Het eigen risico afschaffen? Zeker. De tandarts in het basispakket? Gewoon doen. De resterende bezuinigingen op de ouderenzorg schrappen? Absoluut.
Maar nu al? Nee, nu nog even niet.
Dag één van de begrotingbehandeling van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaf deze woensdag een interessant inkijkje in de moeilijke positie van de PVV. Jarenlang hield die partij, vooral in de persoon van het ervaren Kamerlid Fleur Agema, het ene na het andere vurige pleidooi voor meer geld naar de zorg en minder zorgkosten voor ‘gewone mensen’. Zo steunde de partij vorige maand nog een motie in de Kamer om het eigen risico van 385 euro „zo snel mogelijk af te schaffen”.
In de verkiezingscampagne verweet PVV-leider Geert Wilders tijdens het SBS-verkiezingsdebat Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) het eigen risico niet onmiddellijk te willen schrappen: „Dat is een schande. U bent het contact met de werkelijkheid totaal verloren.”
De Tweede Kamerverkiezingen in november, waar de partij met 37 zetels verreweg de grootste werd, hebben alles veranderd. Intussen praat de PVV met NSC, VVD en BBB al weken over een nieuw kabinet. Tijdens die gesprekken is er een radiostilte afgekondigd voor alle onderwerpen – óók voor de zorg. En dus zat mede-onderhandelaar Agema woensdag in een ingewikkelde spagaat. Ze wilde geen enkel concreet voorstel van andere partijen steunen – ook als die exact voorstelden wat de PVV zelf wil – en verwees naar de lopende onderhandelingen. „Het is een lastige situatie. Wij hebben daar aan de tafel een grote taak liggen. Ik hoop dat we dit allemaal voor elkaar kunnen krijgen.”
Nooit met meel in de mond
Agema zei aan het begin van haar betoog: „Ik praat nooit met meel in mijn mond.” Dat klopte deze keer maar ten dele. Ze had dertig minuten spreektijd aangevraagd, als vanouds het meest van alle zorgwoordvoerders, en herhaalde daarin alle bekende PVV-standpunten. De partij wil zo snel mogelijk af van dat eigen risico, een plan dat volgens demissionair minister Helder (Zorg, VVD) tussen de 5,5 en 6 miljard per jaar kost.
Volgens de PVV leidt het eigen risico tot mensen die niet naar de arts gaan en hun medicijnen niet komen afhalen. De partij wil verder controles en gaatjes vullen bij de tandarts terug in het basispakket en dus gratis maken – nu geldt dat alleen voor kinderen tot achttien jaar. Verschillende onderzoeken schatten de kosten daarvan tussen de 1,2 en 1,9 miljard euro per jaar, het kabinet noemde eerder een bedrag van zo’n 1,45 miljard. En de resterende bezuinigingen op de ouderenzorg van zo’n 200 miljoen euro – een ander deel werd vorig jaar al geschrapt – noemde Agema woensdag „een lijk in de kast bij VWS”. Terugdraaien dus.
Concreter dan dat werd het allemaal niet, tot frustratie van de SP, GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie. Want voor deze PVV-voorstellen is sinds de verkiezingen een Kamermeerderheid. „U bent altijd ongeduldig als geen ander”, zei Jimmy Dijk (SP) tegen Agema. „En terecht. We moeten niet langer wachten.” Volgens Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA) „is de Tweede Kamer nu aan zet” en heeft de PVV „de sleutel in handen. Gaat u de deur openzetten of keihard dichtslaan voor mensen die dit zo hard nodig hebben?” Beide partijen deden concrete en financieel gedekte voorstellen om de tandarts in het basispakket te krijgen en het eigen risico te verlagen of af te schaffen.
Formatie-onderhandelingen
Agema wilde al die voorstellen niet steunen. Ze verwees keer op keer naar de formatiegesprekken. Aan de onderhandelingtafel liggen deze voorstellen moeilijk. Zo willen NSC en VVD het eigen risico helemaal niet afschaffen, en denken de vier pratende partijen anders over wat er precies gratis moet worden bij de tandarts. Als de PVV nu bij de zorgbegroting kostbare voorstellen zou steunen worden de andere partijen aan de formatietafel voor voldongen feiten geplaatst. Agema: „Ik ga alles doen wat in mijn macht ligt om het eigen risico af te schaffen, maar ik kan daar niet op vooruitlopen.”
Lees ook
De tandarts gratis voor iedereen: ‘grove maatregel’ of ‘fantastisch nieuws’?
‘Vreemd soort theater’
Agema, die zelf grote woorden ook nooit schuwt, worstelde met haar nieuwe rol. Ze beschuldigde de SP van „rare, agressieve interrupties”, sprak over een „vreemd soort theater” en haalde meerdere keren fel uit naar CU-Kamerlid Mirjam Bikker , die volgens haar „de afgelopen jaren in het kabinet niet constructief is geweest. Het was altijd ‘nee’. Daar heb ik grote frustraties over.” Agema verwees ook met enige regelmaat naar minister Helder met de woorden: „Ik hoop dat de minister met een oplossing komt.”
Het werd daarmee een opvallende start van de tweedaagse begrotingsbehandeling, ook al omdat het kabinet nu demissionair is en dus geen nieuwe plannen kan maken. En omdat minister Helder pas twee weken geleden hoorde dat ze ook het ‘deel’ van de ineens opgestapte minister Ernst Kuipers (D66) erbij moet gaan doen. Voor Kuipers wordt nog een definitieve opvolger gezocht.
Voorlopig kon Helder rustig achterover leunen en kijken hoe de Kamerleden elkaar in de haren vlogen. D66’er Wieke Paulusma zei „te moeten bijkomen van de vaagheid en het gebrek aan duidelijkheid” bij de woorden van PVV’er Agema. Die probeerde het nog eenmaal uit te leggen: „Wij willen een breed pakket voor de zorg, maar die puzzel moet nog worden gelegd. Ik hoop dat wij dat voor elkaar kunnen krijgen.”