De rechter sprak zich uit over de zaak van het OM, niet over de NRC-verslaggeving

Posted on April 28, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Arjen Fortuin

28 april 2023

Leestijd 3 minuten

‘De verrassing was compleet,” schreef NRC. „Zelfs bij de vijftig in groengeel gestoken aanhangers van De Mos op de publieke tribune.” De vrijspraak van de van corruptie verdachte politicus Richard de Mos werd in het verslag beschreven als een „mokerslag” voor het Openbaar Ministerie.

Het wierp bij lezers en een enkele collega-journalist de vraag op hoe NRC nu zelf tegen de zaak aankeek. De krant publiceerde er immers uitgebreid over – onder meer in een reeks onderzoeksverhalen van Joep Dohmen en Merijn Rengers waarin duidelijk werd hoe De Mos opereerde en waarvan het OM hem en vier anderen verdacht. Hij zou zich hebben laten betalen door ondernemers in ruil voor een voorkeursbehandeling, zijn ambtsgeheim hebben geschonden en er zouden stemmen zijn geronseld voor zijn partij. Onbewezen, oordeelde de rechter.

Ombudspolitiek

Dat is een oordeel over de zaak van het OM, niet over het werk van de krant. De berichtgeving over Richard de Mos in NRC heeft een lange geschiedenis, met al in 2018 een artikel over zijn vorm van ‘ombudspolitiek’. De spectaculaire inval in zijn huis en in het stadhuis op 1 oktober 2019 transformeerde van de discussies over De Mos’ wijze van politiek bedrijven tot een corruptiezaak met enorme consequenties voor de plaatselijke politiek. „Toen het bericht binnenkwam zat ik schuin tegenover collega Merijn Rengers op de redactie”, zegt Dohmen. „Het was duidelijk dat dit een grote zaak was.” Terwijl collega Titia Ketelaar als stadsverslaggever schreef over de ingrijpende gevolgen voor de Haagse politiek, gingen Rengers en Dohmen op zoek naar de achtergrond van de corruptieverdenking.

Ze haalden veel naar boven uit het Haagse: in hun artikelen rijst het beeld op van een politicus die in nauwe samenspraak met een aantal ondernemers dingen probeert te ‘regelen’. Daarbij wekt hij de schijn van belangenverstrengeling, zonder daar erg geheimzinnig over te doen. Het was sterk spitwerk, bekroond met de persprijs Luis in de Pels, waarvan de relevantie zich niet beperkt tot de vraag of De Mos schuldig was aan corruptie. „Er is behalve de juridische werkelijkheid ook een journalistieke werkelijkheid”, zegt Rengers. Journalistiek gezien waren de verhalen interessant en belangrijk. Zie De Mos’ rol in de Haagse politiek, het debat over integriteit en morele vragen over innige banden tussen politici en ondernemers. Daar verandert de vrijspraak niets aan. Bovendien, zegt Dohmen, werden de feiten die in NRC naar boven kwamen, niet door de rechter betwist. „Hij vindt ze alleen onvoldoende bewijs voor een veroordeling.” Een hoger beroep kan dat trouwens nog veranderen.

Iets anders is de vraag of NRC de juridische werkelijkheid van de situatie goed heeft ingeschat. De verslaglegging van het proces zette de lezer op het spoor dat de verdachten in elk geval op een deel van de tenlastelegging schuldig zouden worden bevonden. Op 21 januari publiceerde NRC een voorbeschouwing op het proces, met daarin de belangrijkste beschuldigingen van het OM en de tegenwerpingen van De Mos’ advocaat Peter Plasman. Daarnaast inventariseerde het artikel alle corruptieprocessen sinds 1990. De conclusie: bij de rechter won het Openbaar Ministerie altijd. Er waren vijfentwintig onderzoeken geweest, waarvan er veertien tot een rechtszaak leidden, met steeds een veroordeling tot gevolg. Die score van honderd procent is interessant, maar ook een feit waarvan de voorspellende waarde overschat kan worden. Over de inhoud van de vijftiende zaak zegt het weinig. En iedereen die (te veel) sport volgt, weet: aan elke zegereeks komt een eind.

Het was ook juridisch redacteur Folkert Jensma opgevallen, die zich in de nieuwsbrief ‘Recht en onrecht’ verzette tegen de gedachte dat er een vrijwel zekere veroordeling op til zou zijn. Negentig procent van álle verdachten in een strafproces wordt veroordeeld, stelde hij. „De Mos staat zeker nu al op achterstand, net als íedere verdachte in een strafproces, maar of het een echt grote zaak is? […] Of De Mos c.s. in strafrechtelijke zin iets te verwijten valt, moet echt nog blijken.” Jensma had zich gestoord aan hoogleraar staatsrecht Wim Voermans, die in Nieuwsuur met een „dit klopt toch echt niet” al zeker leek te weten wat er zou gaan gebeuren. „Ik besloot een beetje tegen te gaan hangen.”

Het tegenhangen van Jensma – die sinds vorige zomer geen wekelijkse juridische column meer heeft – leidde niet tot het maken van een krantenartikel. Dat is jammer, vindt ook plaatsvervangend chef Binnenland Merel Thie.

Bij de artikelen over het proces telt voor Dohmen dat daarin ook het standpunt van De Mos en zijn medeverdachten helder naar voren kwam. Dat klopt. Dat advocaat Peter Plasman rekende op vrijspraak, kon de NRC-lezer in de zes artikelen over de rechtszaak niet zijn ontgaan.

Risico

De NRC-luisteraar hoorde Dohmen in NRC Vandaag van 21 april, verschenen op de ochtend van het vonnis, de successcore van het OM noemen als aanwijzing voor een veroordeling. Dat bleek enkele uren later een misrekening. Achteraf hadden we bij het maken van de podcast meer oog voor de twijfel moeten hebben, zegt chef Audio Anne Moraal. „Dat is een les.” Wel werd er een (vooraf met Dohmen gepland) nawoord aan de opname toegevoegd.

Dat de audioredactie het gesprek van de dag wil weergeven is terecht, maar de voorbeschouwende podcast is hier een groot risico. Wachten tot na de uitspraak was wat mij betreft beter geweest. Zeker nu er veel over het hoe dan ook opmerkelijke vonnis (en een mogelijk hoger beroep) valt te zeggen. Dat gebeurde maandag in een vragenstuk en in een hoofdredactioneel commentaar. Wordt vervolgd, mogelijk in de juridische werkelijkheid, maar zeker in de journalistieke.

Arjen Fortuin

Reacties: [email protected]

DE LEZER SCHRIJFT… Dat ‘wij’ in NRC niets te zoeken heeft

In de beginselen van de krant staat iets over het wantrouwen van „iedere collectiviteit”. Maar ik heb in de loop van de jaren al tientallen keren meegemaakt dat NRC in een kop of artikel ‘we’ gebruikt en ik daar zeker geen deel van ben. Het zijn situaties waar vroeger ‘men’ werd geschreven, dat zal wel als afstandelijk worden ervaren. Inclusief? Excluderend juist! Dus neem in het stijlboek dwingend op dat ‘we’ uitsluitend gebruikt mag worden als inderdaad sprake is van ‘wij allen’. En niet zoiets als ‘wij die het halen van de klimaatdoelen onmogelijk maken’, zoals gebeurde in Leven van 1 april: „Onbekommerd zwermen wij deze zomer weer uit over de wereld.” Maar wij hier vliegen niet.

Weia Reinboud

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 29 april 2023.

Bitterzoet, bijtend en hoopvol: Nick Cave is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit

admin
September 27, 2024
0

„Mijn verjaardag”, herhaalt de zanger Nick Cave met een frons. Nadat hem eerder al een pluchen kikker was toegespeeld, een verwijzing naar de song ‘Frog’, feliciteert een fan vooraan hem alsnog met zijn verjaardag – de in Australië geboren Cave werd onlangs 67 jaar. „Concentreer je”, briest die echter, aan de rand van het podium. Moet hij hier echt iedereen bij de les houden? Hij dóét niet aan verjaardagen. „Daarvoor ben ik te oud.” Zijn verjaardag? Meer een survive-dag, gnuift de zanger. „Wees stil en luister hiernaar”, is zijn gebod. Waarna hij op minimale pianonoten aan de theatrale vertelling van ‘Conversion’ begint, een van zijn nieuwe songs over transformatie en een spiritueel ontwaken.

Een diepe connectie wil Nick Cave voelen met zijn toehoorders. Het is tweeënhalf uur zijn ontbrandingsmotor en voor minder gaat het niet. Zeker niet aan het begin van zijn Europese tournee – hij doet Amsterdam aan voor twee shows. En ook al is zijn nieuwe Wild God, een verrukkelijk hoopvol, soul en gospel ademend album er nog maar net. De show bevat dus veel nieuwe songs die voor het eerst live klinken. Focus! Moet hij het nog eens zeggen?

Levensvreugde

‘JOY’ lezen we nu. Levensvreugde voelen. Kan het ooit nog zonder die ‘maar’, die adembenemende stomp in je maag die ogenblikkelijk herinnert aan de wanhoop, verdriet en alles waardoor een mens heen moet gaan na het afschuwelijk tragische verlies van een kind? Laat staan van twee, zoals Cave overkwam. Niets is meer hetzelfde, alles is veranderd. Maar Nick Cave, getormenteerde gentleman van het zware gemoed, literaire liedjesschrijver vol bijtende spot en dromer van gitzwarte sprookjes, is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit.

**Nick Cave** in de Ziggo Dome. Foto Andreas Terlaak

Soms letterlijk vallend op hun uitgestoken handen spuugt hij in Amsterdam demonen in de bek. Bitterzoet, getergd, aaibaar is hij, maar ook de kwetsbare ziel die aan zijn vleugel de dood enigszins kan omarmen. Of in elk geval, weet te accepteren met een lichtere en – nog erger – gelukkige kijk op de wereld. En het leven daarna, richting „the kingdom in the sky”. Al is zijn God allang geen betrouwbare gids meer.

Zijn tragiek komt aan, maar het voert niet meer de boventoon. Klein en „een beetje sad” is ‘O Children’ over hoe zijn kinderen vroeger speelden. Solo aan de piano beneemt ‘I Need You’ de adem („Just breathe, just breathe” – het is onverdraaglijk). Maar ‘Joy’ stijgt met koorzang formidabel boven alle pijn op.

Steengoed keert de sfeer richting de vintage Cave met gebalde vuist. Vergelding! Waanzin! Verdoemenis! Hij is de rusteloze verteller. Voel die onderhuidse spanning in ‘Tupelo’. ‘From Her to Eternity’ is een gissende en borrelende highlight met een bijtende Cave. Natuurlijk, het spooky verhaal van ‘Red Right Hand’ vol kerkbellen. Beukend ook: ‘The Mercy Seat’ (1988), zijn epos over de elektrische stoel met talloze bijbelse verwijzingen.

Ze dreunen na, terwijl Cave rusteloos in maatpak zijn catwalk af draaft, de ogen vlammend in het lange gezicht. Terwijl album Wild God gemaakt blijkt voor het podium, is Cave knap boven zijn rouw uitgestegen.

Opinie | Een helm is net als regenjas of oordoppen: gewoon nuttig

admin
September 27, 2024
0

Als ik af en toe naar een dansevenement ga, doe ik oordopjes in. Misschien zien ze er niet per se aantrekkelijk uit, maar ik wil mijn gehoor beschermen. De muziek is hard, en na vijf minuten merk je niet eens meer dat je ze draagt. Ik heb er verder geen enkele emotie bij: het zijn simpelweg oordopjes.

Dus ik was verrast door hoeveel emoties er in Nederland leven rondom helmen. Op een steiger, op de fiets, op een bouwterrein… Het dragen van een helm wordt niet alleen als overbodig gezien; mensen worden soms zelfs boos als iemand anders er wél voor kiest. Vrijheid, democratie en zelfbeschikking lijken nauw verbonden te zijn met het niet dragen van een helm.

Toen ik hierover in Engeland schreef, werd ik met veel onbegrip geconfronteerd. „Helmet hair is better than concrete head”, schreef een lezer van The Sunday Times. Mijn schoonmoeder sprak over „the rift between the supposed free spirits and sane folk who recognize the seriousness of avoidable brain damage”, de kloof tussen de zogenoemde vrije geesten en de verstandige mensen die de ernst van vermijdbare hersenschade inzien.

Simpelweg beschermend

Toen ik van Londen, Edinburgh en Melbourne naar Amsterdam verhuisde, droeg ik altijd een helm op de fiets. In Engeland, Schotland en Australië is dat normaal, en vaak zelfs verplicht. Ook hierover voel ik weinig emotie. Een helm is simpelweg een stukje hoofdbescherming – licht, tegenwoordig ook comfortabel, je vergeet snel dat je ‘m op hebt. Het kan vervelend zijn als je hem thuislaat of als hij nat is (net als je zadel), maar mijn gevoelens over mijn helm zijn vergelijkbaar met die over mijn regenjas: nuttig onder bepaalde omstandigheden, verder niets bijzonders. Nothing to see here.

Uitgescholden worden

Is het vreemd dat een overheid hierover regels maakt? Niet echt. Wanneer iemand, vooral een jong persoon, hoofdletsel oploopt door een ongeluk, dragen wij als samenleving uiteindelijk de zorgkosten en missen we een productieve werknemer.

Wat wél vreemd is, is de sociale druk om géén helm te dragen. Nog vreemder is dat je vaak wordt uitgescholden als je er wél voor kiest, in dit zogenaamd vrije land. Ik ga toch ook niet schelden als de ander géén helm draagt: gun mij, alsjeblieft, dezelfde beleefdheid.

Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie!

Natuurlijk is helmgebruik maar een deel van het verhaal. Het verkeer moet veiliger worden, en dat vereist investeringen in infrastructuur, het terugdringen van autogebruik waar mogelijk, meer ruimte voor fietsers en voetgangers en socialere gedragsnormen voor iedereen. Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie! We hebben die regels samen bedacht, dus het zou normaal zijn als iedereen zich eraan houdt. Zo niet, dan moet handhaving plaatsvinden.

De fietsburgemeester van Amsterdam vatte het goed samen: het verkeer is een plek van sociale interactie, en een langzamere stad kan ook een mooiere stad zijn.

Helm én mooi haar

En als je je echt zorgen maakt om ‘helmet hair’, is het dan misschien een idee om niet in een land te wonen waar het vaak hard waait en regent? En anders bedenkt een slimme Nederlandse ontwerper misschien wel een helm die helmethairproof is, en opvouwbaar. Het zou eigenlijk heel on-Nederlands zijn om zo’n grote marktkans te laten liggen in een land met 18 miljoen fietsers, van wie zo’n 90 procent geen helm draagt.

Vanochtend regende het cats and dogs. Na tien minuten op de fiets waren mijn knieën doorweekt. Maar onder mijn helm, toen ik op mijn werk aankwam, was mijn haar heerlijk droog.

Tv-recensie | Tedere toenadering tussen vader en zoon in adoptiefilm ‘Kind van de tijd’

admin
September 27, 2024
0

Tim van Wijk kijkt stuurs voor zich uit en geeft afgemeten antwoord. Achter zijn harde, afstandelijke houding zie je een afgrond van woede en wanhoop. Intrigerend is het wel om naar deze man te kijken, en hartverscheurend, en herkenbaar.

Wanneer een documentairemaker iets over zijn eigen gezin gaat maken, dan heeft hij personages die er misschien geen zin in hebben, maar die in ieder geval bereid zijn om het filmende gezinslid te helpen. Maar als het gezicht van Tim van Dijk in beeld komt, dan weet je: hier gaat zijn broer, regisseur Huibert van Wijk, een zware dobber aan hebben.

Tim (49) is geadopteerd uit Indonesië, had als kind driftbuien en andere gedragsproblemen. Zijn ouders konden het niet aan, gingen scheiden. Toen Tim op zijn veertiende zijn vader Lex probeerde te wurgen, werd hij uit huis geplaatst. Weer werd hij afgewezen.

Dit is een film over de zoon en de vader. Adoptie is wat hun samenbracht, adoptie is wat hun scheidt. De vader wilde in 1975 het goede doen door een kind uit de Derde Wereld te redden. De zoon vindt het een halve eeuw later greedy westers gedrag om een baby uit zijn cultuur te rukken en op te zadelen met zoveel pijn. De bewering dat adoptie in het belang van het kind is, maakt hem razend.

Tussendoor zien we de vader en de zoon samen een soort therapie doen met paspoppen die familieleden verbeelden, maar ook abstracties als „afwijzing”. Het gaat helemaal mis als de vader de pop Afwijzing weghaalt omdat hij dat niet zo voelt. Typisch Nederlands, vindt Tim dat, het verbloemen van het probleem. „Doofpot en stamppot.” Net toen ik dacht: dat komt nooit meer goed, komen vader en zoon onverwachts tot een voorzichtige, tedere toenadering. „Dan hebben we het al over stapjes, pap.”

Film over intimiteit

Maandag was er ook al een persoonlijke documentaire over adoptie op televisie. De Chinese Keizerin (NPO3) is onderdeel van Teledoc Campus, een serie korte, vaak persoonlijke documentaires van jonge makers. Ik noem het een documentaire over adoptie, maar zo ziet regisseur Jonnah Bron (30) dat niet. Voor haar is dit een film over intimiteit. Over gebrek aan contact tussen ouders en kind. Waarom voelt ze afstand tot haar ouders?

Omdat haar ouders gescheiden zijn, plaatst ze hen in een decor van twee aan elkaar geplakte huiskamers, met iedere ouder in zijn eigen helft. De echte gesprekken komen los als ze de ouders los van elkaar spreekt. Met haar vader terwijl ze voetbal kijken met het bord op schoot. Met haar moeder terwijl ze onder een dekentje op hun telefoon zitten. Geënsceneerd, maar naar het leven getekend. Althans, dat vindt Bron. Haar ouders vinden het kunstmatig. Ze vinden het sowieso jammer dat ze dit gesprek voor de camera in een decor moeten voeren. In plaats van gewoon thuis, onder elkaar.

De ouders zeggen dat Bron een opvliegend kind was die alles volgens haar wensen wilde. Ze noemden haar „de Chinese Keizerin”. Het afstandelijke contact – niet zomaar aanraken – was op haar verzoek. Volgens de moeder komt die moeite met intimiteit door Brons hechtingsproblematiek veroorzaakt door adoptie. De dochter wil er niet aan. Ze wil geen „clichématig” Aziatisch adoptiekind zijn. Ze wil zichzelf zijn. Niet geadopteerde kinderen hebben toch ook problemen met hun ouders? Jonnah en haar moeder hebben dus het omgekeerde van Tim en zijn vader.

Mooie eerste stap. Er valt nog veel te ontdekken voor Bron, als dochter, als filmmaker, en misschien ook wel als geadopteerde. Haar moeder besluit met: „Er is iets opengebroken en daarmee gaan we verder.”