Rusland stopt gedurende dertig dagen met het aanvallen van Oekraïense elektriciteitsvoorzieningen en andere infrastructuur, als Oekraïne dat ook doet. Het Kremlin stelt het bevel daartoe direct te hebben gegeven aan de Russische strijdkrachten.
Dat lijkt de enige concrete uitkomst van het ruim 1,5 uur durende telefonische topoverleg tussen de Amerikaanse president Donald Trump en zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin, dinsdagmiddag. Enkele uren na het gesprek werden vanuit de Oekraïense hoofdstad Kyiv wel explosies gemeld. De Oekraïense luchtmacht meldde Russische drone-aanvallen op vijf steden. Welke schade die veroorzaakten, was rond acht uur ’s avonds nog onduidelijk.
Oekraïne toonde zich eerder voorstander van een stapsgewijs staakt-het-vuren, te beginnen met het beïndigen van aanvallen op elkaars energievoorzieningen. Kyiv ziet dat als een manier waarop Moskou kan bewijzen dat het werkelijk streeft naar een gevechtspauze. Ook Rusland komt dat vermoedelijk niet slecht uit: Oekraïne voert al maanden zware aanvallen uit op de Russische olie-industrie.
Volgens het Witte Huis beginnen verdere onderhandelingen tussen Rusland en de VS onmiddellijk in het Midden-Oosten. Daar zal onder meer worden gesproken over de ‘technische details’ rond een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne op de Zwarte Zee.
Weinig concreet
Al met al lijkt de oogst van het met spanning afgewachte telefoontje tussen Trump en Poetin mager. Onduidelijk is bijvoorbeeld hoe stevig de overeengekomen aanvalsstop is. Er is niets bekendgemaakt over mogelijke sancties als Rusland (of Oekraïne) het gedeeltelijk staakt-het-vuren schendt.
Trump beweerde voorafgaand aan het gesprek dat „vrede nog nooit zo dichtbij” was, en dat er op veel gebieden al overeenstemming was met Poetin. Het was het eerste officiële gesprek tussen de twee leiders sinds Oekraïne vorige week in de Saoedische hoofdstad Riad akkoord ging met een Amerikaans voorstel voor een volledig staakt-het-vuren van dertig dagen. Dit op voorwaarde dat Moskou zo’n bestand gelijktijdig in acht neemt. Daar ging Moskou dus niet mee akkoord.
Poetin eist voor zo’n volledig staakt-het-vuren dat Oekraïne stopt met het mobiliseren en opleiden van nieuwe militairen. Ook mag Oekraïne geen wapensteun meer krijgen uit het buitenland.
Dit zou de Oekraïense landsverdediging zeer verzwakken. Oekraïne kampt met een tekort aan manschappen en de Amerikanen zijn de afgelopen jaren de belangrijkste wapen- en munitieleverancier van Oekraïne geweest. Al produceert Oekraïne inmiddels veel zelf, en krijgt het veel munitie uit Europa, de Amerikaanse wapen- en afweersystemen blijven cruciaal.
Verder herhaalde Poetin de absolute noodzaak van het elimineren van de „grondoorzaken” van het conflict tussen Rusland en Oekraïne. Poetin bedoelde daarmee eerder dat Oekraïne moet worden gedemilitariseerd, dat het land geen lid mag worden van de NAVO en dat de regering van president Zelensky verdwijnt.
De kans dat Oekraïne akkoord gaat met zijn eigen demilitarisering is op voorhand nihil. Andri Jermak, hoofd van het presidentiële kantoor van Oekraïne, herhaalde dinsdag dat Kyiv niet wil onderhandelen over zaken zoals het beperken van de omvang van de strijdkrachten of een neutrale status. In de ogen van Kyiv staat dat gelijk aan overgave aan Moskou.
Experts en analisten zijn het erover eens dat Kremlin er alles aan gelegen is om de vredesgesprekken zo lang mogelijk te rekken en er zo veel mogelijk concessies uit te slepen. Het militaire doel dat Moskou nastreeft is de onderwerping van Oekraïne. De maximalistische eisen van Poetin wijzen erop dat dit tevens het diplomatieke doel is dat Moskou nastreeft in de vredesonderhandelingen met Trump.
Oekraïne stelt in plaats daarvan voor dat een vredesovereenkomst gepaard gaat met het uitwisselen van krijgsgevangenen, het vrijlaten van burgers die Rusland in de bezette gebieden gevangen heeft genomen en de terugkeer van gedeporteerde kinderen.
Met name Oekraïense kinderen uit kindertehuizen zijn ondergebracht bij Russische gezinnen, waar ze onder zware druk staan om zich af te zetten tegen Oekraïne en de Russische identiteit aan te nemen.
IJshockeywedstrijden
Trump en Poetin spraken verder af dat de VS en Rusland de bilaterale betrekkingen willen verbeteren. Beide landen hebben baat bij betere verhoudingen in de toekomst, die zullen leiden tot „enorme economische deals” en „geopolitieke stabiliteit”, aldus het Witte Huis. Poetin opperde weer ijshockeywedstrijden tussen de VS en Rusland te organiseren en Trump heeft hiermee ingestemd.
Vertegenwoordigers van de Oekraïense regering waren dinsdag niet bij het gesprek betrokken. President Zelensky reisde naar Finland, waar hij woensdag een bezoek brengt aan president Stubb. „Europa hoort aan de onderhandelingstafel te zitten, en alles wat de Europese veiligheid aangaat moet samen met Europa worden besloten”, zei Zelensky volgens Sky News eerder op de dag.
Onder medestanders van Oekraïne klonk dinsdagavond al felle kritiek op de uitkomsten van het gesprek tussen Trump en Poetin. De Amerikaanse historicus en kenner van Oost-Europa Timothy Snyder noemde de uitkomst ,,volkomen voorspelbaar”. ,,Poetin verwerpt het onvoorwaardelijke staakt-het-vuren dat Oekraïne aanbood” terwijl hij er tegelijkertijd voor zorgt dat Trump ,,de Russische invasie makkelijker maakt en de Oekraïense soevereiniteit ontkent”.
„Rusland is niet geïnteresseerd in concessies”, stelt oud-diplomaat Boris Bondarev woensdag in NRC. „Rusland is geïnteresseerd in Oekraïne. En Poetin wil vrede op zijn voorwaarden. Terreinwinst is niet eens het belangrijkste. Het gaat om invloed. Hij wil dat de VS en Europa de Russische invloedssfeer erkennen en toegeven dat Rusland sterker is.” Volgens Bondarev is het Kremlin niet te verzadigen met terreinwinst: „De Krim, bijvoorbeeld, is volgens Poetin allang Russisch. Zodra je toegeeft, dan zal hij iets anders eisen. Iets wat nog niet van hem is.”
Het Kremlin maakte dinsdag ook bekend dat Oekraïne en Rusland woensdag ieder 175 krijgsgevangenen aan elkaar zullen overdragen. Dergelijke aantallen worden vrijwel maandelijks uitgeruild. In februari ging het om 150 aan beide zijden, in december kreeg Oekraïne 189 krijgsgevangenen terug.
