Terwijl een van de laatste regenbuien van het seizoen de straten natspettert, zitten Joumana Haddad (54) en Rikan Daou (36) knus binnen in Cafébrairie 33. De muren en het interieur zijn felblauw en geel geverfd, de bekleding is bedrukt met kleurrijke arabesken.
„Midden in de oorlog besloten we hieraan te werken, om ons minder getraumatiseerd zouden voelen, en meer hoopvol”, zegt Haddad, journalist, mensenrechtenactivist en auteur van zeventien boeken. Het stel wilde „een plek creëren voor mensen zoals wij, die geloven in leven in Libanon en positiviteit, die dit land willen claimen als een plek voor geluk, vrijheid en hoop”.
Cafébrairie 33, gelegen in het overwegend christelijke en francofone gedeelte van Beiroet, is overdag een boekencafé. ’s Avonds zijn er lezingen of wordt het een club of karaokebar. „Hier combineren we onze passies: die van mij voor boeken en cultuur, en Rikans passie voor cocktails en het nachtleven”, zegt Haddad.
Een half jaar geleden maakte het staakt-het-vuren tussen Israël en Hezbollah een einde aan de grootschalige Israëlische bombardementen en gevechten aan de zuidgrens van Libanon. Sindsdien hebben Libanezen hun leven weer opgepakt. Overal in Beiroet openen nieuwe winkels en horecazaken. Er hangen posters met de leus Make Lebanon Great Again, clubs en theaters zijn weer open. Veel luchtvaartmaatschappijen vliegen inmiddels weer op de Libanese hoofdstad en de diaspora en toeristen komen weer langzaam binnendruppelen.
Maar het leven oppakken ziet er niet voor iedereen hetzelfde uit. Dorpen en landbouwgrond in Zuid-Libanon zijn vrijwel volledig verwoest, Israël voert er nog dagelijks aanvallen uit en houdt nog steeds grondgebied bezet. Deze maandagavond stak het Israëlische leger opnieuw de grens over, waarna ze volgens het Libanees Nieuwsagentschap begonnen met de aanleg van nieuwe infrastructuur.
In Dahieh, een zuidelijke wijk van Beiroet, staat Ali Kayal (40) naast de puinhopen van wat ooit zijn huis was. „Alles waarvoor ik zoveel jaren heb gewerkt is weg: het huis en het meubilair dat we zeven jaar geleden kochten. Hier ben ik getrouwd en zijn mijn kinderen geboren.” Bewoners in de nog overeind staande gebouwen ernaast hebben weer ramen in de kozijnen gezet en nieuwe balkonnetjes gemetseld.
Kayals familie verliet Zuid-Beiroet in september vorig jaar, toen Israël zijn aanvallen op Libanon opvoerde. Ongeveer een miljoen mensen sloeg op de vlucht en vierduizend mensen werden gedood, onder wie veel burgers. Ook Kayals flat werd een paar dagen na hun vertrek gebombardeerd. „Gelukkig was niemand meer thuis.”
Foto’s Raghed Waked
Nu woont het gezin in een appartement elders in Beiroet. „Het is daar heel mooi, godzijdank”, zegt Kayal die medicijnen en medische apparatuur aan apotheken levert. Als schadevergoeding heeft het gezin een jaar aan huur ontvangen van Hezbollah, een bedrag van 500 dollar per maand, en ook enkele duizenden dollars voor de aanschaf van meubilair. Maar het liefst willen ze terug naar Dahieh. „Daar zijn onze mensen.”
Ontmanteling van Hezbollah
Hoewel Israël in het huidige conflict als de voornaamste agressor wordt gezien, voelen velen in Libanon zich ook klemgezet door Hezbollah – de sjiitische gewapende groep en partij die zich al veertig jaar profileert als verzetsgroep tegen Israël, maar met Iraanse steun uitgroeide tot een van de machten die de Libanese politiek in hun greep hielden. Zo heeft de strijdgroep twee jaar lang de benoeming van een nieuwe president tegengehouden en heeft ze gerechtelijke onderzoeken, zoals die naar politieke misdrijven of naar de havenontploffing in 2020, geblokkeerd.
Lees ook
Verzwakt Hezbollah wacht hervorming na bestand op Israëlische voorwaarden
Hezbollah leed de afgelopen negentien maanden echter grote verliezen. Israël doodde tientallen kopstukken en vernietigde militaire infrastructuur, tunnels en wapenvoorraden. De val van het Assad-regime in Syrië, in december vorig jaar, en het optreden van de nieuwe autoriteiten tegen de drugs-, geld- en wapensmokkel tussen Libanon en Syrië snijden bovendien de belangrijkste levensader van de strijdgroep af.
Hezbollah kwam eind vorig jaar verzwakt uit de strijd en zag zich genoodzaakt een stap terug te doen. Na twee jaar zonder president en een vleugellamme regering waait er sinds begin dit jaar een nieuwe politieke wind. Libanon herstelde de afgelopen maanden diplomatieke banden met buurlanden en andere bondgenoten, en de regering toont zich ondanks alle problemen daadkrachtiger dan in jaren. Veel Libanezen zijn tevreden met de nieuwe president, oud-legergeneraal Joseph Aoun, en premier Nawaf Salam, voormalig voorzitter van het Internationaal Gerechtshof. Beiden gelden als relatief nieuwe gezichten in een politiek systeem dat decennialang werd gedomineerd door oude militieleiders.
De terugtrekking van Hezbollah uit Zuid-Libanon, een voorwaarde van de overeenkomst met Israël, verloopt relatief voorspoedig. Volgens het Libanese leger is, met hulp van VN-vredesmissie Unifil, inmiddels ruim 90 procent van Hezbollahs infrastructuur ontmanteld, en staat 85 procent van het gebied onder beheer van het leger. Dat zou „zonder problemen of oppositie” gebeuren, zei president Aoun tegen persbureau AFP. Het enige echte obstakel voor het leger is volgens de president de aanhoudende „bezetting van vijf grensposities” door Israël – tegen de afspraken in.
We hebben genoeg van alle corruptie, oorlogen en het sektarisme dat als een kanker is in Libanon
Israël herhaalde vorige maand nog dat het leger in deze gebieden, net als in Gaza en Syrië, aanwezig zal blijven, „als een buffer tussen de vijand en [Israëlische] gemeenschappen in een tijdelijke of permanente situatie”. In tegenstelling tot Hezbollah voert Israël sinds het staakt-het-vuren van eind november nog bijna dagelijks aanvallen uit in Libanon, waarbij het sindsdien zeker 71 burgers doodde, aldus waarnemers van de VN.
‘Huis geofferd voor het verzet’
Ondertussen wachten vele duizenden Libanezen op geld voor de wederopbouw. Hezbollah is in eerste instantie te hulp geschoten, zoals bij de familie Kayal. „Maar we weten niet wat er gebeurt als dit langer dan een jaar duurt”, zegt Kayals vrouw Abir Chaeib (38) in hun tijdelijke woning.
Eigenlijk zou de overheid verantwoordelijkheid moeten nemen moeten zijn voor de wederopbouw, vindt het stel, alleen is die wat hen betreft tot dusverre net zo afwezig als onder vorige regeringen. Kayal: „Niemand is langs geweest om te vragen hoe het gaat en wat we nodig hebben. Ik vertrouw de overheid niet, ook niet de nieuwe president en premier. In Libanon zijn zij er voor de sier.”
Café-eigenaar Haddad kijkt aanmerkelijk positiever naar de nieuwe regering. „Ik ben optimistisch. We hebben genoeg van alle corruptie, oorlogen en het sektarisme dat als een kanker is in Libanon.”
Ze begrijpt echter goed waar het wantrouwen van haar landgenoten vandaan komt. „Sommige mensen zijn ongeduldig, en dat snap ik. We voelen ons al zo lang gefrustreerd door onze situatie. We moeten leren geduldig te zijn, want de uitdaging is groot.” Hoe het gesegregeerde Libanon meer verenigd zou kunnen worden, is volgens Haddad „heel simpel en heel gecompliceerd” tegelijk. „Daarvoor moet er een echte staat zijn waar iedereen gelijke rechten heeft, en die geen onderdeel is van sektarische groepen waarvan de leiders onderlinge angst aanwakkeren.”
Chaeib, die werkt als bedrijfsjurist, ziet ook dat een deel van de Libanezen een andere kijk heeft op de afgelopen anderhalf jaar. „Libanezen houden van elkaar, maar het land is inderdaad verdeeld. De oorlog van Israël was vooral gericht tegen sjiieten. Voor anderen – soennieten, christenen en druzen – was het leven normaler.”
Zorgen zijn er ook over de ontwapening van Hezbollah. Als het aan de nieuwe regering ligt, dan levert de strijdgroep uiteindelijk ál zijn wapens in, zodat net als in andere landen alleen het leger een gewapende macht is. „Wij vertrouwen Israël gewoon niet”, zegt Kayal. „Ik zou mij verraden voelen als Hezbollah echt alle wapens inlevert. Ons huis is geofferd voor het verzet, anderen hebben met hun leven of dat van hun kinderen betaald.”
Cafébrairie 33 is nog geen anderhalve maand open. Ondanks alles wat Libanon de afgelopen tijd heeft doorstaan, ziet Rikan Daou hoop en optimisme bij zijn klanten. „Mensen verklaarden ons voor gek”, zegt hij. „Maar hoe getraumatiseerd wij ook waren van de oorlog, we wilden hier niet weg”, vult Haddad hem aan.
„Als mensen mij vragen hoe ik nog hoopvol kan zijn over Libanon na alle teleurstellingen, dan antwoord ik: ‘We hebben niet de luxe om níet optimistisch te zijn’. We moeten koste wat het kost hoop creëren uit het niets, al is het stof. We houden van dit land, we willen hier zijn. Dit is ook een manier van verzet.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132886869-52758f.jpg|https://images.nrc.nl/VLEiw_J0szu-fQ9U21lr4n9f3BE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132886869-52758f.jpg|https://images.nrc.nl/944Eua1vEXKsJWFhGGU79Tggm8E=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132886869-52758f.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132886893-ce12a9.jpg|https://images.nrc.nl/Mdk0FffRLu5-6ggqVNWR-MJEHe4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132886893-ce12a9.jpg|https://images.nrc.nl/q304vZyv9D8RQ1xOqVlaPTgOv1I=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132886893-ce12a9.jpg)
