De bouw van woningen, bedrijven en industrieterreinen in grote delen van Nederland zal aanzienlijke investeringen gaan vergen om klimaatbestendig te zijn. Dat blijkt uit nieuwe kaarten van de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en van Binnenlandse Zaken die dinsdag zijn gepubliceerd.
De kaarten geven aan waar bouwen wel en hoe, of niet meer kan wegens overstromingsgevaar, hoosbuien, zakkende bodems en drinkwatertekorten. Het kan bijvoorbeeld betekenen dat panden op veilige hoogte voor het water gebouwd moeten worden, of dat gebouwen, wegen, riolen en leidingen in een slappe bodem eerst onderheid moeten worden.
„We weten dat water ons de komende jaren meer parten gaat spelen”, zegt demissionair minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) aan de telefoon. „Als we er niet nu over nadenken bij nieuwbouw, dan weten we één ding zeker: dan is die rekening voor mensen die er over 20, 30 of 40 jaar wonen en daar mogelijk geen rekening mee hadden gehouden.”
De kaarten zijn gebaseerd op wetenschappelijke data en klimaatscenario’s tot het jaar 2100. Ze zijn bedoeld om provincies, gemeenten en waterschappen te helpen bij de ruimtelijke planning van nieuwe bouwlocaties. De ministeries onderzoeken nog hoe ze de richtlijnen juridisch kunnen vastleggen. Ze moeten gaan gelden voor alle (woning)bouwprojecten met een bestemmingsplan dat vanaf volgend jaar wordt vastgesteld.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/04/09163534/WEB100424BIN_Bouwen.png)
Drinkwatertekorten
De verschillende kaarten zijn online te raadplegen, waarbij je deels kunt inzoomen tot op wijkniveau. Een tekort aan drinkwater voor nieuwbouw dreigt in grote regio’s nu al of voor 2030, blijkt bijvoorbeeld uit de ‘sturingskaart drinkwater’. De vergunningverlening om nieuwe waterbronnen aan te boren of om de capaciteit van huidige wingebieden uit te breiden verloopt traag, meldde NRC onlangs.
En de ‘sturingskaart slachtoffers overstroming’ laat zien waar het water bij een ramp maar 2,5 meter hoog kan stijgen. „De kans hierop is klein door de bescherming van de dijken, maar een dergelijke diepte is levensgevaarlijk voor achterblijvers in een gebied. Er moeten dan watervrije schuilplekken gezocht worden”, staat erbij op de overheidssite.
In de gebieden op de kaarten met grote overstromingsrisico’s mag nu vaak al niet gebouwd worden, zoals in de uiterwaarden langs rivieren en beekdalen. Ook kan het gaan om rode gebieden die bestemd zijn voor waterberging, en het behoud van zoet water in het IJsselmeer, het Markermeer en de Randmeren.
In andere gebieden, zoals de Krimpenerwaard en ten noorden van Amsterdam, mag ook niet worden gebouwd, tenzij de grote risico’s worden weggenomen. „Dit is wel de moeilijkste categorie, daar heb je of grootschalige bodemdaling of een serieus risico op overstromingen”, zegt Harbers. „De bouw op zulke plekken kan een lokale kostenafweging worden, waarbij waarschijnlijk toch vaak de uitkomst is: nou, verstandiger om het niet te doen.”
Een miljoen woningen
Maar in het grootste deel van Nederland is nieuwbouw geen (groot) probleem, wil de minister benadrukken. Hij verwacht dat de nieuwe richtlijnen geen bedreiging vormen voor de bouwambitie van bijna één miljoen woningen tot in 2030. Ook al zijn de ‘probleemgebieden’ geconcentreerd in Noord- en Zuid-Holland, waar de meeste bouw is gepland. „De hoofdboodschap is: er kan heel veel, maar bedenk met name in West-Nederland van tevoren goed waar het water heen moet als het er aankomt.” Dat kan al door in een wijk in de polder „een parkje” of „een speeltuin” aan te wijzen voor waterafvoer, geeft Harbers als voorbeeld. „Het hoeft dus niet lelijk te zijn, maar iets wat makkelijker mag overstromen, en dan moet je het daar ook wel weer schoonmaken. Maar dat is beter dan wanneer alle kelders vollopen.”
Verwacht Harbers boze bouwers, zoals de boze boeren na de beruchte stikstofkaart van het kabinet? „Dat is aan de samenleving”, zegt hij. „Ik hoop van niet. Kijk, ik zie de afgelopen jaren ook wel bij gemeenten, en daarmee bij projectontwikkelaars en bouwers, het besef van water, dat kun je niet meer wegredeneren.” Afgelopen winter was er nog hoog water, zegt hij, laat staan de overstromingen in Limburg in 2021.
Lees ook
Hoe kunnen we droog wonen in een natter Nederland
Boerderij
Over boerenbedrijven zeggen de nieuwe kaarten overigens niets specifieks, volgens de minister. „Het gaat echt over wat je ergens bouwt. Dus ook als je een boerderij bouwt, hoe waterveilig mogelijk je dat doet. Maar dit zegt helemaal niets over waar je wel of niet agrarische grond moet onttrekken, of daar andere dingen mee moet doen.”
In de huizenprijzen zullen de benodigde klimaatinvesteringen waarschijnlijk wel voelbaar worden. „Er zal straks per project gerekend en getekend worden van wat allemaal nodig is. En soms zal het ook de vraag zijn of het financieel dan nog uitkomt”, zegt Harbers daarover. „Maar ik vind het ook eerlijk om te zeggen dat die kosten van klimaatverandering altijd zullen komen. Waarschijnlijk is nadenken vooraf een stuk goedkoper dan repareren achteraf.”
