De Spaanse regering wil de migratieregels versoepelen, de Marokkaanse Amina hoopt dat er iets gaat veranderen

De ontwrichtende rol die het videoplatform TikTok heeft gespeeld bij de Roemeense presidentsverkiezingen, leidt in Roemenië en elders in de Europese Unie tot groeiende ongerustheid over het populaire sociale netwerk. „Als dit in Roemenië kan gebeuren, kan het overal gebeuren”, zegt onderzoeker Madalina Botan.

Botan, verbonden aan de Nationale Universiteit voor Politiek en Bestuur in Boekarest, is auteur van een analyse van de razendsnelle opkomst van de ultranationalistische kandidaat Calin Georgescu – eerst als trending topic op TikTok, en vervolgens ook in de stembus. Het verbod op betaalde politieke reclame dat in de huisregels van TikTok is opgenomen bleek „grotendeels niet-effectief”, luidt een van de bevindingen van de analyse van Botan. Een gebrek aan toezicht van TikTok op de naleving van de eigen regels is daar volgens de analyse van Botan vermoedelijk de oorzaak van.

Georgescu was de onverwachte winnaar van de eerste ronde van de verkiezingen op 24 november. Kon hij kort voor de verkiezingen volgens peilingen rekenen op niet meer dan 5 procent van de stemmen, drie weken later kreeg hij 23 procent van de daadwerkelijke stemmen. Maar die uitslag werd door het Constitutioneel Hof ongeldig verklaard, nadat uit documenten van Roemeense veiligheidsdiensten was gebleken dat Georgescu was geholpen door een grootscheepse beïnvloedingsoperatie op TikTok, mogelijk aangestuurd vanuit Rusland. De tweede ronde, die afgelopen zondag had moeten plaatsvinden, verviel daarmee automatisch.

Data bewaren

„De Russen hebben echt ontdekt hoe ze verkiezingen kunnen beïnvloeden”, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas dinsdag op een bijeenkomst van de site Politico. Ze noemde Roemenië als voorbeeld, maar zei het ook elders te zien. De Europese Commissie droeg TikTok vorige week op om alle data die verband houden met de Roemeense presidentsverkiezingen te bewaren. „Een cruciale stap”, bij het onderzoek naar wat er precies gebeurd is, verklaarde Eurocommissaris Henna Virkkunen (Digitale soevereiniteit).

In het Europees Parlement werden twee vertegenwoordigers van TikTok vorige week aan de tand gevoeld. Zij erkenden dat twee clusters van accounts die Georgescu en een andere kandidaat steunden, de regels die betaalde politieke advertenties verbieden hadden overtreden. Maar in de aanloop naar de verkiezingen zou TikTok wél 66.000 nep-accounts met bij elkaar tien miljoen volgers hebben verwijderd. In Europa, verzekerden de TikTok-vertegenwoordigers, beschikt het platform over 6.000 moderatoren, van wie er 95 Roemeens spreken.

Zo wordt TikTok een instrument voor een illegaal gefinancierde campagne

„Wat deden die dan in hemelsnaam tijdens de verkiezingen?”, vroeg Europarlementariër Dirk Gotink (NSC) daarop. Telefonisch voegt hij daaraan toe dat het er nu op aankomt dat de Europese Commissie nagaat of TikTok in strijd heeft gehandeld met de nieuwe Europese regels voor sociale media, die zijn vastgelegd in de zogeheten Digitale Dienstenrichtlijn (DSA).

Het onderzoek van Madalina Botan geeft belangrijke aanwijzingen over de technieken die de pro-Georgescu-campagne gebruikte. Door slim in te spelen op het algoritme van TikTok lukte het om de relatief onbekende kandidaat in de laatste weken van de verkiezingscampagne op te stuwen tot een alomtegenwoordig fenomeen op TikTok in Roemenië – een land met 19 miljoen inwoners, van wie er 9 miljoen TikTok gebruiken.

Gebruik van hashtags

Een andere radicaal-rechtse kandidaat, George Simion, had aanzienlijk meer volgers op TikTok dan Georgescu. Dat Georgescu niettemin meer mensen bereikte, dankte hij aan het feit dat er veel meer interactie was met filmpjes over hem: die werden massaal geliked, gedeeld en van commentaar voorzien. Het algoritme van TikTok zorgde voor verdere grootschalige verspreiding van de schijnbaar populaire filmpjes.

Het versterkende effect werd nog bevorderd door een intensief, en gecoördineerd, gebruik van hashtags, legt Botan uit. Daarbij ging het niet alleen om bijvoorbeeld #calingeorgescu of #georgescu2024, maar ook om ogenschijnlijke neutrale hashtags, zoals het veelgebruikte #echilibrusiverticalitate, „wat je kan vertalen als evenwichtig en integer”, kwaliteiten die men in een president wil zien.

De geautomatiseerde filters van TikTok lijken deze ‘neutrale’ hashtags niet herkend te hebben als middelen om filmpjes van Georgescu te promoten. Maar dat waren ze wel. Want de influencers die zich voor Georgescu inzetten, plaatsten de hashtags weliswaar in de eerste plaats bij filmpjes van hun favoriet, maar ook in de commentaren onder filmpjes van zijn rivalen. Dat leidde tot extra grote verspreiding van die hashstags – waarvan vooral Georgescu profiteerde, onder meer omdat ook die schijnbaar neutrale hashtag bij zijn filmpjes – in combinatie met zijn naam – het meest voorkwam.

Doordat de filmpjes van die influencers vooral de persoon van Georgescu toonden, zonder politieke leuzen en in schijnbaar a-politieke situaties (rijdend op een paard of in judo-tenue) konden ze door het TikTok-filter als entertainment worden gezien, in plaats van als politieke propaganda.

Volgens de openbaar gemaakte rapporten van de Roemeense veiligheidsdiensten hebben meer dan honderd influencers tegen betaling geholpen om Georgescu onder meer op die manier in de kijker te spelen. De campagne zou zo goed zijn gedaan, dat het gecoördineerd moet zijn door een „statelijke actor” (lees: een land) met hulp van een „bijzonder goed digitaal-marketingbedrijf”. Zaterdag deed de Roemeense politie een inval in het huis van de 36-jarige crypto-ondernemer Bogdan Peschir in de stad Brasov, die de betaling van de influencers zou hebben verzorgd. Per 20.000 volgers zouden ze omgerekend 80 euro hebben ontvangen, tussen 24 okober en 24 november zou hij zo 361.000 euro hebben betaald.

„Zo wordt een technologiebedrijf als TikTok een instrument voor een illegaal gefinancierde campagne”, zegt Botan. Calin Georgescu zegt zelf helemaal niets voor zijn campagne te hebben uitgegeven, ontkent iedere betrokkenheid bij de betaling van influencers en verwijt de heersende macht in paniek geraakt te zijn en niet te accepteren verloren te hebben. Ook Moskou zegt er niets mee te maken te hebben.

Delen

Mail de redactie

Op een gegeven moment werd de rugpijn van Luigi Mangiones moeder zo erg dat ze het ’s nachts uitschreeuwde. „Dan rende ik haar kamer binnen om te checken of ze oké was. Maar uiteindelijk hield ik op uit bed te komen”, schrijft de 26-jarige man, die maandag werd opgepakt voor de geruchtmakende moord op zorgverzekeraars-topman Brian Thompson, afgelopen woensdag in New York. „Ze schreeuwde alleen nog angstige kreten van woordloze pijn, of een tot het uiterste gerekt ‘fuck’.”

In een manifest dat Mangione maandag kort voor zijn arrestatie in het stadje Altoone in Pennsylvania, online zette, beschrijft hij het ziektebeeld van zijn moeder tot in detail. Hoe ze vergeefs medische hulp zoekt voor haar almaar verergerende pijnen. Hoe ze steeds weer andere of sterkere medicijnen krijgt voorgeschreven, maar niets aanslaat. Hoe ze steeds lastiger afspraken krijgt bij de dokter of in het ziekenhuis, waar haar medische dossiers constant kwijtraken.

„Maar”, schrijft Mangione vervolgens, „het ging niet om de dokters, de receptionisten, de ziekenhuismanagers, de apothekers, de radiologen, of wie we ook maar troffen. Het was UnitedHealthcare.”

Deze zorgverzekeraar – de grootste van de VS waarvan Thompson sinds 2021 de ceo was – zou de toegang tot de zorg voor zijn moeder almaar verder hebben afgeknepen. „Ze schonden het contract met mijn moeder en tientallen miljoenen andere Amerikanen”, besluit Mangione zijn ruim 1.500 woorden tellende manifest getiteld ‘The Allopathic Complex and Its Consequences’. „Deze dreiging tegen mijn eigen gezondheid, die van mijn familie en de rest van het land dwingt mij te antwoorden met een daad van oorlog.”

Die oorlogsdaad zou Mangione woensdag op klaarlichte dag in New York hebben voltrokken, toen hij in Manhattan het vuur opende op Thompson. Hij stelt dat beroemde pleitbezorgers van vreedzaam verzet, van Nelson Mandela en Mahatma Gandhi tot Martin Luther King, onterecht als helden of revolutionairen worden gezien. Want: „Geweldloos [verzet] laat het systeem op volle snelheid doordraaien. Kijk waar dat ons gebracht heeft.”

Volgens Mangione geeft het Tweede Amendement op de Amerikaanse grondwet, dat vrij wapenbezit schraagt, hem het recht om op te treden als opperbevelhebber van zijn eigen leger. Hierdoor kan iedereen „zijn eigen bestuursvoorzitter” zijn. „Jij moet bepalen wat je tolereert.”

Internetsensatie

Met de liquidatie op klaarlichte dag groeide Mangione in de VS de afgelopen dagen uit tot een internetsensatie. Zeker nadat bekend werd dat in de kogels die Thompson dodelijk troffen termen waren gegraveerd waarmee zorgverzekeraars vaak declaraties afwijzen, omarmden sommigen hem als een volksheld. Een moderne wreker van een diepgehaat stelsel, dat peperduur is maar ondermaatse zorg levert.

Dat veel meer Amerikanen hun verzekeraar ten diepste haten, bleek bijvoorbeeld uit de cynische reacties onder het Facebook-bericht waarin UHC de dood van haar topman bekendmaakte: het oogstte vele tienduizenden lachende emoji’s. Op sociale media toonden gewone burgers, maar ook bekende influencers en popartiesten openlijk en ongegeneerd sympathie voor de toen nog niet-geïdentificeerde schutter.

Dat Mangione kon uitgroeien tot een antikapitalistische wreker, lag niet in zijn opvoeding besloten. Hij groeide op in Maryland, in een prominente Italiaans-Amerikaanse familie. Zijn ouders bestierden een netwerk van bejaardenhuizen en hadden genoeg geld om hem naar de Gilman School in Baltimore te sturen. Een peperdure particuliere jongensschool met 38.000 dollar collegegeld per jaar, die er prat op gaat gouverneurs en senatoren te hebben opgeleid. Vervolgens studeerde hij computerwetenschappen aan de topuniversiteit van Pennsylvania.

De inspiratie voor zijn geweldsdaad lijkt hij deels te hebben gehaald uit boeken. Op de recensiewebsite Goodreads heeft hij dertien titels gerecenseerd, waaronder het manifest van de Unabomber, de terrorist Ted Kaczynski die tussen 1978 en 1995 meerdere binnenlandse bomaanslagen pleegde. Magione ziet hem als „een extremistische politiek revolutionair”.

Hij heeft niet alleen problemen met de zorgverzekeraars. „Wanneer alle andere vormen van communicatie falen, is geweld nodig om te overleven”, schrijft Magione verwijzend naar „fossiele bedrijven” die „niets om jou geven” en die het „niet erg vinden om de planeet in de fik te zetten voor wat geld”. „‘Geweld heeft nooit iets opgelost’, is een statement uitgesproken door lafaards en roofdieren.”

Opgepakt in McDonald’s

Mangione zou de laatste jaren zelf ook toenemend te kampen hebben gehad met rugpijnen, vertellen vrienden en kennissen in de Amerikaanse pers. Zij kregen de afgelopen maanden steeds minder contact met hem. In zijn manifest schrijft Mangione dat hij „een ander soort genezing gevonden heeft, die me heeft getoond wat het echte antigif is voor wat ons ziek maakt”. Mogelijk ligt die in de alternatieve geneeskunde, verraadt de titel van zijn manifest: ‘Allopathie’ is een term die in de homeopathie wordt gebruikt voor de reguliere geneeskunde.

Op de camerabeelden die de politie de afgelopen dagen verspreidde van de voortvluchtige schutter, toonde hij soms een lach die het midden hield tussen maniakaal en sardonisch. Mangione lijkt er in zijn manifest vanuit te gaan dat hij zijn daad zelf niet zal overleven. „Dit kunnen mijn laatste woorden zijn. Ik weet niet wanneer ze me komen halen. Ik zal me tegen elke prijs verzetten. Dat is waarom ik lach door de pijn.” De antikapitalistische moordverdachte kon maandag zonder veel problemen worden ingerekend in een vestiging van hamburgerketen McDonald’s.

Delen

Mail de redactie