn de Russen in het offensief, met name in de Donbas. Van Voehledar in het zuiden tot Koepjansk in het noorden: de frontlijn schuift over een breedte van zo’n tweehonderd kilometer steeds verder naar het westen. Hier is de Oekraïense strategie al een jaar lang tijd winnen, langzaam terugtrekken en ondertussen zoveel mogelijk schade toebrengen aan Russische troepen en materieel.

Ondanks lichte verbeteringen aan Oekraïense kant, en ondanks kolossale verliezen aan Russische zijde, heeft Moskou nog altijd een overmacht als het gaat om mankracht, materieel en munitie. Door de aanhoudende Russische druk lijkt de val van belangrijke Oekraïense knooppunten als Tsjasiv Jar, Toretsk en Pokrovsk slechts een kwestie van tijd.

**De frontlijn** van de oorlog in Oekraïne.

Uitgerekte frontlinies

Mogelijkheden tot een Oekraïens tegenoffensief, zoals in de zomer van 2023, lijken lang vervlogen, al verraste Kyiv in augustus met een inval in de Russische regio Koersk. Maar sommige militaire analisten betwijfelen of dat de positie van Oekraïne heeft versterkt; elite-eenheden die actief zijn in Koersk, kunnen niet worden ingezet in de Donbas. Bovendien zijn de Oekraïense posities verder uitgedund doordat de frontlijn langer is geworden.

Met dat sombere verloop van de afgelopen twaalf maanden sijpelt langzaam ook de Oekraïense hoop weg dat de Russische indringers – in elk geval op afzienbare termijn – nog kunnen worden teruggedrongen tot buiten de officiële landsgrenzen, van de Krim in het zuiden tot Charkiv in het noorden.

Mobilisatie werd steeds meer gezien als een enkele reis, waarbij de militaire dienst alleen kon worden beëindigd door te sterven of invalide te raken.

Oleksandr Danyljoek
Militair analist

Ondanks de grote hoeveelheden wapens en munitie die Oekraïne van zijn bondgenoten krijgt, slaagt Kyiv er maar niet in de oostelijke frontlinie te stabiliseren. Een tekort aan manschappen voor de Oekraïense strijdkrachten is een belangrijke oorzaak, schreef de Oekraïense militaire analist Oleksandr Danyljoek recent voor het Royal United Services Institute (RUSI), een Britse defensiedenktank. In 2022 en 2023 konden gesneuvelde en gewonde Oekraïense militairen nog worden vervangen dankzij een constante mobilisatie van gemotiveerde rekruten, eind vorig jaar stokte dat proces.

Militaire dienst als enkele reis

Volgens Danyljoek daalde na het mislukte zomeroffensief het besef in dat de oorlog jaren kon gaan duren. „Mobilisatie werd steeds meer gezien als een enkele reis, waarbij de militaire dienst alleen kon worden beëindigd door te sterven of invalide te raken.” Na twee jaar oorlog werd de militaire dienst steeds meer „beschouwd als slavernij, en niet als een tijdelijke, zij het zeer zware, plicht”.

De Oekraïense regering wachtte vervolgens nog maanden met een nieuwe mobilisatiewet, waardoor vrijwel alle Oekraïense fronteenheden met ernstige tekorten kampen. „Kyiv moet zijn disfunctionele systeem voor rekrutering en militaire training verbeteren”, schreef de Britse oorlogsanalist Jack Watling van RUSI in oktober.

Cynisch genoeg verliezen de Russen vermoedelijk veel meer militairen op het slagveld – op dit moment ruim 1.500 man per dag. Maar de Russische bevolking is ruim vier keer zo groot en mede door enorme salarisverhogingen in het leger blijven tot nu toe voldoende rekruten zich aanmelden om de doden, gewonden en vermisten te vervangen.

Asymmetrische oorlog

Een andere oorzaak van de benarde Oekraïense positie is de asymmetrie. Terwijl Moskou alles wat los en vast zit bombardeert en bestookt in Oekraïne, waaronder talloze burgerdoelen en de elektriciteitsvoorziening, hebben de Oekraïense strijdkrachten tal van beperkingen opgelegd gekregen van hun westerse bondgenoten. Zo mocht Oekraïne tot afgelopen zondag met geavanceerde westerse raketten als de ATACMS geen militaire doelen aanvallen op Russische bodem. Gevechtsvliegtuigen, vliegvelden, munitiedepots, commandoposten, luchtverdediging en raketinstallaties in Rusland bleven daardoor nagenoeg onaantastbaar. Als gevolg van die vrijheid kon de Russische luchtmacht vrijwel ongehinderd aanvallen uitvoeren op Oekraïense posities aan het front, die in veel gevallen simpelweg kapot werden gebombardeerd. Vechten met één hand op de rug, noem Kyiv dat al maanden.

Zondag willigde de Amerikaanse president Biden het Oekraïense verzoek om die beperking op te heffen eindelijk in, maar de vraag is hoe effectief Kyiv nu nog kan zijn. Moskou heeft zich bijna een jaar voorbereid op dit scenario; veel potentiële doelwitten zullen zijn verplaatst. De verwachting dat Bidens instemming het verloop van de oorlog ineens zal veranderen, lijkt daarom onrealistisch.

Westen is te afwachtend

Volgens militair analist Watling van RUSI begint de tijd te dringen voor het Westen. „Als de internationale bondgenoten van Oekraïne wachten op veranderingen die buiten hun controle liggen voordat zij actie ondernemen, zoals zij nu lijken te doen, vergroten zij de kans op falen”, schreef hij vorige maand.

De komende maanden zullen cruciaal zijn voor het verdere verloop van de oorlog, zo is de verwachting. Op 20 januari keert Donald Trump terug in het Witte Huis – en zowel Moskou als Kyiv zal er alles aan doen om de eigen positie zo sterk mogelijk te maken voor die machtswisseling. Wat Trump voor hen in petto heeft, is ongewis. Maar niemand twijfelt eraan het de oorlog kan doen kantelen.

Vrouwelijke 17de-eeuwse kolonialist Maria van Aelst krijgt in toneelbewerking weinig verdieping

admin
November 18, 2024
0

Er is een meme die vaak opduikt in de context van Amerikaans imperialisme en oorlogszucht. Op de tekening zien we een man en een vrouw met een Arabische achtergrond, in een bergachtig gebied. In de lucht hangen drie vliegtuigen met de Amerikaanse vlag erop, die bommen boven het landschap loslaten. De man kijkt met een blik van verwondering naar boven en zegt: „They say the next ones will be sent by a woman!” De vrouw slaat haar ogen neer en antwoordt: „Really makes you feel like you’re part of history.”

Ik moest aan de satirische cartoon denken bij het zien van De mannen van Maria, de theaterbewerking van de gelijknamige roman van Anneloes Timmerije. De voorstelling is een initiatief van actrice Anna Drijver, die tevens de hoofdrol speelt, en werd aangekondigd met dezelfde heldhaftige publiciteitstekst als het boek: „Het waargebeurde verhaal van een vrouw die in een bikkelharde tijd zag wat haar mogelijkheden waren, haar eigen weg koos en deed wat geen enkele vrouw voor haar had gedaan.” Expres of per ongeluk word je als kijker zo op het verkeerde been gezet. Wat hoofdpersonage Maria van Aelst namelijk heeft ‘gedaan’ is, zo blijkt uit de voorstelling: in het begin van de zeventiende eeuw net zo’n gruwelijke kolonisator van het latere Indonesië worden als de mannen om haar heen.

**Anna Drijver** in de voorstelling ‘De mannen van Maria’.

Eenzijdig perspectief

Toneelschrijver Maxine Palit de Jongh traceert in haar bewerking hoe Van Aelst van slachtoffer van het patriarchale systeem zélf tot dader werd. Als meisje wordt ze naar ‘de Oost’ verscheept als ‘volksplanter’: ze wordt op een ‘meisjesmarkt’ geveild aan de hoogste bieder om Batavia met witte kinderen te kunnen bevolken. Als haar eerste echtgenoot overlijdt, zet ze via een zaakwaarnemer een eigen handel in sieraden op, en laat zich in haar huishouden ondersteunen door enkele tot slaaf gemaakte vrouwen. Haar gruwelijkste daden komen voort uit haar seksistische indoctrinatie: omdat haar is ingepeperd dat haar enige bestaansrecht als vrouw voortkomt uit haar rol als moeder, drijft haar kinderloosheid haar tot het ontvoeren van de dochter van een van haar dienstmeisjes.

Hoewel Palit de Jongh twee passages heeft toegevoegd waarin dieren aan het woord zijn, als metaforen voor het land dat de Nederlanders exploiteren, blijft het eenzijdige perspectief van Van Aelst dominant in de voorstelling. Haar gebrek aan introspectie levert voor een hedendaagse theatervoorstelling onoverkomelijke problemen op: ze is in haar slaafse hunkering naar weelde, huwelijk en moederschap een voorspelbaar product van haar opvoeding en omgeving en wordt nooit een interessant individu. De conventionele spelregie van Olivier Diepenhorst biedt ook geen verdieping: het spel van Drijver toont weinig tegenkleur ten opzichte van de emoties die al in de tekst besloten liggen en neigt in haar portrettering van de personages die Van Aelst tegenkomt naar karikatuur.

Vanwege het gebrek aan opvallende regiekeuzes blijft onduidelijk wat Drijver nu precies zo interessant vond aan dit verhaal, en waarom ze het naar het toneel wilde brengen. De spanning tussen proto-feminisme en kolonialisme is te zwak uitgewerkt om te beklijven, waardoor je als kijker lang voor het einde je aandacht verliest.

Vogelgriep laait op bij Puttense kippenboerderij: ‘Zware klap’

admin
November 18, 2024
0

Laatste update:

14:27

Nederland was bijna een jaar lang vogelgriepvrij, maar in een biologisch leghennenbedrijf in het Gelderse Putten is het virus weer ontdekt. Om verdere verspreiding te voorkomen gaat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de circa 23.000 kippen van het bedrijf ruimen. Dat meldt de Rijksoverheid maandag. De laatste uitbraak dateert van vorig jaar december.

Vogelgriep is net als het coronavirus een zoönose, een ziekte die zowel dieren als mensen kan treffen. Overigens worden kippen van het merendeel van de honderd varianten niet meer ziek. Vooral wilde vogels (als zwanen, ganzen en eenden) nemen het virus mee naar Nederland en dragen het virus bijvoorbeeld over via poep of veren. Het eten van eieren van besmette vogels is voor mensen niet gevaarlijk.

De uitbraak komt niet als een verrassing voor BBB-minister Femke Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur). „Dat dit vroeg of laat zou gebeuren, wisten we, maar het blijft ingrijpend”, schrijft ze op haar X-kanaal. „Ik kan mij voorstellen dat dit een zware klap is voor de betrokken pluimveehouder. We nemen passende maatregelen en houden de situatie nauwlettend in de gaten.”

Screening

De NVWA gaat de dertien pluimveebedrijven die in een zone van drie kilometer van de plek van de uitbraak liggen, klinisch screenen. Vervolgens zal de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) de betreffende boerderijen monitoren. Zo worden er bijvoorbeeld monsters van kadavers onderzocht en blijft de dienst contact houden met de bedrijven.

De 58 pluimveebedrijven die in een straal van tien kilometer liggen, mogen van de overheid geen „pluimvee en broed- en consumptie-eieren” vervoeren. Ook mag er geen mest van vogels en gebruikt strooisel worden afgevoerd. Bedrijven die naast vogels ook ander vee hebben, mogen ook niet de mest en het strooisel van andere dieren en dierlijke producten afvoeren.

LTO

De genoemde lokale maatregelen moeten verspreiding van de vogelgriep naar andere delen van het land voorkomen. Verder moet pluimvee in de buurt van Putten worden opgesloten in een hok en moeten hobbykippen worden afgeschermd, om de kans op contact tussen wilde besmette vogels en gehouden vogels te verkleinen. De NVWA gaat ook na of er producten of pluimvee van en naar de Puttense boerderij zijn vervoerd in de periode vóór de melding.

Boerenorganisatie LTO roept op tot een „onmiddellijke” landelijke ophokplicht, zo reageerde de organisatie maandagmiddag na bekendmaking van het nieuws uit Putten. „We zitten vanwege de vogeltrek in een risicovolle periode en zien ook besmettingen in omringende landen.”

Luister naar