N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96555836-3ad0ad.jpg)
Foto Getty
Met gevouwen handen zat het koppel onbeweeglijk aan de tafel. De ober, die met een karaf water op hen af liep, eclipseerde. Vanzelfsprekend moest ik denken aan bidsprinkhanen, zeker toen de man snel tot leven leek te komen op het moment dat hij de ober in het oog kreeg.
Een bidsprinkhaan heeft grote ogen op een driehoekige kop, die erop zijn toegespitst de subtielste bewegingen te detecteren. Dat geldt ook voor de Europese bidsprinkhaan, Mantis religiosa, die zich de laatste jaren in Nederland aan het vestigen is. Kennelijk is het hier tegenwoordig door klimaatverandering warm genoeg voor hem.
Verwant aan kakkerlakken
Bidsprinkhanen zijn geen sprinkhanen. Deze langwerpige, flinke insecten zijn meer verwant aan kakkerlakken en vormen een heel eigen orde, Mantodea. Ook het biddende begin van de naam is in strijd met de waarheid, net als het tweede woord van de wetenschappelijke naam.
De manier waarop de voorpoten in rust tegen elkaar aan liggen, mag dan doen denken aan een bidhouding, maar het heeft niets religieus. In werkelijkheid zijn die poten vangarmen met stekels, die razendsnel een prooi kunnen grijpen en vasthouden, terwijl die levend wordt verorberd.
Deze prooi kan een echte sprinkhaan zijn, of een vlieg, maar geen ober. Als een mannelijke bidsprinkhaan de aandacht trekt van een vrouw, kan ook hij in haar stekelige armen aan zijn einde komen. Hij wil dus niet opvallen, behalve misschien als hij wordt aangevallen door iets anders dan een soortgenoot. Dan zal hij zich oprichten en de vangpoten heffen, waardoor een dreigende oogvlek zichtbaar wordt. Maar op een vrouw maakt hij geen indruk. Wil hij met haar paren, dan zal hij urenlang heel voorzichtig om haar heen moeten draaien voordat hij zich achter haar heeft gemanoeuvreerd en kan bespringen. Maar ook wanneer hij zich eenmaal op haar rug en aan haar genitaliën heeft verankerd, kan het nog misgaan.
Het komt voor dat zij hem onthoofdt, vervolgens zit zij tevreden te kauwen, terwijl de rest van de man doorgaat met copuleren
Hij kan zijn hoofd verliezen aan de veel forsere vrouw waarop hij zit. Hoewel het lang niet altijd gebeurt, komt het regelmatig voor dat zij haar draaibare kop naar hem toe keert en hem onthoofdt. Vervolgens zit zij tevreden te kauwen, terwijl de rest van de man hersenloos doorgaat met copuleren.
Hij kan dat, omdat insecten een aaneenschakeling van min of meer autonoom opererende zenuwknopen, ganglia, in hun lichaam hebben. Het ganglion in het achterlijf kan zelfstandig zorgen voor de juiste spiersamentrekkingen om een spermapakketje af te leveren. Sterker nog: mogelijk werkt de zenuwknoop in het brein remmend op de copulatiereflexen.
Als de kop met dat ganglion wordt afgebeten, kan dat betekenen dat de man juist heftiger en langer blijft paren. Aan haar achterzijde levert hij een royale hoeveelheid zaad en aan de voorkant een copieuze, eiwitrijke maaltijd waarmee ze binnen afzienbare tijd een groot eipakket kan voortbrengen. Het enige nadeel, voor hem, is dat dit een eenmalige transactie is.
In het restaurant had de man de ober om de rekening gevraagd. Vanuit mijn ooghoeken zag ik hoe hij in de garderobe haar jas pakte en haar van achteren naderde. Heel omzichtig.
