Als Wim van der Leegte een bedrijf met een kantine overnam, dan gooide hij die het liefst meteen dicht. „Iedereen moet gewoon zijn eigen brood meebrengen. Ik ook”, zo zei hij in 2003 tegen NRC. Een koffieautomaat zag hij bij voorkeur ook niet – dan gaan mensen maar heen en weer lopen, terwijl er gewerkt moet worden. In de fabrieken van VDL kwam in die tijd drie keer per dag iemand koffie brengen.
Rekenen, weinig overhead, hard werken, een oog voor nieuwe markten en scherp onderhandelen – met die eigenschappen wist Brabander Wim van der Leegte in een halve eeuw VDL Groep uit te bouwen tot een van de grootste industriebedrijven van Nederland. Zondag maakte het bedrijf bekend dat de in 2016 afgetreden topman in de nacht van zaterdag op zondag is overleden. De 76-jarige Van der Leegte is volgens het korte statement een natuurlijke dood gestorven in zijn woonplaats Duizel.
Wim van der Leegte gold als een van de belangrijkste personen uit de Nederlandse industrie van de afgelopen decennia. Hij geloofde zonder voorbehoud in productie in Nederland. Met de uitbouw van VDL creëerde hij een enorm bedrijf dat van alles maakt, van bussen tot Dopper-flessen en zonnebanken. Het speelt samen met ASML een dominante rol in de regio Eindhoven. De overname van autofabriek Nedcar in 2012 maakte VDL bovendien tot een van de belangrijkste werkgevers in Zuid-Limburg. Het overlijden van Van der Leegte komt op het moment dat deze fabriek op sluiting afstevent, waarbij duizenden banen verdwijnen.
Van der Leegte blijkt al op zeer jonge leeftijd een getalenteerd ondernemer. Hij begint als 19-jarige als stagiair bij het metaalbedrijfje van zijn vader in Hapert. Dat maakt flinke verliezen en heeft hoge schulden. Zijn vader raakt overspannen, en al gauw neemt Van der Leegte de leiding over. Hij gooit consumentenproducten als broodtrommels de deur uit en besluit te focussen op halffabrikaten – iets wat tot op de dag van vandaag de strategie is van VDL.
De aanpak van de jonge Van der Leegte werkt, het bedrijf komt er bovenop. Zo goed zelfs, dat hij zich naar eigen zeggen tegen het eind van de jaren zeventig begint te vervelen. Hij voelt zich overbodig. „Dus ben ik maar andere bedrijven gaan overnemen.”
Tussen 1977 en zijn aftreden in 2016 koopt Wim van der Leegte tientallen bedrijven op, tot VDL 14.000 werknemers heeft en een omzet van meerdere miljarden. Daaronder zitten veel kleine metaalbedrijfjes die bijvoorbeeld dakkoffers maken, maar ook grote voormalige onderdelen van Stork, DAF en Philips: een groot deel van het huidige VDL is gebouwd op de resten van deze concerns. Cruciaal is de overname van Philips ETG in 2006: tegenwoordig levert dit VDL-onderdeel belangrijke technologie aan chipmachinefabrikant ASML. Dit maakt een groeiend deel van de omzet van VDL uit.
Van der Leegte is alleen geïnteresseerd in minder goed lopende bedrijven, zo zei hij in 2003. „Die zijn tenminste niet zo duur.” Bij ETG kijkt hij eerst jarenlang de boel aan, totdat het bedrijf zo min mogelijk waard is, zo zegt hij later. Niet zelden melden wanhopige bedrijfseigenaars zich bij hem, waarna Van der Leegte een bedrijf soms koopt voor een gulden. Na een overname paste hij de ‘VDL-formule’ toe: op elke man of vrouw op kantoor moeten er minstens vijf in de fabriek staan.
Wie wil produceren in West-Europa, moet nu eenmaal scherp op de centen letten, vindt Van der Leegte. Hij verliest af en toe opdrachten aan Oost-Europa, later aan China. Maar daar zelf iets openen, daar peinst hij niet over. „Wij hebben daar niks te zoeken.” In het logo van VDL – overal in Noord-Brabant te zien – zit een Nederlandse vlag, en Van der Leegte zegt waar het maar kan dat het hem gaat om zoveel mogelijk Nederlandse banen.
Van der Leegte gaat op wel meer manieren tegen de trends van de wereldeconomie in. Conglomeraten raken begin deze eeuw uit de gratie, maar Van der Leegte gaat gewoon door met ‘kralen rijgen’: hij vindt de spreiding juist handig, niet inefficiënt. Dat kan omdat hij VDL nooit naar de beurs brengt en dus geen kritische vragen krijgt van aandeelhouders.
Een vergelijking met een andere ondernemer is instructief: Jan Aalberts brengt in 1987 zijn metaalconglomeraat wel naar de beurs. Dat bedrijf heeft inmiddels veel buitenlandse fabrieken en ook allerlei onderdelen weer verkocht. Het bedrijf stuurt sterker dan VDL op de winst, zei voormalig topman Wim Pelsma eerder dit jaar tegen NRC.
Van der Leegte mag dan lagere opbrengsten tolereren, met de familie als enig aandeelhouder wordt hij over de jaren desalniettemin multimiljardair. Hij richt in 2000 zijn eigen stoeterij op, waar hij zich bezighoudt met zijn grote hobby (naast Donald Duck lezen): springpaarden. In Duizel fokt Van der Leegte deze dieren, die ook wedstrijden rijden en geregeld voor miljoenen worden doorverkocht.
Nedcar-deal
In de nacht van 7 op 8 februari 2012 stuurt Van der Leegte een sms’je dat uiteindelijk zijn grootste deal zal inluiden. Die avond heeft hij op tv gezien dat Mitsubishi autofabriek Nedcar, ooit opgericht door DAF, in Limburg wil sluiten. Van der Leegte kan er niet van slapen en zoekt contact met directeur Joost Govaarts.
In de zomer van dat jaar is er een deal. VDL neemt autofabriek Nedcar over voor één euro – er moet flink in geïnvesteerd worden, zoveel is duidelijk. BMW wordt nieuwe klant, de Nederlandse overheid staat garant met verschillende leningen: daarvoor is het redden van duizenden banen in de kwetsbare regio Zuid-Limburg te belangrijk.
De overname van Nedcar, een fabriek die in goede jaren meer dan een miljard euro aan de omzet zal toevoegen, is één van de laatste grote deals van Van der Leegte. Het levert hem nog een typerende schermutseling met de vakbond op. Van der Leegte is niet te spreken over stakingen in 2015 in het kader van een nieuwe cao in de metaalsector. „Wij hebben banen gered. FNV had moeten zeggen: bij Nedcar wordt dit jaar niet gestaakt.”
In 2016 besluit hij af te treden. Van der Leegte, die vaak getypeerd wordt als familieman en geniet van de jaarlijkse gezamenlijke skivakantie, heeft drie kinderen uit twee huwelijken. Uiteindelijk valt voor de opvolging de keuze op jongste zoon Willem. Dochter Jennifer en zoon Pieter werken ook bij VDL.
Niet dat het voor Van der Leegte makkelijk afscheid nemen is. Hij wordt na zijn vertrek commissaris en blijft de laatste jaren nog gewoon verschijnen op het kantoor langs de ringweg van Eindhoven. In 2020 moet Willem hem tijdens de coronacrisis naar huis sturen, zo vertelt die dat jaar tegen NRC. Zijn vader luistert eerst niet, totdat de dokter hetzelfde zegt. „Hij ziet VDL als zijn vierde kind.”.
Het plotselinge overlijden van Van der Leegte komt op een moeilijk moment voor VDL. Op 2 november bleek dat begin 2024 bijna alle banen verdwijnen bij Nedcar. BMW verlengt de opdracht na 12 jaar niet, een nieuwe klant is er niet. De afgelopen jaren kende VDL ongeveer 16.000 werknemers, dat zullen er binnenkort zo’n 4.000 minder zijn.
Zo’n ontslagronde zag VDL nog nooit. Het was voor VDL, het personeel en voor Limburg een teleurstelling, en dat was het voor Van der Leegte ongetwijfeld ook. „Ik ontsla niemand, ook niet als ik het moeilijk heb”, zei hij in 2013 tegen MT/Sprout. Dat dat bij VDL nu toch moet, doet er niks aan af dat Van der Leegte vooral herinnerd zal worden als een ondernemer die de regio, na het vertrek van Philips, massaal banen verschafte.
